Γιατί το ΥΠΠ διαφοροποιεί τον τρόπο στήριξης των παιδιών με αυξημένες πιθανότητες για αναλφαβητισμό

Το πιο κάτω κείμενο στηρίζεται στην έκθεση που έχει ετοιμαστεί από την Επιστημονική Επιτροπή που εξέτασε το θέμα της διαμόρφωσης ενιαίας πολιτικής για τη σχολική επιτυχία όλων των παιδιών και την προώθηση του αλφαβητισμού.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Πρόγραμμα Λειτουργικού Αλφαβητισμού:  Τα παιδιά (που έχουν διαγνωστεί ότι έχουν αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμό στην Στ΄ τάξη δημοτικού) αποσύρονται από το τμήμα τους για τα μαθήματα των Ελληνικών και των Μαθηματικών και παρακολουθούν το Πρόγραμμα (απλοποίηση της ύλης των δύο μαθημάτων) κατά τις περιόδους των αντίστοιχων μαθημάτων. Είναι μια μορφή ομαδοποίησης των παιδιών βάσει της επίδοσής τους.Η εφαρμογή του Προγράμματος άρχισε πριν από27 χρόνια.  Το 2009 και το 2011 διενεργήθηκε αξιολόγησή του από το ΚΕΕΑ, χωρίς ωστόσο να ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση για διαφοροποίησή του.

Πορίσματα ερευνών και σύγχρονη βιβλιογραφία:

1)  Οι εκατοντάδες έρευνες γύρω από το θέμα της ομαδοποίησης βάσει της επίδοσης, που γίνονται εδώ και πάνω από 30 χρόνια, οι επισκοπήσεις της βιβλιογραφίας και η σύνθεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων έδειξαν ότι η ομαδοποίηση βάσει της επίδοσης, δεν βελτιώνει τα μαθησιακά αποτελέσματα των παιδιών.Έδειξαν, επίσης, ότι τα παιδιά με χαμηλές επιδόσεις, ωφελούνται περισσότερο σε τάξεις μικτών ικανοτήτων,  χωρίς να εμποδίζουν την πρόοδο των παιδιών με υψηλότερες επιδόσεις.Οι έρευνες καταδεικνύουν ότι η πρακτική αυτή (ομαδοποίηση βάσει της επίδοσης) δεν συμβάλλει στη μείωση του αριθμού των παιδιών με δυσκολίες στη μάθηση, δεν βοηθά τα παιδιά να βελτιωθούν και αυξάνει τις ανισότητες στην εκπαίδευση.

2)  Η πιο πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ (που στηρίζεται στα αποτελέσματα PISA 2012, στην οποία συμμετείχαν παιδιά 15 χρονών από 64 χώρες, τα οποία εξετάστηκαν στην κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες), που δημοσιεύτηκε με τίτλο «Lowperformingstudents: Whytheyfallbehindandhowtohelpthemsucceed” (2016), συστήνει στους φορείς χάραξης πολιτικής, να μειώσουν ή να καταργήσουν τις ομαδοποιήσεις βάσει επίδοσης/ικανοτήτων και να βρουν άλλους τρόπους να προσφέρουν επιπρόσθετη στήριξη στα παιδιά.  Σύμφωναμετηνέρευνα, «more ability grouping within schools is related to a greater number of low performers and fewer top performers».

3)  Η αποχώρηση των μαθητών από τα μαθήματα στα οποία έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, δηλ. Ελληνικά και Μαθηματικά, δεν αποτελεί σύγχρονη παιδαγωγική λύση και δεν βασίζεται σε σύγχρονες αντιλήψεις για τη διδασκαλία και τη μάθηση.

4) Σύμφωνα με το Πρόγραμμα, τα παιδιά αυτά δεν παρακολουθούν καθόλου τα δύο μαθήματα στην τάξη τους, με τα άλλα παιδιά.  Είναι ερευνητικό και θεωρητικό δεδομένο ότι τα παιδιά δεν μαθαίνουν μόνο από τους/τις εκπαιδευτικούς, αλλά και μέσα από τις αλληλεπιδράσεις τους με τα άλλα παιδιά.  Άρα, η ομαδοποίηση βάσει της επίδοσης στερεί από τα παιδιά την ευκαιρία να ωφεληθούν από αλληλεπιδράσεις με παιδιά με καλύτερες επιδόσεις.

5) Είναι πολύ πιθανό, σύμφωνα με τα ερευνητικά αποτελέσματα, η ομαδοποίηση βάσει της επίδοσης των παιδιών να υπονομεύει την αυτοπεποίθησή τους και να αποθαρρύνει την πεποίθηση ότι η επίδοση μπορεί να βελτιωθεί με την προσπάθεια που θα καταβάλουν.Οι περισσότερες έρευνες, επίσης, δεν έδειξαν να υπάρχει θετική επίδραση στην αυτοεικόνα των παιδιών. 

6)  Η πρακτική της ομαδοποίησης βάσει της επίδοσης μπορεί να στιγματίσει τα παιδιά.

7) Οι έρευνες για τη σχολική αποτελεσματικότητα, διεθνώς, δεν συμπεριλαμβάνουν την ομαδοποίηση βάσει της επίδοσης στους παράγοντες αποτελεσματικότητας που εντοπίζουν.

8) Η αξιολόγηση του Προγράμματος από το ΚΕΕΑ (2009, 2011) έδειξε ότι:

• ...από την ποσοτική ανάλυση των δοκιμίων φάνηκε ότι η επίδοση των μαθητών/τριών βελτιώθηκε μερικώς από την Α΄ στην Β΄ τάξη τόσο στα Ελληνικά όσο και στα Μαθηματικά, ενώ δεν παρατηρήθηκε καμιά στατιστικά σημαντική διαφορά της επίδοσης των μαθητών μεταξύ της Β΄ και Γ΄ τάξης, σε κανένα από τα δύο μαθήματα.(ΚΕΕΑ, 2011)
• Στην έκθεση αξιολόγησης του προγράμματος αλφαβητισμού στο γυμνάσιο (ΚΕΕΑ, 2011) αναφέρεται ότι«…υπάρχει αδυναμία σωστής αξιολόγησης της προόδου των μαθητών/τριών μέσα στο Πρόγραμμα. Η οδηγία να μη μένει ανεξεταστέος κανένας μαθητής που είναι ενταγμένος στο Πρόγραμμα, αν σημειώσει πρόοδο, ερμηνεύεται ως “διαβατήριο” στην επόμενη τάξη, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια, αφού ανάμεσα στους μαθητές/τριες επικρατεί η αντίληψη ότι ισχύει ο άγραφος νόμος “κανείς δεν κόβεται”, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει το κίνητρο να βελτιωθούν (Έκθεση για την Αξιολόγηση του προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο, 2009). Ίσως, για αυτό το λόγο, ενώ φάνηκε μέσα από τις συνεντεύξεις ότι οι μαθητές/τριες βελτίωσαν τους βαθμούς τους, δεν είχαν ανάλογα αποτελέσματα στα κοινά Δοκίμια.»
• Το μάθημα του αλφαβητισμού και οι κανόνες που το διέπουν φάνηκε να είναι αποκομμένοι από την υπόλοιπη σχολική μονάδα.  Τα παιδιά φάνηκε να στιγματίζονται και να απομονώνονται ως ανεπαρκή ή διαφορετικά.

• «… η αποχώρηση των παιδιών από την τάξη για να συμμετέχουν στο πρόγραμμα του αλφαβητισμού και οι «ευνοϊκές» συνθήκες που είχαν σε σχέση με την αξιολόγηση και τη βαθμολογία τους, προκαλούσαν αρνητικά σχόλια από τους συμμαθητές τους, σχόλια των οποίων αποδέκτες ήταν τα ίδια τα παιδιά (χρήση επιθέτων, όπως «αναλφάβητοι» και «κούζβοι»).  Ο στιγματισμός των παιδιών από το σύνολο της τάξης, ως φαινόμενο παρουσιάστηκε έντονα.» (ΚΕΕΑ, 2011)
• Μέσα στη σχολική μονάδα, τα παιδιά που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα είχαν μειωμένη συμμετοχή σε δραστηριότητες γνωστικού ενδιαφέροντος, όπως σχολικές γιορτές.  «Συνεπώς, αναδεικνύεται τόσο η έλλειψη αυτοπεποίθησης από την πλευρά των παιδιών όσον αφορά στις δυνατότητες και ικανότητές τους όσο και οι χαμηλές προσδοκίες που τρέφουν οι εκπαιδευτικοί και το σχολείο απέναντι σε αυτά τα παιδιά.» (ΚΕΕΑ, 2011)

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΠΑΡΟΧΗ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΕ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΟ ΧΡΟΝΟ (ΜΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΧΡΟΝΟ) ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ (ΚΙΕ)

Τα αποτελέσματα ερευνών και μετα-αναλύσεων έδειξαν ότι προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας που εφαρμόζονται σε χρόνο απογευματινό (μετά το σχολείο) ή το Σάββατο, έχουν θετική επίδραση (στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα) στην ανάγνωση-κατανόηση και τα μαθηματικά. Η παροχή ενισχυτικής διδασκαλίας, είτε σε σχολικό είτε σε μη σχολικό χρόνο, προτείνεται και από τον ΟΟΣΑ (2016).

Αρκετές χώρες προσφέρουν ενισχυτική διδασκαλία σε παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, σε μη σχολικό χρόνο (απογευματινό), όπως:Λουξεμβούργο, Αυστρία, Ολλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γερμανία, Χιλή, Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Χονγκ Κονγκ,Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ινδία, χώρες της Αφρικής κ.λπ.

Πλεονεκτήματα της πρότασης (ενισχυτική διδασκαλία στα ΚΙΕ) σε σχέση με το Πρόγραμμα Λειτουργικού Αλφαβητισμού όπως προσφέρεται σήμερα:

1) Δεν θα στιγματίζονται τα παιδιά με την αποχώρησή τους από το κανονικό τους τμήμα για παρακολούθηση του προγράμματος. Αυτό είναι κάτι που απασχολεί και αρκετούς γονείς, οι οποίοι δε δίνουν τη συγκατάθεσή τους για συμμετοχή των παιδιών τους στο Πρόγραμμα.

2)  Τα παιδιά θα ωφελούνται από την παραμονή τους στο κανονικό τους τμήμα, παρακολουθώντας τα μαθήματα και αλληλεπιδρώντας με τα άλλα παιδιά.

3)  Ταυτόχρονα, θα αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες/δυσκολίες τους με τη στήριξηπου θα δέχονταισε μη σχολικό χρόνο, χωρίς να στιγματίζονται.

4)    Θα γίνονται αποδεχτά από τα άλλα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς, εφόσον δεν θα τονίζεται το θέμα του αναλφαβητισμού και δεν θα διαφέρουν από τα άλλα παιδιά παρακολουθώντας, κατά τη διάρκεια του πρωινού προγράμματος, κάτι διαφορετικό. Ταυτόχρονα, οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν τα μαθήματα των Ελληνικών και των Μαθηματικών στην κανονική τάξη δεν θα αποποιούνται της ευθύνης (όπως συμβαίνει με την παρακολούθηση του Προγράμματος Λειτουργικού Αλφαβητισμού) να βοηθήσουν όλα τα παιδιά, ανάλογα με τις ανάγκες και τις ικανότητές τους, να κατακτήσουν τους στόχους του μαθήματος.

5)    Τα παιδιά με αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμόθα κατανέμονται σε ίσους αριθμούς σε όλα τα τμήματα του πρωινού προγράμματος του σχολείου τους, δηλαδή δεν θα συγκεντρώνονται στο ίδιο τμήμα όπως γίνεται σήμερα για να μπορέσει να εξυπηρετηθεί το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου για εφαρμογή του Προγράμματος Λειτουργικού Αλφαβητισμού. Στην έρευνα του ΟΟΣΑ (2016) φάνηκε ότι οι χώρες που κατανέμουν τους μαθητές/τριες με χαμηλές επιδόσεις σε διαφορετικά τμήματα, που δεν τους έχουν όλους συγκεντρωμένους σε ένα-δύο τμήματα πετυχαίνουν καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα γι’ αυτούς.