ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΒΟΥΤΟΥΡΗ*
Το 1944, μέσα σε δύστηνους καιρούς, ο εμπνευσμένος ιδανιστής ποιητής και αγωνιστής πολιτικός Χριστόδουλος Γαλατόπουλος, κατά την πρώτη θητεία του ως Δήμαρχος Πάφου, αποφασίζει την ίδρυση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης (το έργο ολοκληρώθηκε το 1946), τον επόμενο χρόνο «θεσπίζει» τις Παλαμικές Εορτές, ενώ πέντε χρόνια αργότερα (1951) πραγματοποιεί τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Κωστή Παλαμά την οποία φιλοτέχνησε ο Μιχάλης Τόμπρος. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη λοιπόν, η οποία φέρει σήμερα το όνομα του ιδρυτή της, επαναλειτουργεί ύστερα από χρόνια απραξίας και εγκατάλειψης.
Συνέπεια αυτής της χρόνιας εγκατάλειψης ήταν ανάμεσα σε πολλά άλλα (ποιος ξέρει πόσα) και η εξαφάνιση ενός πολύτιμου χειρογράφου· του αυτόγραφου ποιήματος του Κ. Παλαμά «Κύπρος» – από τα δημοφιλή ποιήματα του Παλαμά και πολυχρησιμοποιημένα σε επετειακούς λόγους και κάθε λογής πανηγυρικούς. Αναφέρομαι κυρίως στον στίχο «πολλούς αφέντες άλλαξες, / δεν άλλαξες καρδιά», και στην πρώτη από τις 19 τετράστιχες στροφές:
Καλώς μας ήρθατε παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη
στη Μακαρία τη γη,
στάζει το μέλι διαλεχτό σαν πρώτα; Ακόμα γίνεται
τ’ ολόγλυκο κρασί;
Για την ιστορία, να αναφέρω ότι το ποίημα γράφτηκε εξ αφορμής της κυπριακής έκθεση στο Ζάππειο το 1901 και το είχε απαγγείλει ο ίδιος ο Παλαμάς σε ειδική εκδήλωση προς τιμήν των κύπριων επισκεπτών, η οποία πραγματοποιήθηκε στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός» στις 13 Απριλίου του ίδιου χρόνου. Μόλις τελείωσε την απαγγελία του ο ποιητής προσέφερε το αυτόγραφο ποίημα του στον παριστάμενο στην εκδήλωση κύπριο φίλο του Ν. Κλ. Λανίτη, ο οποίος –με τη σειρά του– πενήντα χρόνια αργότερα το χάρισε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάφου, στις 7 Οκτωβρίου 1951. Έγινε μάλιστα για τον σκοπό αυτό (σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής) και μια «σεμνή» τελετή παράδοσης του χειρογράφου, το οποίο σήμερα αγνοείται.
Ευελπιστώ ότι το δημοτικό συμβούλιο της πόλης και η νέα διεύθυνση της βιβλιοθήκης έχουν ήδη καταστρώσει τα σχέδιά τους (εν όψει μάλιστα και του γεγονότος ότι το 2017 η Πάφος αναγορεύεται σε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης). Η Δημοτική Βιβλιοθήκη και οι Παλαμικές Εορτές, στα χρόνια του Γαλατόπουλου και αργότερα, βρίσκονταν στο επίκεντρο της πνευματικής ζωής της πόλης, ως ζωτικοί χώροι, παραγωγοί πολιτισμού και ιδεών. Αυτή είναι και η ουσιαστική πρόκληση σήμερα: πώς θα αντενεργήσει μια μικρή βιβλιοθήκη, σε μια αντίξοη μάλλον περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Πώς θα επιτύχει να συσπειρώσει τους πνευματικούς ανθρώπους της πόλης και να λειτουργήσει ως κέντρο πολιτισμού· όχι ως μικρό μουσείο και επαρχιακό εκθετήριο βιβλίων.
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
