Λοΐζου, Ε. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήματος Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστημίου Κύπρου
Βαρδάκη, Ρ., Δημητρίου, Μ., Ευαγγέλου, Χ., Ιωαννίδου, Κ., Καϊκκη, Θ., Καψάλη, Α., Λεβέντη, Σ., Μούζουρα, Χ., Μπελιμπασάκη Μ., Ολυμπίου Μ., Παπέττα, Ε., Σωφρονίου, Σ., Τέμπλαρ, Κ., Χατζανδρέου, Γ. & Χριστοδούλου Σ. - Μεταπτυχιακές Φοιτήτριες, Τμήματος Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστημίου Κύπρου
Εκπαιδευόμαστε και μετεκπαιδευόμαστε… έχουμε ευθύνη, λόγο και άποψη… Οι παρακάτω σκέψεις, αναστοχασμοί και ερωτήματα αναδύονται από το μεταπτυχιακό μάθημα ΕΠΑ560: Σύγχρονες Παιδαγωγικές Αντιλήψεις στο Χώρο της Νηπιοσχολικής Αγωγής του προγράμματος Επιστήμες της Αγωγής στην κατεύθυνση Νηπιοσχολική Αγωγή του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στόχος μας είναι η ανάδειξη του δικαιώματος των παιδιών να έχουν λόγο και φωνή στο πλαίσιο των ζητημάτων που τα αφορούν.
Με αφορμή το δημοσίευμα του Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης με τίτλο «Σχολικές γιορτές και εκδηλώσεις»:
Πέρα από τα ζητήματα διάρκειας, χρημάτων και περιεχομένου των σχολικών γιορτών πρέπει επίσης να αναρωτηθούμε: με ποιους και για ποιους γίνονται οι σχολικές γιορτές; Μια παράσταση με τους ίδιους τους πρωταγωνιστές να απουσιάζουν ή απλά να χρησιμοποιούνται ως καλοκουρδισμένες κούκλες στη βιτρίνα ενός καταστήματος. Η φωνή των παιδιών καλουπώνεται μέσα από περιοριστικές επιλογές που σχετίζονται με τους ρόλους, το περιεχόμενο της γιορτής και το χρόνο που σπαταλιέται για τις τυποποιημένες προετοιμασίες. Οι απαιτήσεις της όλης διαδικασίας έχουν στόχο τη θεματική επίδειξη συγκεκριμένων ταλέντων, αρίστων, τη συνέχιση του ανταγωνισμού ανάμεσα στα παιδιά και τα σχολεία, και την εξύψωση των υποτιθέμενων ψηλών επιπέδων διδασκαλίας…Πώς μπορεί αυτό να αλλάξει; Πώς μπορούν να γίνουν οι γιορτές ποιοτικές εμπειρίες για τα παιδιά; Δίνοντας φωνή στα παιδιά, την ευκαιρία να εκφράσουν τις επιλογές τους ουσιαστικά, με βιωματική συμμετοχή και όχι με ψευδο-επιλογές.
Με αφορμή τα ιδιαίτερα μαθήματα που γίνονται με σκοπό την προετοιμασία των παιδιών προδημοτικής για το δημοτικό:
Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς επιδρά η μετάβαση από την προδημοτική στο δημοτικό στις ζωές των παιδιών; Πώς τη φαντάζονται και πώς τελικά τη βιώνουν; «Μου έλειψε η ελευθερία του νηπιαγωγείου δεν μου αρέσει που μπορώ να πίνω νερό και να πηγαίνω τουαλέτα μόνο το διάλειμμα» «Θέλω το σχολείο μου να γκρεμιστεί και να γίνει παιδότοπος.» Τα παιδιά αναμένουν ότι θα έχουν τις ίδιες επιλογές και ευκαιρίες για παιχνίδι και συμμετοχή. Γονείς και εκπαιδευτικοί αγωνιούν για το μαθησιακό μέρος της εμπειρίας και περιορίζουν ακόμα περισσότερο τα παιδιά με την προετοιμασία. Επιπλέον οι «ειδικοί» εκτός σχολείου σπέρνουν τον πανικό για την «κατάλληλη» προετοιμασία. Το σχολείο πρέπει να προετοιμάζεται για να τα υποδεχτεί όλα τα παιδιά και όχι μόνο να απαιτεί να αφομοιώσουν τις δικές του πρακτικές.
Με αφορμή την επέκταση του ορίου ηλικίας (από 5 χρονών και 8 μηνών σε 5 χρονών και 10 μηνών) για εισδοχή στη δημοτικό σχολείο και τα αποτελέσματα της PISA:
Διατηρείται ένα οξύμωρο σχήμα που αφορά την υποστήριξη της ιδέας της διαφορετικότητας και ταυτόχρονα την έμφαση στην ομαδοποίηση των παιδιών με βάση τις ικανότητες τους. Έχει γίνει έντονη συζήτηση για τα απογοητευτικά αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων της PISA. H κατάταξη της Κύπρου έχει προκαλέσει αναστάτωση με αποτέλεσμα να τροχοδρομούνται αλλαγές όπως η αλλαγή του ορίου ηλικίας για το δημοτικό, η επιβολή εξετάσεων και βαθμών στο δημοτικό σχολείο. Σκοπός είναι να «προετοιμαστούν» καλύτερα τα παιδιά και να συνηθίσουν στο σύστημα εξετάσεων αλλά έτσι αγνοούνται οι ανάγκες τους και η μοναδικότητα τους.
Προσωπική εμπειρία: Η εξέταση της PISA παρουσιάστηκε σε σχολείο ως η πιο σημαντική συμμετοχή των μαθητών σε διαγωνισμό. Θεωρήθηκε από τους εκπαιδευτικούς ως μια διαδικασία η οποία θα κρίνει το μέλλον της χώρας. Παρουσιάστηκε στους μαθητές, χωρίς οι ίδιοι να ρωτηθούν αν θέλουν να συμμετάσχουν, και δημιουργήθηκε ένα αίσθημα ευθύνης. Πολλοί μαθητές αντέδρασαν αρνητικά «δεν θα απαντήσω τις ερωτήσεις», «κανείς δεν μπορεί να με υποχρεώσει να απαντήσω.»
Η πρακτική αυτή δεν είναι δημοκρατική και σε καμία περίπτωση δεν αφήνει χώρο για τη φωνή των μαθητών.
Με αφορμή τη λειτουργία σχολείων από την Αρχιεπισκοπή:
Υπήρξαν αντιδράσεις ως προς τη πρόταση της Αρχιεπισκοπής να ιδρύσει σχολεία γιατί με τους κανονισμούς που έθετε αγνοούσε την παιδαγωγική της προσχολικής ηλικίας που στηρίζει τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού, τα δικαιώματα τους και επιπλέον προωθούσε ως κυρίαρχη μοναδική θρησκευτική κατεύθυνση. Η εξουσία που ασκεί η Εκκλησία της δίνει το δικαίωμα να έχει λόγο και φωνή στα εκπαιδευτικά δρώμενα αγνοώντας τα αναλυτικά προγράμματα του Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Τα σχολεία πρέπει να υποδέχονται, να αποδέχονται και να στηρίζουν σε όλα τα επίπεδα όλα τα παιδιά. Ποιος παρακολουθεί τις διαδικασίες και πώς αυτές γίνονται πιο ελαστικές όταν συμμετέχει η Εκκλησία; Ποιος διασφαλίζει τα δικαιώματα όλων των παιδιών;
Υπενθυμίζουμε τα σχετικά άρθρα από τη σύμβαση για τα δικαιώματα των παιδιών:
Άρθρο 12-Τα Συμβαλλόμενα Κράτη εγγυώνται στο παιδί που έχει ικανότητα διάκρισης το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα που το αφορά…
Άρθρο 13- Το παιδί έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης…
Άρθρο 14- Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας…
Και τέλος επισημαίνουμε ότι η παιδαγωγική της ακρόασης αναφέρει ότι η διαδικασία ανάπτυξης διαλόγου με τα παιδιά περιλαμβάνει την προθυμία και ετοιμότητα να αλλάξουμε. Γονείς, εκπαιδευτικοί, σχολεία, υπουργεία και κυβερνήσεις είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε τα παιδιά και ν ’αλλάξουμε;
