H εμπέδωση της διαφάνειας. Επιμορφωτικό σεμινάριο για τη Δημοτική Εκπαίδευση

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*  

Στην κορυφή των προτεραιοτήτων μιας οργανωμένης κοινωνίας  πρέπει να τίθεται η παιδεία. Η παιδεία συμβάλει στη διάπλαση και την ανάδειξη υπεύθυνων και ελεύθερων πολιτών, την πνευματική, την ηθική και κοινωνική ολοκλήρωση των ανθρώπων. Μέσω της παιδείας προλαμβάνεται η εκδήλωση διαφόρων φαινομένων που κρίνονται ως ανήθικα και κινούνται ενάντια προς τις νόρμες που ισχύουν σε κάθε κοινωνία.

Τέτοιο φαινόμενο αποτελεί η διαφθορά, δηλαδή η σύγκρουση συμφερόντων, η δωροδοκία,  τα παράνομα φιλοδωρήματα, ο οικονομικός εκβιασμός και η αδιαφάνεια στο λόμπυ.  Η  διαφθορά υπονομεύει τη χρηστή διακυβέρνηση και δεοντολογία, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου με οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις.  Αποτέλεσμα των πιο πάνω, να κλονίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στους δημοκρατικούς θεσμούς και τις συναφείς διαδικασίες.

Έκταση της διαφθοράς

Η διαφθορά, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο με ιστορικές και πολιτισμικές ρίζες. Μέχρι πριν μερικά χρόνια αποτελούσε θέμα «ταμπού», αλλά τελευταίως έχει αποκτήσει σημαντική θέση στο διεθνή διάλογο. Αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για όλες τις κοινωνίες και το κόστος της στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της, έχει υπολογιστεί σε 120 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως - ελαφρώς λιγότερο από τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΕΕ.

Η έκταση τηςδιαφθοράς είναι δύσκολο να μετρηθεί, μιας και συγκαταλέγεται στις περιπτώσεις της αφανούς εγκληματικότητας (εγκλήματα που δεν μπορούν να μετρηθούν επειδή δεν καταγγέλλονται).  Η μέτρηση κρίνεται ως μέγιστης σημασίας για να γίνεται γνωστός ο βαθμός καθώς και η εξέλιξη της κάθε χώρας.  Σκοπός της μέτρησης είναι να εκτιμηθεί η σοβαρότητα που καταλαμβάνει το φαινόμενο και να τεθούν οι ενέργειες για την καταπολέμηση του.

Τέλη του 2015 και αρχές του 2016, δημοσιεύθηκαν δύο αναφορές στο πλαίσιο της καταπολέμησης της διαφθοράς σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.  Η μία αφορούσε το Ευρωβαρόμετρο, που δημοσιοποιήθηκε το Δεκέμβριο του  2015 και η άλλη το Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς (CPI), ο οποίος εκδίδεται από τη Διεθνή Διαφάνεια και δημοσιοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2016. Από τις δύο αυτές μελέτες, παρατηρείται μια συνάφεια στα πορίσματα.

Στο ΔΑΔ που δημοσιοποιήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2016, η Κύπρος κατέχει την 18η θέση ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες και την 32η θέση παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν μια κατιούσα τάση τα τελευταία χρόνια. Το πόρισμα συνάδει και με τα ευρήματα του Ευρωβαρομέτρου που δημοσιοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2015 και έκαναν ιδιαίτερη μνεία στα υψηλά επίπεδα διαφθοράς στην Κύπρο σε θέματα χρηματισμού και επιλεκτικής μεταχείρισης.

Σημειώνεται ότι ξένοι επενδυτές μελετούν το συγκεκριμένο δείκτη και αποφεύγουν τις χώρες όπου η κατάταξη τους είναι χειρότερη από την προηγούμενη χρονιά. Αν λοιπόν θέλουμε να αυξήσουμε τα ξένα κεφάλαια και τις επενδύσεις στη χώρα μας δεν παραμένει παρά να βελτιώσουμε την θέση της χώρας μας στην κατάταξη αυτή. Υπολογίζεται από διεθνείς εμπειρογνώμονες ότι κάθε πτώση μίας θέσης ισοδυναμεί με μείωση κατά 5% του ΑΕΠ και των ξένων επενδύσεων την επόμενη χρονιά.

Η Διεθνής Διαφάνεια-Κύπρος παρατηρεί ότι η διαφθορά οδηγεί σε λανθασμένη κατανομή των πόρων, προωθεί άστοχες και μη ανταποκρίσιμες πολιτικές και κανονισμούς, μειώνει τα επίπεδα των επενδύσεων, μειώνει τον ανταγωνισμό και την αποτελεσματικότητα, μειώνει τα δημόσια έσοδα για βασικά αγαθά και υπηρεσίες, αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες και μειώνει τον ανταγωνισμό, την αποτελεσματικότητα και την ανάπτυξη. Ο Οργανισμός, μέσα από διάφορες δράσεις  αποσκοπεί στη μείωση της διαφθοράς στην Κύπρο, ξεκινώντας από τον κυριότερο τομέα από όπου μπορούν να προληφθεί μια τέτοια κατάσταση, την παιδεία.

Η Διεθνής Διαφάνεια-Κύπρος (ΔΔ-Κ)

Η ΔΔ-Κ αποτελεί το μοναδικό ανεξάρτητο και ουδέτερο μη κυβερνητικό, μη κομματικό, και μη κερδοσκοπικό οργανισμό που δραστηριοποιείται στην προώθηση της διαφάνειας και τη μείωση της διαφθοράς στην Κύπρο από το 2010.  Η δράση περιλαμβάνει ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα σχετικά με τη διαφθορά, υποστηρίζει νομικές και κανονιστικές μεταρρυθμίσεις σε εθνικό επίπεδο και προωθεί πρακτικά εργαλεία για ιδιώτες, οργανισμούς και εταιρείες που επιθυμούν να καταπολεμήσουν τη διαφθορά.  Επιπρόσθετα, ενεργεί ως  φορέας εμπειρογνωμοσύνης κατά της διαφθοράς στην Κύπρο, και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ή ενέργειες, ζητώντας  τη διαφάνεια σχετικά με συγκεκριμένα γεγονότα και καταστάσεις.

Στόχος της ΔΔ-Κ είναι η συμβολή στην ενδυνάμωση της κυπριακής κοινωνίας ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της δημόσιας και της ιδιωτικής διακυβέρνησης μέσω της διαφάνειας, της ακεραιότητας και της ανάληψης ευθύνης.

Στην προσπάθεια της διαρκούς ενίσχυσης της διαφάνειας, η ΔΔ-Κ έχει θέσει τρεις κύριους άξονες δράσης για την περίοδο 2014 – 2016:

• Πολιτεία – Κυβέρνηση: ο άξονας περιλαμβάνει συναντήσεις με κρατικούς Αξιωματούχους και δέσμευση Βουλευτών κατά της διαφθοράς.  Ήδη τα προηγούμενα χρόνια αλλά και το τρέχον έτος, έχουν πραγματοποιηθεί συναντήσεις με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Υπουργούς και άλλους Αξιωματούχους. Το Μάρτιο του 2016, αποστάληκε δήλωση δέσμευσης στους υποψήφιους βουλευτές για τις εκλογές του 2016, ώστε αυτοί που θα εκλεγούν θα προωθούν τη διαφάνεια.
• Κοινωνία – Πολίτες: ο άξονας περιλαμβάνει το πρόγραμμα «Η εμπέδωση της διαφάνειας στη Δημοτική Εκπαίδευση» και το πρόγραμμα «Διαφάνεια στον τομέα της Υγείας». Για το πρώτο πρόγραμμα, η ΔΔ-Κ πιστεύει ότι η παιδεία διαδραματίζει ένα από τους σημαντικότερους ρόλους για την πρόληψη της εκδήλωσης του φαινομένου της διαφθοράς, συμβάλει στη διάπλαση και την ανάδειξη υπεύθυνων και ελεύθερων πολιτών, καθώς συμβάλει και στην πνευματική, ηθική και κοινωνική ολοκλήρωση των ανθρώπων.  Το δεύτερο αφορά ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τη διαφθορά που εκδηλώνεται στο χώρο της υγείας.
• Επιχειρήσεις – Οικονομία: ο άξονας περιλαμβάνει το «Φόρουμ Επιχειρηματικής Ακεραιότητας» για την προώθηση της διαφάνειας στις επιχειρήσεις και ενημέρωσης εργαζομένων για θέματα διαφθοράς. Στις 13 Απριλίου 2016, θα πραγματοποιηθεί το εργαστήρι «IntegrityWorkshop», με τη συμμετοχή των εταιρειών που είναι μέλη της Οργάνωσης.  Ομιλητές θα είναι η Πρόεδρος του ΔΣ της Διεθνούς Διαφάνειας-Κύπρος (ΔΔ-Κ), Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή, ο Αντιπρόεδρος του ΔΣ, Μάριος Σκανδάλης και οι Μαριάννα Φωτάκη, Καθηγήτρια στην Ηθική στις Επιχειρήσεις από το  Πανεπιστήμιο του Warwick και Χαρίδημος Τσούκας, Καθηγητής Στρατηγικής Διοίκησης από το Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Διαφάνεια και Παιδεία

Όπως προαναφέρεται, στόχος της ΔΔ-Κ για το 2016 είναι η διαπαιδαγώγηση των παιδιών και των νέων για το σεβασμό στους νόμους και την καλλιέργεια της ηθικής συνείδησης.  Προϋπόθεση όμως για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, αποτελεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.  Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί συναντήσεις με τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και προγραμματίζεται η διεξαγωγή του πρώτου επιμορφωτικού σεμιναρίου σε εκπαιδευτικούς Δημοτικής Εκπαίδευσης στις 28 Μαΐου 2016, ώρα 09:00 - 13:00, στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στη Λευκωσία.  Ομιλητές θα είναι οι Δρ. Μαρία Κραμβιά-Καπαρδή (Πρόεδρος ΔΣ, Διεθνής Διαφάνεια-Κύπρος και Αναπλ. Καθηγήτρια στο ΤΕΠΑΚ), Μαρία Κωνσταντίνου (Λειτουργός και ερευνήτρια, Διεθνής Διαφάνεια-Κύπρος) και Μαρία Στασίνου (Βοηθός Διευθύντρια του Α’ Δημοτικού Σχολείου Πέρα Χωριού-Νήσου).

Ο σχεδιασμός του προγράμματος είναι τέτοιος ώστε να εντάσσεται στους ευρύτερους στόχους του Υπουργείου Παιδείας.  Έχει γίνει  επισήμανση των σχετικών θεματικών που αφορούν τα μαθήματα που διδάσκονται στα δημοτικά σχολεία και οι μαθητές παράλληλα με την ύλη που θα παρακολουθούν για να ολοκληρώσουν τη φοίτηση τους, θα επιμορφώνονται και για θέματα διαφάνειας. Να σημειωθεί ότι θα δοθεί υλικό στους παρευρισκόμενους εκπαιδευτικούς, το οποίο θα μπορέσουν να ενσωματώσουν  στη διδασκαλία τους.  Επίσης, θα γίνουν και κάποιες εισηγήσεις για διοργάνωση διάφορων δραστηριοτήτων στο σχολείο τους.

Τέλος, αναφέρεται ότι ο στόχος είναι μακροπρόθεσμος και προσβλέπει στη διεξαγωγή και άλλων τέτοιων επιμορφωτικών σεμιναρίων το Σεπτέμβριο του 2016 και 2017 που σε μελλοντικό στάδιο θα διοργανωθούν επιμορφωτικά σεμινάρια σε καθηγητές γυμνασίων και λυκείων.

*Λειτουργός, Διεθνής Διαφάνεια-Κύπρος