ΤΗΣ ΑΝΘΗΣ ΣΠΥΡΟΥ*
Αγαπητοί συνάδελφοι, πραγματικά έρχομαι αντιμέτωπη με ηθικά διλήμματα τον τελευταίο καιρό, όσο αφορά τη διδασκαλία των γεγονότων στις εθνικές επετείους. Αντιλαμβάνομαι ότι οι εθνικές επέτειοι, είναι πολύ σημαντικές για τη διαμόρφωση της «εθνικής» ταυτότητας των παιδιών. Έχω όμως μερικά ερωτήματα να θέσω προς προβληματισμό…
Τί ονομάζουμε «εθνική» ταυτότητα; Και εάν ονομάζουμε κάτι «εθνική» ταυτότητα, είναι όρος κοινά αποδεκτός από όλους και για όλους; Τί το Υπουργείο Παιδείας, ονομάζει εθνική ταυτότητα τελικά;
Στα 10 χρόνια υπηρεσίας μου ως εκπαιδευτικός, έχω παρακολουθήσει πολλές σχολικές εορτές για τις εθνικές επετείους και έχω συμβάλει στη υλοποίηση τους. Κάποιες φορές είχα πιάσει τον εαυτό μου, να διδάσκει γεγονότα, με τα οποία διαφωνούσα. Δίδασκα και καλλιεργούσα τον πατριωτισμό μέσα από γεγονότα, τα οποία ίσως αμφισβητούσα, όχι λόγω προσωπικών πεποιθήσεων μου ή ιδεολογικών, αλλά λόγω προσωπικών και πνευματικών συγκρούσεων που είχα μέσα από ακαδημαϊκή έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Αν και αποδέχτηκα το γεγονός, ότι κάθε χρόνο, θα πρέπει να διδάσκω τους ίδιους ρόλους στα παιδιά, με απασχολεί το χρώμα της χροιάς που ο κάθε δάσκαλος το κάνει, μπορεί να το κάνει, έχει την ελευθερία να το κάνει… περισσότερο από όλα όμως, έχω μπερδευτεί για τη γραμμή που «οφείλω» να ακολουθώ, την συγκεκριμένη περίοδο, της Κυπριακής Ιστορίας.
Για παράδειγμα, το Υπουργείο Παιδείας θέτει στους πρωταρχικούς στόχους της σχολικής χρονιάς, τις δράσεις όπου θα συμβάλουν στην εξομάλυνση των σχέσεων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Την ίδια στιγμή όμως, το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, στα μέσα της χρονιάς, αποστέλλει εγκύκλιο με την οποία καλεί τα σχολεία, να διοργανώσουν ημέρα με τίτλο «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ», με σκοπό να υπενθυμίσουμε στα παιδιά τα αποτρόπαια εγκλήματα της εισβολής και τις συνέπειες της. Δεν θα πάρω θέση, εάν συμφωνώ ή διαφωνώ, αλλά ο στόχος του, συγκρούεται με τη δράση του. Όχι τόσο στη θεωρία του, όσο στην πράξη του. Η μέρα αυτή υλοποιήθηκε από σχολεία, σε μια από τις πιο κρίσιμες μέρες όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στη Γενεύη συζητούσε το μέλλον της χώρας μας και πάλευε για επανένωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Την ίδια μέρα λοιπόν, τα παιδιά διδάσκονταν κάτω από διαφορετικές προσεγγίσεις, τα δεινά που προήλθαν από την «άλλη» πλευρά, χωρίς να διασαφηνίζεται τις πλείστες φορές, πως οι Τουρκοκύπριοι, οι λίγοι αυτοί Τουρκοκύπριοι, αγωνίζονται επίσης για την ειρηνική συμβίωση.
Κρίνουμε φανερά την «άλλη» πλευρά για εθνικιστές τάσεις στην εκπαίδευση και δεν ξέρω κατά πόσο απέχουμε. Νιώθω πως είμαστε λίγο των άκρων. Στην προσπάθεια μας να εξομαλύνουμε τις διαφορές μας με τους «άλλους», τις διαγράφουμε εντελώς όπως και στην προσπάθεια μας να ανυψώσουμε το «γένος» μας, υπερτονίζουμε τα επιτεύγματα μας και αγνοούμε τα λάθη μας.
Αλλά και πάλι πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ποιους ονομάζουμε «άλλους». Μου έκανε τρομερή εντύπωση η απάντηση ενός αγοριού Β΄ τάξης, όταν τη μέρα του «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ», λέγοντας πως είμαστε μια κατεχόμενη χώρα, που πρέπει να παλέψει για ειρήνη και η ειρήνη θέλει κόπο, μας απάντησε: «Ναι, θέλει… Χρειάζεται κόπος για να σκοτώσουμε όλους τους Τουρκοκύπριους που ζουν στα σπίτια μας…». Η απάντηση του όχι μόνο με είχε σοκάρει, αλλά ήταν και η απόδειξη της αποτυχίας των στόχων που θέσαμε. Γιατί πολύ απλά οι στόχοι, με τις δράσεις δεν είναι ξεκάθαροι. Και ρωτώ: Δεν χρειαζόμαστε επιμόρφωση από το Υπουργείο για αυτό το ευαίσθητο θέμα; Ας μη φοβόμαστε να το αγγίξουμε πια!
Προσωπικά… δεν ξεχνώ! Και δεν χρειάζομαι μαθήματα πατριωτισμού από κανένα. Μεγάλωσα, βουρκώνοντας στο άκουσμα του Εθνικού Ύμνου. Αυτό όμως δεν με νομιμοποιεί να διαγράφω τους ανθρώπους που δεν μεγάλωσαν όπως εμένα. Έχω μάθει να τιμώ αυτή τη χώρα, αυτά τα χώματα. Να σέβομαι τους ανθρώπους της…
Καθήκον μου όμως, είναι να γαλουχώ συνειδήσεις. Και προσπαθώ να το κάνω όσο τίμια και αγνά μπορώ. Δεν έχω τη δυνατότητα στα πλαίσια ενός 40λεπτου, να ανατρέξω σε διάφορες πηγές για να διαβάσουν τα παιδιά και να διαμορφώσουν μόνα τους την άποψη τους. Σκοπός μου, δεν θα έπρεπε να είναι εξάλλου η καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης; Αντίθετα, εδώ σερβίρεται η γνώση έτοιμη, τυποποιημένη. Και ανάλογα με τον εκπαιδευτικό, το παιδί παπαγαλίζει το ποίημα του. Στην Ε’ τάξη του δημοτικού, για παράδειγμα, είχα πει ως μαθήτρια πως Τούρκος καλός είναι μόνο νεκρός. Η δασκάλα μου, τότε, με το χαμόγελο της, είχε νομιμοποιήσει μέσα μου αυτή την αντίληψη.
Ως άνθρωπος αρνούμαι να κάνω κάτι τέτοιο. Ως εκπαιδευτικός θα ήθελα, να παραβρεθώ σε σεμινάριο που να μπορώ να συζητήσω άφοβα για αυτό. Ας απομυθοποιήσουμε επιτέλους, τους τίτλους που δίνουμε, να εγκαταλείψουμε τους φόβους που μας διακατέχουν για να κατανοήσουμε πραγματικά την ιστορία μας και το παρελθόν μας, ώστε να δούμε κατάματα το μέλλον μας…να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά, που είναι το μέλλον αυτού του τόπου…να γνωρίσουν το παρελθόν τους και να χτίσουν το μέλλον τους, χωρίς πάθη και ίδια λάθη…
Σκέψεις προς προβληματισμό.
*Δασκάλα Δημοτικής
