ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Σ. ΦΩΤΙΟΥ*
Ο άνθρωπος είναι ψυχοσωματική οντότητα, μια αδιαίρετη και ασύγχυτη σύζευξη σώματος και ψυχής. Συνεπώς, βιώνει την ενδεχόμενη πληρότητά του με σύνολο τον ψυχοσωματικό του δυναμισμό, όπως, παρόμοια, πλήρως ψυχοσωματικά βιώνει την τυχόν αλλοτρίωσή του. Έτσι, και στον έρωτα, ο άνθρωπος βιώνει την κοινωνία του με τον αγαπημένο με ολόκληρη την ύπαρξή του, με την ψυχή και το σώμα του.
Η ψυχοσωματική αυτή κατάφαση του ανθρώπου αποτρέπει δύο μονομερείς θεωρήσεις: τον πουριτανισμό του πνεύματος και τον πουριτανισμό του σώματος. Στην πρώτη περίπτωση, στον πουριτανισμό του πνεύματος, ο άνθρωπος θεωρεί ότι το μόνο στοιχείο που έχει αξία στον άνθρωπο είναι το πνεύμα, ενώ το σώμα ωθεί τον άνθρωπο προς την αλλοτρίωση. Έτσι αναπτύσσεται η εκδοχή ενός ασώματου έρωτα, η αντίληψη ότι κάθε σωματική
έκφραση του έρωτα είναι εκ προοιμίου μεμπτή. Κατά συνέπεια, το ανθρώπινο σώμα και η σεξουαλικότητα ωθούν τον άνθρωπο στην υπαρξιακή αστοχία. Ως εκ τούτου ο πουριτανός του πνεύματος αδυνατεί να εκφραστεί σωματοψυχικά.
Πρόκειται για την αποφλοίωση του έρωτα από κάθε υλική διάσταση, την ταύτισή του με την ιδεαλιστική συνάντηση δύο ασώματων νόων. Εδώ κάποιος είναι ερωτευμένος όχι με ένα συγκεκριμένο, ένσαρκο πρόσωπο αλλά με την αφηρημένη ιδέα του έρωτα. Οτιδήποτε σχετίζεται με το σώμα υποτιμάται και παραγνωρίζεται χάριν ενός ασώματου ιδεώδους. Ο ενιαίος ψυχοσωματικός άνθρωπος διαμελίζεται και ένα του συστατικό υποτιμάται. Ο πουριτανός του πνεύματος αρνείται την ενσάρκωση του προσώπου και τη σωματική επαφή. Δεν κατανοεί ότι το σώμα είναι η ορατή παρουσία του άλλου, η γέφυρα συνάντησης και κοινωνίας μαζί του. Ο ασεξουαλικός έρωτας δεν πληρώνει την ανάγκη τουανθρώπου για πλήρη δωρεά στον άλλο, γι᾽ αυτό και τον αφήνει ανέστιο, με τελικό αποτέλεσμα την κενότητα και τη δυστυχία.
Στη δεύτερη περίπτωση, στον πουριτανισμό του σώματος, ο άνθρωπος θεωρεί ότι το μόνο στοιχείο που έχει αξία στον άνθρωπο είναι το σώμα. Εδώ τα λεγόμενα πνευματικά εκλαμβάνονται ως απλά επιφαινόμενα βιολογικών διεργασιών. Ο πουριτανός του σώματος θεωρεί ότι στον έρωτα δεν χρειάζεται οποιαδήποτε ψυχική μέθεξη, αφού αυτός είναι μια απλή τριβή επιδερμίδων
προς σεξουαλική εκτόνωση. Γι᾽ αυτό, ο πουριτανός του σώματος αδυνατεί να εκφραστεί ψυχοσωματικά. Αποτέλεσμα ο ερωτισμός, η αυτονόμηση της σεξουαλικότητας από τον έρωτα, που αντιστρέφοντας τη φορά της αγάπης αλλοτριώνει του ανθρώπους.
Ο άλλος δεν είναι το αγαπημένο πρόσωπο, το μοναδικό και ανεπανάληπτο, αλλά ένας ξένος, απρόσωπο και ανώνυμο άτομο, που η σεξιστική θεώρηση υποβιβάζει σε αντικείμενο για χρήση και κατάχρηση. Eδώ δεν υπάρχει οικείωση αγαπώντων προσώπων αλλά διαμάχη αρσενικού και θηλυκού. Η σεξουαλικότητα εκλαμβάνεται ως μια απρόσωπη μηχανική λειτουργία, που
εξαντλείται στην αυτιστική ικανοποίησή της. Γι᾽ αυτό και η σεξουαλική σχέση καθηλώνει τον άνθρωπο στο βιολογικό και το απρόσωπο. Η τεχνική του σεξ επιφορτίζεται με το ανιαρό καθήκον για μεγαλύτερη απόλαυση αλλά τελικό αποτέλεσμα και πάλι είναι η δυστυχία και η κενότητα.
Ο πουριτανισμός, είτε του πνεύματος είτε του σώματος, κολοβώνει την ενιαία ψυχοσωματική ανθρώπινη οντότητα. Αυτονομώντας τον έρωτα από τη σεξουαλικότητα ή τη σεξουαλικότητα από τον έρωτα, καταλήγει στον ασεξουαλικό έρωτα ή στη ανέραστη σεξουαλικότητα. Ως εκ τούτου ο πουριτανισμός άγει στην πορνογραφία, τη διαστροφική χρήση των ανθρωπίνων αισθήσεων. Σε αυτήν ο όλος άνθρωπος, σώμα και ψυχή, αλλοτριώνεται, αφού η όλη ψυχοσωματική του ενέργεια δεν αποβλέπει στη μέθεξη και την ώσμωση με τον άλλο αλλά στην ιδιοποίηση και την εκμετάλλευσή του. Οι δύο σεξουαλικοί χρήστες προσέρχονται φτωχοί και φεύγουν φτωχότεροι, αφού η συνάντησή τους δεν άγει στην κατάφαση των προσώπων και της κοινωνίας. Απεναντίας, η συνάντησή τους επιφέρει την επιθετικότητα και το μίσος προς τον άλλο, αφού μετά το τέλος της ανέραστης πράξης η σωματική εγγύτητα θυμίζει την υπαρξιακή απόσταση. Συνεπώς, η πορνογραφία δεν υποβιβάζει μόνο το πνεύμα ή μόνο το σώμα, υποβιβάζει τον όλο άνθρωπο, αφού μια υπαρξιακή δυνατότητα προς αυθεντική συνύπαρξη διαστρέφεται σε αποξένωση εαυτού και ετέρου.
*Καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
