Ανάγκη για περισσότερη διεθνοποίηση και δικτύωση με εμπλοκή των Ακαδημαϊκών σε σχέση με την Ατζέντα Εκσυγχρονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΡΗΓΟΡΗ Α. ΜΑΚΡΙΔΗ*
Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές. Παράλληλα με την αύξηση του αριθμού των σπουδαστών και της ποικιλομορφίας των προγραμμάτων και δραστηριοτήτων, ο τομέας έχει γίνει όλο και περισσότερο διαφοροποιημένος, τόσο στους θεσμούς όσο και στα προγράμματα. Ενώ οι δημόσιες αρχές εξακολουθούν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση και συντονισμό στην παροχή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχει μια σταδιακή απομάκρυνση από τον αυστηρό κεντρικό έλεγχο νέων μορφών καθοδήγησης και επιρροής, ιδίως μέσω νέων μοντέλων χρηματοδότησης και συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας. Η διαδικασία της Μπολόνια συνέβαλε επίσης στις διαρθρωτικές αλλαγές , ιδίως όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις των προγραμμάτων σπουδών, τη διασφάλιση της ποιότητας και την κινητικότητα.
Η ατζέντα εκσυγχρονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αναγνωρίζει ότι «η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξαρτάται από την ικανότητα και τα κίνητρα που έχουν οι ακαδημαϊκοί και οι ερευνητές». Ωστόσο, η ατζέντα αναγνωρίζει ότι «η διδασκαλία και η στελέχωση στον τομέα της έρευνας δεν συμβαδίζει συχνά με την επέκταση του αριθμού των σπουδαστών ο οποίος ασκεί πίεση στις τεταμένες δυνατότητες από πλευράς ακαδημαϊκών». Έτσι απαιτούνται «καλύτερες συνθήκες εργασίας, μεταξύ άλλων, διαφανείς και δίκαιες διαδικασίες πρόσληψης, καλύτερη αρχική και συνεχιζόμενη επαγγελματική εξέλιξη και καλύτερη αναγνώριση και ανταμοιβή της διδασκαλίας και της αριστείας στην έρευνα». Επισημαίνει επίσης
την ανάγκη επαρκούς θεσμικής αυτονομίας, που θα επιτρέψει στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να προσελκύσουν και να διατηρούν το καλύτερο διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό. Επιπλέον, η ατζέντα αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στη διεθνή δικτύωση, προωθώντας τις ευκαιρίες κινητικότητας για το ακαδημαϊκό προσωπικό.
Διεθνοποίηση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
1. Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν καθορίσει στρατηγικούς στόχους για τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, ενώ το ακαδημαϊκό προσωπικό έχει μεγάλη ευθύνη να προωθήσει αυτούς τους στόχους, τείνουν να αναφέρονται μόνο στα θέματα κινητικότητας.
2. Από την άλλη πλευρά, τα περισσότερα συστήματα αναφέρουν ότι έχουν εφαρμόσει κάποια μορφή παρακολούθησης των ροών κινητικότητας του προσωπικού. Η παρακολούθηση βασίζεται σε μια ποικιλία ορισμών καλύπτοντας το πρόγραμμα Erasmus + καθώς και άλλων τύπων κινητικότητας με διαφορετικούς στόχους και διάρκεια.
3. Τα μισά περίπου κράτη παρέχουν υποστήριξη σε κεντρικό επίπεδο για κοινά διεθνή προγράμματα,
εσωτερική διδασκαλία ξένων γλωσσών στα ιδρύματα, αλλά κίνητρα για το προσωπικό για να αναπτύξει σημαντικό αριθμό Ανοικτών Μαθημάτων Διαδικτύου (MOOC) είναι ακόμη πολύ λίγα.
Ανάγκη περισσότερης πληροφόρησης για το Ακαδημαϊκό Προσωπικό
1. Υπάρχει ανάγκη βελτίωσης της συλλογής πληροφοριών σε διάφορες πτυχές σχετικά με το ακαδημαϊκό προσωπικό για την ενημέρωση της χάραξης πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
2. Ο βαθμός στον οποίο οι ανώτατες αρχές παρακολουθούν την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας του Ακαδημαϊκού προσωπικού διαφέρουν από τη μια χώρα στην άλλη.
3. Υπάρχει επίσης έλλειψη συγκρίσιμων ευρωπαϊκών στατιστικών για την ακαδημαϊκή απασχόληση και εργασία , όπως συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων προσωπικού και του ποσοστού του προσωπικού που εργάζεται στο εξωτερικό.
Διεθνοποίηση Ευρωπαϊκών Συστημάτων
Η διεθνοποίηση των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτέλεσε σημαντικό μέρος των εθνικών συστημάτων με στρατηγικές για την ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά την τελευταία δεκαετία. Εθνικές πολιτικές έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι η διεθνοποίηση και η κινητικότητα υπήρξαν μεταξύ των βασικών στόχων της διαδικασίας της Μπολόνια και του Ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Μια διάκριση που γίνεται είναι μεταξύ της «διεθνοποίησης στο εσωτερικό και στο εξωτερικό» και πρόσφατα συζητείται και ο όρος Virtual Internationalization ή Virtual Exchange, δηλαδή Εικονική Διεθνοποίηση ή Εικονικές Ανταλλαγές.
Αν και οι πτυχές αυτές θεωρούνται αλληλένδετες, στην περίπτωση της εσωτερικής διεθνοποίησης ο στόχος είναι να αναπτυχθεί μια διεθνή συνείδηση μέσω του προγράμματος σπουδών στο ίδρυμα προέλευσης. Στην περίπτωση της εξωτερικής διεθνοποίησης εστιάζεται στη διασυνοριακή κινητικότητα των ανθρώπων, των έργων και των προγραμμάτων, ενώ στην περίπτωση της εικονικής αναμένεται να εξασφαλίζεται ένα συνδυασμός των πιο πάνω μέσω διαδικτυακών επικοινωνιών.
Υπάρχει ευρεία αντίληψη μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των φορέων σε θεσμικό επίπεδο ότι η κινητικότητα του ακαδημαϊκού προσωπικού είναι επωφελές για τη βελτίωση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας, την ανάπτυξη της κυκλοφορίας των γνώσεων και της υποστήριξης της κινητικότητας των σπουδαστών. Από την πλευρά του ακαδημαϊκού προσωπικού, ευκαιρίες για διεθνείς δραστηριότητες και κινητικότητα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ουσιαστικό μέρος των όρων και προϋποθέσεων της ακαδημαϊκής απασχόλησης και ως σημαντικός παράγοντας της επαγγελματικής εξέλιξης.
Προσθέτοντας στην πολυπλοκότητα του φαινομένου της ακαδημαϊκής κινητικότητας, οι διαφορές στη χρηματοδότηση της έρευνας και οι υποδομές συμβάλλουν στην άνιση συγκέντρωση ερευνητών υψηλής στάθμης στην Ευρώπη. Οι γεωγραφικές ανισορροπίες στις ροές κινητικότητας στη συνέχεια προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις με αόριστη κινητικότητα/μετανάστευσης.
Το ένα τρίτο όλων των ευρωπαϊκών χωρών αναφέρουν ότι διαθέτουν ειδική στρατηγική διεθνοποίησης. Η στρατηγική αυτή συνήθως περιλαμβάνει στόχους όπως η βελτίωση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του εθνικού συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η ανάπτυξη της διεθνούς διάστασης, υποστήριξη της εισερχόμενης και εξερχόμενης κινητικότητας και προετοιμασία των φοιτητών για να μπορούν να ζήσουν και να εργαστούν στο διεθνή κόσμο.
Η Κύπρος δεν διαθέτει ειδική στρατηγική διεθνοποίησης σε Εθνικό Κεντρικό επίπεδο αλλά αναφέρεται ότι έχει μια ευρείας κλίμακας στόχους χωρίς συγκεκριμένες αναφορές. Η Κύπρος δεν εμφανίζεται να έχει στόχους σε Εθνικό Κεντρικό Επίπεδο που να αναφέρονται στους πιο κάτω αναμενόμενους στόχους, όπως πηγάζουν από τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
1. στόχοι κινητικότητας για το εισερχόμενο ακαδημαϊκό προσωπικό,
2. στόχοι κινητικότητας για το εξερχόμενο ακαδημαϊκό προσωπικό,
3. κοινά διεθνή προγράμματα, και
4. μαζικά ανοιχτά μαθήματα σε απευθείας σύνδεση (MOOC).
Στόχοι χωρίς πλάνο δράσης και χωρίς προϋπολογισμό μπορεί να παραμένουν στη θεωρία, για αυτό χρειάζεται όραμα και σχεδιασμός για να αναπτυχθεί μια στρατηγική διεθνοποίησης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με εμπλοκή της ακαδημαϊκής κοινότητας, κάτι που για μικρές χώρες όπως η Κύπρος και με το γνωστό μας Εθνικό πρόβλημα, βλέποντας τι γίνεται με την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στα κατεχόμενα θα πρέπει να είναι ύψιστης προτεραιότητας και επένδυσης .
Πηγή: Eurydice Report, Modernization of Higher Education in Europe: Academic Staff - 2017
* Eπισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο VUZF της Σόφιας στο αντικείμενο Ευρωπαϊκής Χρηματοδότησης και Προγραμμάτων, Επισκέπτης καθηγητής στο κρατικό πανεπιστήμιο STIP των Σκοπίων, Πρόεδρος του European Association of ERASMUS Coordinators, Πρόεδρος του European Association of Career Guidance , Πρόεδρος της Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας, Πρόεδρος της Μαθηματικής Εταιρείας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Πρόεδρος του Ιδρύματος ΘΑΛΗΣ Κύπρου και Γενικός Διευθυντής της PROGNOSIS.
