ΤΗΣ ΡΕΝΑΣ ΧΟΠΛΑΡΟΥ*
Τα πολιτικά κόμματα αποτελούν αναπόσπαστα, ζωτικής σημασίας στοιχεία για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ο ρόλος των κομμάτων είναι, μέσω του πολιτικού ανταγωνισμού, να επεξεργάζονται τις διάφορες συγκρούσεις (ταξικές, συμφερόντων, ιδεολογικές, πολιτιστικές) στη σφαίρα του πολιτικού, καταλήγοντας (ιδανικά) σε βέλτιστες λύσεις και έντιμους συμβιβασμούς.
Η λειτουργία των κυπριακών πολιτικών κομμάτων απέχει αρκετά από την προηγούμενη περιγραφή. Για λόγους ιστορικούς, πολιτιστικούς, αλλά και λόγω του μεγέθους του πληθυσμού μας, το βασικό μοτίβο της σχέσης των πολιτών με τα κόμματα (ιδίως με τα τέσσερα μεγαλύτερα) δεν είναι ταξικό ή ιδεολογικό (δίχως αυτό να σημαίνει την απουσία τέτοιων χαρακτηριστικών). Φέρνει περισσότερο σε ένα μοντέλο "πολυεπίπεδης πατρωνίας", με τους πολίτες να συνδέονται με τα κόμματα μέσα από συμπλέγματα προσωπικών, οικογενειακών, τοπικών "υποχρεώσεων". Σε αυτή τη σχέση υπάρχουν πολλοί εξωκομματικοί θεσμοί που παίζουν ρόλο (π.χ Εκκλησία, ποδοσφαιρικές ομάδες). Επίσης, είναι προφανές ότι όσοι βρίσκονται πιο κοντά στα κέντρα εξουσίας έχουν μεγαλύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στα "αγαθά" της, από θέσεις σε κρατικούς και ημικρατικούς οργανισμούς, μέχρι "διευκολύνσεις".
Αυτή η κατάσταση είναι ένας από τους παράγοντες που μας οδήγησε στη σημερινή αποτυχία του πολιτικού συστήματος να προβλέψει και να αντιμετωπίσει την κυπριακή κρίση πριν αυτή ξεσπάσει σε όλο της το "μεγαλείο" τον περσινό Μάρτη. Συγχρόνως όμως έδωσε και ένα μεγάλο χτύπημα σε αυτό το ίδιο το πολιτικό σύστημα αφαιρώντας του τους πόρους με τους οποίους “κέρδιζε” τις ψήφους των πολιτών.
Η πρόκληση και οι κίνδυνοι που ανοίγονται μπροστά μας είναι μεγάλοι. Οι πολίτες, ιδίως οι νεότεροι σε ηλικία, νιώθοντας προδομένοι από το πολιτικό σύστημα που δεν τήρησε τις ρητές και άρρητες υποσχέσεις του, φέρονται να είναι έτοιμοι να το "τιμωρήσουν" με την αποχή τους ή την ψήφο τους σε αντιπολιτικά ή μετα-πολιτικά σχήματα. Μιλάω με αρκετούς νέους ανθρώπους που δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι να ψηφίσουν ό,τι πιο ακραίο. Άλλοι νέοι άνεργοι πτυχιούχοι με υψηλές προσδοκίες για το μέλλον τους, όραμα και όρεξη για δουλειά μου λένε ότι θα απέχουν γιατί νιώθουν ότι η πολιτική διαδικασία όπως λειτουργεί σήμερα είναι μακριά από τη ζωή τους. Τους στερεί την αξιοπρέπεια. Δεν τους σέβεται. Δεν τους εκπροσωπεί. Νιώθουν αποκλεισμένοι από τις αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή τους, παγιδευμένοι σε ένα κομματικό, “παλαιό κόσμο”.
Από τη μια μεριά η ευθύνη ανήκει σε εμάς, τις προηγούμενες γενιές, που δεν διδάξαμε (ως γονείς, εκπαιδευτικοί, Πολιτεία) την αξία της δημοκρατίας. Επίσης είναι δική μας πάλι ευθύνη ότι δανειστήκαμε σε βάρος τους, ότι κάναμε τα παιδιά μας «εκ γενετής οφειλέτες». Από την άλλη όμως, ένας ενήλικος, που έχει ολοκληρώσει μάλιστα την υποχρεωτική του εκπαίδευση, έχει δικαιώματα αλλά έχει και υποχρεώσεις. Και καθώς είναι η γενιά που θα πάρει σε λίγα χρόνια τη σκυτάλη, καλά θα κάνει να αντισταθεί στην απογοήτευση. Να ενημερωθεί, να διαβάσει, να πάει σε διάφορες συγκεντρώσεις, να δει απαιτητικές ταινίες, να διαμορφώσει κριτική άποψη, να επιλέξει.
Η απογοήτευση είναι κατανοητή. Δεν δικαιολογεί όμως την αποχή από μια δυνατότητα για την οποία άνθρωποι σε άλλα μέρη του κόσμου αγωνίζονται με κίνδυνο της ζωής τους. Οι κοινωνικές αλλαγές έρχονται μέσω των ατομικών και συλλογικών δράσεων, με κορυφαία διαδικασία αυτή των εκλογών. Η δημοκρατία είναι απαιτητικό σύστημα, χρειάζεται ενημερωμένους και κριτικούς πολίτες. Όποιος προτιμά την αποχή, δεν τιμωρεί το πολιτικό σύστημα. Τιμωρεί τον εαυτό του παραιτούμενος από τον έλεγχο που μπορεί να ασκήσει, από τις λύσεις που μπορεί να προωθήσει.
Η πρόκληση είναι να κάνουμε την κρίση ευκαιρία, και όχι να τη βαθύνουμε. Για αυτό το ζητούμενο είναι η "επιστροφή" της πολιτικής, με την καλή έννοια, όπως την όρισα στην πρώτη παράγραφο. Με ειλικρίνεια, χωρίς λαϊκισμούς, να καταθέτει η κάθε πολιτική δύναμη συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες προτάσεις σχετικά με το τι πρέπει να γίνει. Σε αυτή τη διαδικασία, ο ρόλος και η ευθύνη των κομμάτων, και ειδικά των μεγάλων, είναι τεράστια. Πρέπει να κερδίσουν/κερδίσουμε με πράξεις τη νέα γενιά του τόπου μας. Να τους ανοίξουν/ανοίξουμε διέξοδο γιατί όπως έγραψε και ένας σοφός μου φίλος πρόσφατα, ο Σταύρος Τσακυράκης, «εκείνοι που έχουν μπροστά τους το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους πρέπει να μπορούν να καθορίζουν τη τύχη τους».
Ξεκινάει από μας. Αλλάζουμε ό,τι δεν αξίζει. Μόνη μας επιλογή να τα καταφέρουμε.
*Υποψήφια ευρωβουλευτής του ΔΗ.ΣΥ – ΕΛΚ.
