Γεώργιος Σουρής
Πάντα επίκαιρος ο κορυφαίος σατιρικός ποιητής του σύγχρονου Ελληνισμού, ο Γεώργιος Σουρής (1853-1919), έστω και αν σχολίαζε με το μοναδικό δηκτικό και ενίοτε κυνικό του τρόπο την ελληνική πραγματικότητα της δικής του εποχής, εκατό χρόνια πριν. Διαβάζοντας κανείς τους στίχους του, όπως σώζονται στα 1444 εβδομαδιαία τεύχη της προσωπικής του έμμετρη τετρασέλιδης εφημεριδούλας, «Ο Ρωμηός», αντιλαμβάνεται όχι μόνο το πνευματικό ύψος και την κριτική οξυδέρκεια του Σουρή, αλλά, κυρίως, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση μιας Ελλάδας που ένα αιώνα μετά δεν φαίνεται να άλλαξε και σε πολλά πράγματα. Και βεβαίως τα όσα καταγγέλλει σατιρίζοντάς τα είτε ως πολιτική είτε ως ανθρώπινη, καθημερινή συμπεριφορά έχουν απόλυτη ταύτιση, πέρα από τον ελλαδικό χώρο, και σε μας εδώ στην Κύπρο, νοτιότερη προέκταση του Ελληνισμού.
Ποιος είδε κράτος λιγοστὸ
σ᾿ όλη τη γη μοναδικό,
εκατὸ να εξοδεύει
και πενήντα να μαζεύει;
Να τρέφει όλους τους αργούς,
να ΄χει επτὰ Πρωθυπουργούς,
ταμείο δίχως χρήματα
και δόξης τόσα μνήματα;
Να ‘χει κλητήρες για φρουρὰ
και να σε κλέβουν φανερά,
κι ενώ αυτοὶ σε κλέβουνε
τον κλέφτη να γυρεύουνε;
Tόσο επίκαιροι οι πιο πάνω στίχοι δίνουν εύγλωττα το στίγμα των αιτιών της τροϊκανής έλευσης έναν αιώνα μετά. Η διαπλοκή και οι πελατειακές σχέσεις, χαρακτηριστικό του ελληνικού κράτους, σαν πανώλη εξαπλωμένο και στο δικό μας νεοσύστατο κυπριακό κράτος, οδήγησαν σ’ ένα συρφετό άλογης οργάνωσης κράτους και θεσμών. Όπου ο εκτροχιασμός ήταν αναπόφευκτος. Την ώρα των εκκλήσεων για ενίσχυση των κοινωνικών παντοπωλείων, με τις εικόνες των ουρών σε αυτά, διαβάζαμε για τους μισθούς της ντροπής θεσμικών αρχόντων που υποτίθεται προστατεύουν το λαό από την εκμετάλλευση και τις άνομες ενέργειες διαφόρων. Την ώρα που έρχονταν στο φως οι διαπλοκές και η δωροδοκία ατόμων που μπορεί και να θαύμαζες και να υποστήριζες κάποτε εγκλωβισμένος σ’ ένα σύστημα μονοπωλιακής τηλεοπτικής «πληροφόρησης» και προπαγάνδας, την ίδια ώρα διάβαζες για σκέψεις διαφόρων για νέες αποκοπές και επιπρόσθετη φορολόγηση. Εκεί που διάβαζες για τα σκάνδαλα και τις μίζες της ντροπής την ίδια στιγμή διερωτόσουν γιατί να τιμωρούνται, όσο τιμωρούνται, οι αποδέκτες της κλεψιάς αλλά όχι και όσοι εργολάβοι και επιχειρηματίες χρημάτισαν αυτούς τους δοσίλογους τοπικούς και πολιτικούς άρχοντες;
Μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα σπάνιας επίπλαστης ευημερίας, όπου όλοι απαιτούσαν και όλοι έπαιρναν από έναν παρακμιακό κράτος που ζούσε πάνω από τις δυνατότητές του στηριζόμενο στον ξένο δανεισμό μεγάλωσε και εξελίχθηκε η γενιά του πολέμου του ’74 (στην Κύπρο) και της μεταπολίτευσης (στην Ελλάδα). Η γενιά που γεννήθηκε μετά το ’74 μεγάλωσε ακριβώς μέσα στη δίνη της μαξιμαλιστικής απαίτησης για περισσότερα προνόμια, μεγαλύτερες παροχές, λιγότερο μόχθο, ελαχιστοποίηση υποχρεώσεων και μεγιστοποίηση δικαιωμάτων. Και δυστυχώς αυτή η τάση αποτυπώθηκε και στην ίδια την παιδεία και τους προσανατολισμούς της.
Κλέφτες φτωχοὶ και άρχοντες με άμαξες και άτια,
κλέφτες χωρὶς μία πήχυ γη και κλέφτες με παλάτια,
ο ένας κλέβει όρνιθες και σκάφες για ψωμὶ
ο άλλος το έθνος σύσσωμο για πλούτη και τιμή.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα βρήκαν πρόσφορο έδαφος ο αμοραλισμός, ο οπορτουνισμός κι ο ωχαδερφισμός. Άλλοι είδαν σ’ αυτή την ατμόσφαιρα την ευκαιρία τους για πλουτισμό και αναρρίχηση και άλλοι την ανάγκη για αδιαφορία και ικανοποίηση με τα όσα τους πρόσφερε η πελατειακή σχέση κι η κομματική προσήλωση. Και οι μεν και οι δε είναι υπεύθυνοι για την κατάρρευση του ίδιου του κράτους, την ισοπέδωση αρχών και αξιών, την απογοήτευση των νέων, τη ματαίωση ονείρων και τη χρεοκοπία ιδεολογιών. Είναι υπεύθυνοι για την πνευματική ένδεια της εποχής μας, αφού ακόμη και ο πολιτισμός χρησιμοποιήθηκε στο βωμό της δήθεν στήριξης και ανάπτυξής του ως όχημα επιχορηγήσεων και ως ένα ακόμη μέσο πλουτισμού. Εδώ βρίσκεται κι η απάντηση σε όσους διερωτούνται γιατί η εποχή μας δεν γεννάει πλέον όλους εκείνους τους μεγάλους που γέννησε, για παράδειγμα, η δεκαετία του ’60.
Ο Γεώργιος Σουρής διαβάζεται πάντα επίκαιρος. Για να στηλιτεύει από τον τάφο του, μέσα από τους μαστιγωτικούς του στίχους την εποχή μας, που σε χαρακτηριστικά δεν διαφέρει από τη δική του. Και τούτο γιατί φαίνεται πως διαχρονικά ο Ελληνισμός είχε προβλήματα οργάνωσης και νοοτροπίας. Παρ’ όλες τις ηρωικές μας σελίδες στο στίβο των μαχών και των αγώνων για απόκτηση ή προάσπιση της εθνικής μας Ελευθερίας στο στίβο της ειρηνικής δημιουργίας δεν έχουμε ιδιαίτερη σχέση με τους αρχαίους μας προγόνους. Και η συλλογική μας συνείδηση υπνώττει καθώς το ατομικό συμφέρον και η λίπανση του «εγώ» μας δεν επιτρέπει την επικράτηση του «εμείς» στις καθημερινές μας συναλλαγές και την εθνική μας ολοκλήρωση.
*Εκπαιδευτικός
