Συνέντευξη του προέδρου του ΚΕΓ καθ. Ιωάννη Καζάζη στο ΑΠΕ)
ΑΘΗΝΑ- Διδάσκουν αρχαία ελληνικά σε Γυμνάσια και Λύκεια. Διδάχθηκαν, όμως, οι ίδιοι αρχαία ελληνικά στη διάρκεια των Σπουδών τους; Είναι οι κλασικοί φιλόλογοι τάξης "είδος" προς εξαφάνιση; Η τριχοτόμηση -στα μέσα της δεκαετίας του '80- των Φιλοσοφικών Σχολών σε Τμήματα («Φιλολογικό», «Ιστορικό-Αρχαιολογικό», και «Φιλοσοφικό, Παιδαγωγικό, Ψυχολογικό») δημιούργησε οξύτατο πρόβλημα στην τροφοδότηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με ικανούς αρχαιοελληνιστές και της πανεπιστημιακής βαθμίδας με υψηλής ποιότητας προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, επισημαίνει ο πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ), ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Ιωάννης Καζάζης, εξηγώντας γιατί "από καιρό πια οι κλασικές σπουδές έχουν πάρει την κατιούσα στην Ελλάδα".
Στο πλαίσιο του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία ο κ.Καζάζης προτείνει να δοθεί η δυνατότητα να λειτουργήσει μια εκατοστή κλασικών τάξεων, των 25 παιδιών, σε δημόσια και ιδιωτικά Γυμνάσια και Λύκεια, με ενισχυμένες ώρες αρχαίων και λατινικών, ώστε "να μην χάσουμε την ευγενή τάξη των πραγματικά επαγγελματιών κλασικών φιλολόγων- πολύ υψηλών προδιαγραφών".
Σε συνέντευξη στο "Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων" και στο "Πρακτορείο 104,9 FM" ο πρόεδρος του ΚΕΓ διευκρινίζει ότι πρόκειται για μία πρόταση χωρίς κόστος, άμεσα υλοποιήσιμη εντός των υπαρχουσών εκπαιδευτικών δομών, μέσα από την οποία σε δέκα χρόνια δύναται να διαμορφωθεί "ένα εσωτερικό τοπίο φιλολογικών σπουδών τελείως αλλαγμένο".
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του προέδρου του ΚΕΓ καθ. Ιωάννη Καζάζη στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
ΕΡ.: Πού ξεκινάει η κρίση των κλασικών σπουδών στην Ελλάδα και ποιο μπορεί να είναι το αντίδοτο σε αυτήν;
ΑΠ.: Όσο πολλές οι μορφές κρίσης άλλα τόσα και τα αντίδοτα --διαφορετικά για τις διαφορετικές κατηγορίες αποδεκτών. Θα επικεντρωθούμε σήμερα σε μία μόνον μορφή της κρίσης: στην ποσότητα και την ποιότητα των κλασικών φιλολόγων που παράγουν οι Φιλοσοφικές Σχολές της χώρας.
Οι Φιλοσοφικές Σχολές, σε έναν οίστρο υπερεξειδίκευσης, τριχοτομήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '80. Προς δόξαν όμως της πολιτικής λογικής, ο αριθμός εισακτέων, αντί να τριχοτομηθεί και αυτός, υπερτριπλασιάστηκε, ενώ ταυτόχρονα ο αριθμός φοιτητών που διδάσκονταν Αρχαία υπο-υποδιαιρέθηκε. Όλοι έμειναν ευχαριστημένοι: και οι γονείς που είδαν τα παιδιά τους να μπαίνουν στο πανεπιστήμιο αλλά και τα παιδιά, για τους λόγους που θα δούμε.Πώς συνέβη αυτό το θαύμα; Προ του 1985, από έναν διετή ενιαίο κορμό Προγράμματος Σπουδών της Φιλοσοφικής (με κοινά γλωσσικά προπάντων μαθήματα) ξεκόρμιζαν οι διετείς κατευθύνσεις (Φιλολογική, Ιστορική, Αρχαιολογική, Φιλοσοφική). Μετά το 1985, αντίθετα, αποσχίστηκαν, εντελώς και από την πρώτη στιγμή, τρία ανεξάρτητα Τμήματα με δική τους Γ. Συνέλευση και δικό τους Πρόγραμμα («Φιλολογικό», «Ιστορικό-Αρχαιολογικό», και «Φιλοσοφικό, Παιδαγωγικό, Ψυχολογικό»), καθένα από τα οποία υποδιαιρέθηκε σε τρεις τομείς. Σύνολο 9 τομείς με ελάχιστη ενδοεπικοινωνία. Οι του Φιλολογικού που -άσκιαχτοι από το φάσμα των Αρχαίων και των Λατινικών-- συνέβαινε να επιλέξουν τον Κλασικό Τομέα ήταν ελάχιστοι και θεωρούνταν «αξιολύπητοι», σε αντίθεση με τις λεγεώνες του Φιλολογικού που καταλήγοντας στον Νεοελληνικό Τομέα θεωρούνταν αξιομακάριστοι για την έξυπνη επιλογή τους Αυτά για τους φοιτητές του Φιλολογικού― τα εννέα δέκατα των οποίων ελάχιστα Αρχαία άκουγαν γιατί το μέγα πλήθος των άλλων δύο Τμημάτων από Αρχαία δεν άκουγε απολύτως τίποτα.
ΕΡ.: Πώς επηρεάστηκε η δευτεροβάθμια εκπαίδευση από τις αλλαγές στις Φιλοσοφικές Σχολές;
ΑΠ.: Ε πί τριάντα χρόνια πληρώνουμε τον λογαριασμό της επιστημονικής και πολιτικής αυτής αλχημείας. Αν, για την κάλυψη των αναγκών της δευτεροβάθμιας σε καθηγητές Αρχαίων, όλα μαζί τα πέντε Φιλολογικά τμήματα παρήγαγαν ετησίως περ. 30 x 5 = 150 αρχαιοελληνιστές, μέσα στα περασμένα τριάντα χρόνια ο συνολικός αριθμός τους δεν μπορεί να ξεπέρασε τις 5000! Στα σχολεία όμως προσελήφθησαν για να διδάξουν συν τοις άλλοις και Αρχαία όλοι ανεξαιρέτως οι απόφοιτοι και των τριών Τμημάτων και των εννέα τομέων της Φιλοσοφικής. Από αυτή τη νομική ρύθμιση και την πανεπιστημιακή πράξη προέκυψε το οξύτατο αριθμητικό πρόβλημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Αλλά το ποσοτικό πρόβλημα δεν άργησε να γίνει και ποιοτικό, εξαιτίας των αλυσιδωτών επιπτώσεων της ατυχούς αρχικής επιλογής. Είναι κοινή διαπίστωση ότι από καιρό πια οι κλασικές σπουδές έχουν πάρει την κατιούσα στην Ελλάδα, εφόσον ανεπαρκής, με όλες τις σημασίες της λέξης, είναι και της δευτεροβάθμιας η τροφοδότηση με ικανούς αρχαιοελληνιστές, και της πανεπιστημιακής βαθμίδας με υψηλής ποιότητας προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Την κρίσιμη στιγμή και οι Γ. Συνελεύσεις των φιλοσοφικών σχολών κινήθηκαν κόντρα στη βασική λογική των ανθρωπιστικών σπουδών: (α) αντίθετα με τις θετικές επιστήμες που προοδεύουν προχωρώντας από την ειδίκευση στην υπερεξειδίκευση, η δύναμη των επιστημών του ανθρώπου έγκειται στη συνθετική ματιά, στη σύνθεση, στην ανακάλυψη συναφειών. Ενώ όμως η φιλολογική ερμηνεία είναι ολιστική, εμείς στενέψαμε τον φιλόλογο και τον εξειδικεύσαμε πρόωρα. Στο πραγματικό εύρος των ελληνικών σπουδών δεν εκθέσαμε ούτε τον προπτυχιακό φοιτητή ούτε και τον μεταπτυχιακό προ της εξειδίκευσης της διατριβής (β) Η σύγχρονή μας ελληνική είναι γλώσσα ασυνήθιστα πολυστρωματική, και, λόγω της ειδικών συνθηκών διαμόρφωσής της, ήρθε σε επαφή με τον αρχαϊσμό και την καθαρεύουσα και άντλησε και αντλεί από στρώματα μεσαιωνικά και αρχαία στοιχεία και σήμερα απολύτως ε ν ε ρ γ ά. Όλοι οι φιλόλογοι που ασχολούνται με την ελληνική γλώσσα χρειάζονται, στις σπουδές τους, την καταβύθιση και στην αρχαία γλώσσα (αλλά και στην αρχαία γραμματεία). Κι όμως οι Φ. Σ. μας, με το πολύ στενό πρόγραμμα σπουδών που επέβαλαν, του στερούν ακόμη την πολύτιμη αυτή επαφή.
ΕΡ.: Υπάρχει δυνατότητα αποτελεσματικής παρέμβασης σήμερα και από ποια εκπαιδευτική βαθμίδα θα πρέπει να ξεκινήσει;
ΑΠ.: Για να μην χάσουμε την ευγενή τάξη των πραγματικά επαγγελματιών κλασικών φιλολόγων- πολύ υψηλών προδιαγραφών, αποτελεσματικό αντίδοτο θα ήταν να δημιουργήσουμε μέσα στο σύστημα και μέσα στις υπάρχουσες δομές, χωρίς να πειράξουμε οτιδήποτε άλλο ισχύει σήμερα, τη δυνατότητα να λειτουργήσει μια εκατοστή κλασικών τάξεων, των 25 παιδιών. Δεν μιλώ, όπως γινόταν παλιότερα, για ίδρυση πλήρων «Κλασικών Γυμνασίων», ή «Κλασικών Λυκείων», διότι αυτές θα ήταν λύσεις δαπανηρές και τελείως ασύμφορες: με απαιτήσεις σε κτήρια και σε συντήρησή τους σε διοικητικές δομές με στελέχωση, γραμματείες και διευθυντές σε ξέχωρα Προγράμματα Σπουδών, σε καθυστερήσεις λόγω νομοθετικών ρυθμίσεων, σε ιδεολογικές αντιπαραθέσεις κ.λ..
ΕΡ.: Άρα, δεν πρόκειται για ένα εναλλακτικό πρόγραμμα σπουδών σε Γυμνάσια και Λύκεια;
ΑΠ.: Όχι, όχι δεν είναι για τους πολλούς. Αυτό είναι πρόγραμμα για τους λίγους, και μόνο σ' αυτούς θέλω σήμερα να επικεντρωθώ. Δηλαδή, όταν μιλάμε για καμιά 80-100 τάξεις των 25, διάσπαρτες σε όλη την επικράτεια, σε δημόσια και σε ιδιωτικά σχολεία, μιλούμε στην πραγματικότητα για 1.000 αποφοίτους Λυκείων, που κατευθυνόμενοι, μετά, στις Φιλοσοφικές (Νομικές, Θεολογικές κ.λ.) Σχολές, θα συμβάλουν στη δραστική άνοδο του επιπέδου και των σχολών τους. Μόνον τέτοιοι απόφοιτοι θα μπορούν να ευεργετήσουν και τη δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση -όπου συμβεί να καταλήξουν τελικά. Γιατί θα αποτελούν φιλολόγους πραγματικούς --και του γράμματος και του πνεύματος. Στις τάξεις αυτές θα ισχύει ένα πρόγραμμα με μικρές αποκλίσεις από το κοινό, δηλαδή με ενισχυμένες ώρες αρχαίων και λατινικών. Αλλά και με ξένες γλώσσες.
ΕΡ.: Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να συντρέχουν για την επιλογή των σχολείων, μέσα στα οποία θα λειτουργήσουν οι τάξεις αυτές;
ΑΠ.: Η μόνη προϋπόθεση είναι να υπάρχει ζήτηση και προσφορά: ζήτηση από κάποια παιδιά (έως του αριθμού των 20-25 ατόμων) σε ένα σχολείο, και προσφορά φιλολόγων πρόθυμων και ικανών να σηκώσουν ένα πρόγραμμα υψηλών προδιαγραφών στο σχολείο αυτό όπου θα βρίσκονται ή θα μετακινηθούν. Ένα πρόγραμμα μπορεί πάντα να λειτουργήσει με μικροαποκλίσεις.
ΕΡ.: Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, πώς μπορεί να υποστηρίξει ένα τέτοιο δίκτυο; Έχει κοστολογηθεί η πρόταση την οποία υποβάλλετε;
ΑΠ.: Η πρόταση, έτσι όπως την περιγράφω, δεν έχει κόστος (πλην ενός πολύ μικρού αρχικού) για το Υπουργείο. Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, που έχει μεγάλη πείρα σε εκπόνηση προγραμμάτων σπουδών και έχει επιπλέον ετοιμάσει για όλη την εκπαίδευση άφθονους ψηφιακούς πόρους, πόρους με παιδαγωγική υπεραξία και παιδευτικό νου, μπορεί να αναλάβει την οργάνωση --και τη διαρκή εξ αποστάσεως στήριξη των φιλολόγων. Το ΚΕΓ εγγυάται διαρκή εξ αποστάσεως επιμόρφωση, που θα εφοδιάζει με ό,τι χρειάζεται και θα βοηθά όσους το χρειάζονται για να λύνουν προβλήματα, έτσι ώστε να φτάσουμε όλοι μαζί συντεταγμένα σε ένα καλό αποτέλεσμα.
Αυτή είναι η συνταγή για τους λίγους. Δε θέλω να μιλήσω για τη συνταγή για τους πολλούς, που είναι θέμα για επόμενη συνάντηση. Θέλω μόνον να προσθέσω ότι, και για την κλασική εκπαίδευση των λίγων όπως και για την κλασική εκπαίδευση των πολλών, αυτό που θα μας βγάλει από τον (στενά γλωσσικό) επαρχιωτισμό είναι η ουσιαστική σύνδεση με τη σχολική πράξη ευρωπαϊκών χωρών με μακρά κλασική παράδοση. Και εδώ η συνάντηση της ελληνικής αρχαιότητας με την ευρωπαϊκότητα μπορεί να βγάλει την ένδοξή μας παράδοση από τον απομονωτισμό και να τη συνδέσει με ό,τι πιο ζωντανό έχει σήμερα χτίσει η Δύση πάνω στα ελληνορωμαϊκά θεμέλια.
ΕΡ.: Μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα;
ΑΠ.: Μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα... Σε δέκα χρόνια θα δείτε ένα εσωτερικό τοπίο φιλολογικών σπουδών τελείως αλλαγμένο.
