ΤΗΣ ΑΝΔΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΟΥ –ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ
Ήταν λίγο μετά τις έντεκα το πρωί στις 15 Ιουλίου 2019, όταν έφυγα από την Κυπριακή Πρεσβεία στη Μαδρίτη για να πάω στο δεύτερό μου ραντεβού της ημέρας, στη διάσημη Φοιτητική Εστία ή Residencia de lοs Estudiantes όπου πολλοί από τους σπουδαιότερους διανοουμένους της Ισπανίας πέρασαν εκεί τα φοιτητικά τους χρόνια. Διάνυσα τη λεωφόρο Πασέο δε λα Καστεγιάνα με τα πόδια θέλοντας να επιτρέψω στη φαντασία μου να ανατρέξει εκατό χρόνια πίσω, στο 1919. Πολύ διαφορετική σίγουρα η μεγάλη αυτή λεωφόρος σήμερα σε σχέση με τότε. Το 1919 υπήρχε ένας πολεοδομικός οργασμός με διάφορα σχέδια που θα άλλαζαν την όψη της πόλης. Σήμερα η λεωφόρος είναι γεμάτη Πρεσβείες και Υπουργεία με λιμουζίνες και φρουρούς ασφαλείας στην είσοδό τους, καφετέριες και χλιδάτα εστιατόρια. Περπάτησα τουλάχιστον είκοσι λεπτά στη λεωφόρο μέχρι να φανεί η Εστία και από εκεί ο δρόμος έγινε ανηφορικός.
Πνιγμένη μέσα στα δέντρα, η Φοιτητική Εστία έχει σε ένα από τα κτήρια της ένα πολύ ξεχωριστό δωμάτιο: εκείνο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Για τους εορτασμούς των εκατό χρόνων από την παραμονή του Λόρκα στη Μαδρίτη, το δωμάτιο στήθηκε ξανά όπως ήταν την τότε εποχή από φωτογραφίες. Ένιωσα διάφορα συναισθήματα όταν το είδα αφού μελετώ τον Λόρκα από το 1973: ένα ντιβάνι με κόκκινο ριχτάρι και μαξιλάρια, κορνίζες με μορφές της Αρχαίας Ελλάδας αλλά και ένας πίνακας του Βαν Γκογκ «Τα Ηλιοτρόπια», φλιτζάνια του τσαγιού και τσαγιέρα από πορσελάνη στο τραπεζάκι, παρτιτούρες του πιάνου, χειρόγραφα στο γραφείο, βιβλία. Μεγαλύτερη βέβαια ήταν η συγκίνησή μου όταν επισκέφθηκα το σπίτι που γεννήθηκε στο Φουέντεβακέρος και το πατρικό του σπίτι στη Γρανάδα.
Η Εστία δεν είναι ανοιχτή για το κοινό ούτε και η Βιβλιοθήκη της όπου βρίσκεται η έρευνά μου «Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε τρεις διαστάσεις» (Λεμεσός, 2000).
Από το 1919 μέχρι το 1928 ο Λόρκα ζει στη Μαδρίτη, στη Φοιτητική Εστία του Πανεπιστημίου, που την εποχή εκείνη είχε εξελιχθεί σ’ ένα είδος ανοιχτού Πανεπιστημίου, έναν πολιτιστικό κέντρο της πρωτεύουσας με νεαρούς διανοούμενους, συγγραφείς, καλλιτέχνες που έδιναν διαλέξεις και οργάνωναν καλλιτεχνικά δρώμενα. Ο Λόρκα ήταν η μεγαλύτερη προσωπικότητα της εποχής εκείνης αφού η πλατιά του μόρφωση και τα πολλά ταλέντα του επισκίαζαν τους άλλους. Ο ποιητής Χόρχε Γκιγιέν είπε τότε: «Όταν κάποιος είναι με τον Φεδερίκο, δεν κάνει ούτε κρύο, ούτε ζέστη. Κάνει Φεδερίκο».
Το 1923 συμβαίνουν δυο γεγονότα για τον Λόρκα: παίρνει το πτυχίο του στα Νομικά και παρακαλεί τον πατέρα του να του επιτρέψει να παραμείνει στη Μαδρίτη και φτάνει στην Εστία ο Σαλβαδόρ Νταλί. Συνδέεται με δυνατή φιλία που θα κρατήσει μέχρι το τέλος της ζωής του με τον σουρεαλιστή ζωγράφο, αλλά και με τον σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ, με τον Χοσέ Μπέγιο ή Πεπίν, με τη ζωγράφο Μαρούχα Μάγιο που μένουν όλοι μαζί στην Εστία. Ο Λόρκα συνδεόταν στενά και με τους ποιητές Ραφαέλ Αλμπέρτι, Πέδρο Σαλίνας και Χουάν Ραμόν Χιμένεθ. Ολόκληρη η παρέα ήταν μια ομάδα διανοουμένων ή καλύτερα ήταν η νέα πνοή της Ισπανίας με τις μοντέρνες και πρωτοποριακές ιδέες που δυστυχώς ο Φράνκο σκότωσε ή κατασκόρπισε σε άλλες χώρες. Ο Λόρκα έδινε εκεί διαλέξεις και κονσέρτα για πιάνο με κλασσικά κομμάτια ή με δικές του συνθέσεις αφού ήταν σπουδαίος πιανίστας. Διοργάνωνε επίσης «τερτουλίας», δηλαδή συναντήσεις καλλιτεχνών και συγγραφέων που μαζεύονταν σε διάφορα καφέ, μπαρ και δωμάτια της Εστίας για να συζητήσουν καινούριες ιδέες και γνώμες.
Ο Εμφύλιος Πόλεμος όμως κατέστρεψε τα πάντα. Ο Φράνκο σταμάτησε κάθε δραστηριότητα στη Φοιτητική Εστία και τη μετέτρεψε σε Στρατιωτικά Γραφεία. Ο Λόρκα δολοφονήθηκε άνανδρα και άδικα στις 19 Αυγούστου 1936, στο Βίθναρ, ένα από τα πρώτα θύματα του Ισπανικού Εμφυλίου.
Διάφορα θεατρικά έργα του Λόρκα ανεβαίνουν συνέχεια στη Μαδρίτη και πριν λίγες μέρες είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το έργο «Δόνια Ροσίτα, η γεροντοκόρη» στο θέατρο Αρλεκίν στο κέντρο της πρωτεύουσας. Εξαίρετες ερμηνείες, πολύ καλή σκηνοθεσία που δεν παρέκλινε καθόλου από τις οδηγίες που ο Λόρκα συνήθιζε να δίνει εκτεταμένα στα έργα του. Οι Ισπανοί όταν ανεβάζουν Λόρκα, τον έχουν στο πετσί τους, κινούνται και μιλούν επί σκηνής σαν να είναι στο σπίτι τους περνώντας στο θεατή αυτό που στην πραγματικότητα ήταν ο Λόρκα: αυθεντικό ταλέντο, μυστηριώδης, αινιγματικός.
*Συγγραφέας – Ερευνήτρια, τέως Διευθύντρια Γυμνασίου Ζακακίου, συγγραφέας του βιβλίου «Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε τρεις διαστάσεις» (Λεμεσός, 2000)
