ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Επηρεασμένος από τις αφηγήσεις φίλων και γνωστών τις μέρες των γιορτών για την ταλαιπωρία των εγγονών τους, ακόμα και Κυριακές, σε φροντιστήρια, ακόμα και εκτός Λευκωσίας, και για την οικονομική αφαίμαξη των παιδιών τους που πληρώνουν 600 ευρώ τον μήνα (5 μαθήματα Χ120 ευρώ το μάθημα) σε μια χώρα που προσφέρει δωρεάν παιδεία -χώρια η ταλαιπωρία των καθημερινών διαδρομών με το αυτοκίνητο και της αγγαρείας της αναμονής για μια ώρα έξω από το σπίτι του φροντιστή- σκέφτηκα να δώσω στο σημερινό άρθρο μου τον τίτλο «Για μια θέση στον Ήλιο», για να αποδώσω τη μεγάλη σημασίαπου δίνει η ελληνοκυπριακή κοινωνία και τη μεγάλη εμπλοκή της σ’ αυτό το ζήτημα. Δεν νομίζω πως θα ήταν υπερβολή.
Από την άλλη βέβαια, θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος ότι το θέμα της ταλαιπωρίας μαθητών και γονέων και της τραγικής ειρωνείας σχετικά με τη ‘’δωρεάν παιδεία’’ είναι κάτι πολύ γνωστό, ότι γράφτηκαν άπειρα άρθρα. Γι’ αυτό και ότι αποδείχτηκε στην πράξη ότι δεν υπάρχει καμιά θεραπεία. Γι’ αυτό, ίσως το Υπουργείο Παιδείας δεν φαίνεται να νιώθει καμιά ενοχή. Ούτε για το γεγονός ότι αποδεικνύεται καθημερινά ότι οι μαθητές και οι γονείς τους δεν φαίνεται να αναμένουν τίποτε από το Λύκειο σ’ ό,τι αφορά στην επιδίωξη τους εξασφάλισης θέσης στο πανεπιστήμιο -διερωτώμαι αν υπάρχει έστω και ένας μαθητής που παρακάθεται στις Παγκύπριες Eξετάσεις χωρίς να φοιτήσει σε φροντιστήριο- ούτε για το ότι σε μια χώρα που προσφέρει δωρεάν παιδεία, οι γονείς πληρώνουν χιλιάδες ευρώ κάθε χρόνο. Είναι φανερό ότι πιστεύει ότι το χρέος του εξαντλείται στο να διεξάγει κάθε χρόνο αδιάβλητες εξετάσεις και να κάνει την επιλογή κατά τρόπον δίκαιον και αντικειμενικόν με βάση τους σχετικούς κανονισμούς. Αυτές είναι οι δυο βασικές του αξίες.
Αυτά όμως αφορούν μόνο στα καθήκοντά του ως εξεταστικού οργανισμού. Τι γίνεται σχετικά με τα καθήκοντά του ως οργανισμού παροχής εκπαίδευσης, που είναι το κύριο έργο κάθε Υπουργείου Παιδείας; Συγκεκριμένα, θα μπορούσαν να υποβληθούν στο Υπουργείο τα εξής ερωτήματα:
1. Ελέγχουν οι Παγκύπριες Εξετάσεις που διεξάγει κάθε χρόνο τις σωστές και καίριες γνώσεις που πρέπει να έχει σήμερα ένας εισαγόμενος σε ένα ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο;
2. Προετοιμάζουν τα σχολεία ικανοποιητικά τους μαθητές της χώρας σε όλη τη διαδρομή τους από την πρώτη μέχρι την τελευταία τάξη;
3. Λαμβάνεται πρόνοια ώστε να διδάσκουν ικανοποιητικά τους μαθητές να μελετούν σωστά και να μανθάνουν μόνοι τους, όπως απαιτεί η σημερινή εποχή της δια βίου μάθησης;
4. Τους διδάσκουν τι θεωρείται μάθηση και εξέταση και ποια είναι η αξία της γνώσης σήμερα;
5. Τους διδάσκουν να έχουν τη σωστή στάση έναντι της μάθησης;
6. Τους διδάσκουν να έχουν αυτοπεποίθηση;
7. Τους διδάσκουν να σκέφτονται κριτικά και δημιουργικά;
Αυτά είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση κυρίως τα θέματα με βάση τα οποία πρέπει να κριθεί ένας οργανισμός εκπαίδευσης. Σ ‘ αυτά, το Υπουργείο αποτυγχάνει οικτρά, όπως τουλάχιστο φαίνεται από όσα αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο. Δεν μπορεί να νιώθει καλά ένας υπουργός σε μια χώρα που χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες, από τη μια άκρη της Κύπρου ως την άλλη, δείχνουν τόσο έντονα να περιφρονούν την εκπαίδευση που προσφέρει το δημόσιο σχολείο. Κανονικά πρέπει να σφίγγεται η καρδιά κάθε εκπαιδευτικού στη σκέψη ότι ένας δεκαοκτάχρονος έφηβος ύστερα από δώδεκα χρόνια φοίτηση στα σχολεία υποχρεώνει τους γονείς του να πληρώνουν λεφτά, που πολλές φορές δεν έχουν, για να φοιτήσει σ’ ένα φροντιστήριο που δεν θα του διδάξει κάτι καινούργιο, κάτι πέρα από την ύλη που διδάσκεται στην τάξη, αλλά κάτι που περιέχει μέχρι την τελευταία τελεία το σχολικό εγχειρίδιο, με άλλα λόγια για να πάρει μια μασημένη γνώση, ώστε να τη δεχθεί παθητικά όχι μόνο ως περιεχόμενο, αλλά και ως φραστική διατύπωση.
Το πιο τραγικό είναι ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν μπόρεσε ακόμα, ύστερα από τριάντα και πλέον χρόνια πιέσεων, υποδείξεων, συζητήσεων, συσκέψεων και μεταρρυθμίσεων, να κάνει κάτι που να βελτιώσει την κατάσταση σ’ αυτόν τον τομέα και να δώσει κάποια ελπίδα ότι κάτι θα αλλάξει. Δίνει βέβαια, πολύ σωστά, πολλή σημασία στα προγράμματα (ο Υπουργός ανακοίνωσε τις τελευταίες μέρες προσπάθεια εξορθολογισμού των προγραμμάτων). Σ’ αυτό ίσως επηρεάζεται από την επικρατούσα στην ελληνική εκπαιδευτική παράδοση έμφαση στις εκπαιδευτικές εισροές (inputs). Είναι όμως καιρός να δοθεί σημασία και στην εκπαιδευτική πράξη και ειδικά στο αν και πώς μανθάνει ο μανθάνων. Αυτό υποδεικνύουν και τα πορίσματα των εκπαιδευτικών ερευνών των τελευταίων χρόνων που υπογραμμίζουν καθημερινά τη σημασία που έχουν οι διαθέσεις, οι στάσεις και οι δεξιότητες των ίδιων των μαθητών στα αποτελέσματα της μάθησης. Είναι καιρός να παύσουμε να θεωρούμε αυτές τις διαθέσεις και στάσεις ως κάτι δεδομένο ή ως κάτι που θα το αποκτήσουν μόνοι τους. Υπάρχει ελπίδα με αυτή την προσπάθεια να κατορθώσουμε να αρχίσουμε να πείθουμε έναν αριθμό τελειοφοίτων ότι μπορούν να επιτύχουν στις Παγκύπριες Εξετάσεις χωρίς να φοιτήσουν σε φροντιστήρια.
*Πρώην αν. καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
