ΤΗΣ ΡΙΤΑΣ ΠΑΝΑΟΥΡΑ*
Οι νέοι, θεωρητικά τουλάχιστο, αμφισβητούν, επαναστατούν, προσπαθούν να διαφοροποιηθούν από το σύνολο, αλλά και να συγκρουστούν με την προηγούμενη γενιά. Αναμενόμενο και από μία άποψη επιθυμητό. Εάν δεν το έκαναν θα ήταν γηραιά και όχι νέα γενιά. Κάποτε αναρωτιέμαι εάν σήμερα ήταν μαθητής μας ο Einstein θα γινόταν άραγε αποδεκτός; Ένα παιδί που έλυνε αργά όλες τις ασκήσεις, που αγαπούσε τη μουσική με ένα δικό του τρόπο, που δεν φορούσε ποτέ κάλτσες (ούτε όταν επισκέφτηκε τον Roosevelt στο Λευκό Οίκο), που είχε μακριά και ατημέλητα μαλλιά. Που ίσως να μην τα πήγαινε καλά στις τυπικές εξετάσεις του σχολικού πλαισίου. Που δεν του άρεσε να ακολουθεί του κανόνες. Όπως άλλωστε ο ίδιος είπε: «οι δάσκαλοι στο δημοτικό μου θύμιζαν λοχίες και στο γυμνάσιο υπολοχαγούς».
Ιδιαίτερα σήμερα, με την κρίση αξιών που έχουμε φορτώσει τη νέα γενιά, με την ανεργία και την έλλειψη οράματος, είμαστε σε θέση να κρίνουμε τους νέους εάν και εφόσον δεν αποδέχονται τους «κανόνες που εμείς θέτουμε;» Σε ποια επιστημονική βάση κοινωνικής ψυχολογίας στηρίζεται η άποψη ότι η τήρηση αυστηρών κανόνων σε νεαρή ηλικία ή κατά τη σχολική ζωή, διασφαλίζει την μετέπειτα αποδοχή των «κοινωνικά αποδεκτών κανόνων» της ενήλικης ζωής; Λέμε ότι στοχεύουμε στην ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης. Ας αφήσουμε τους νέους να μας κρίνουν και να μας αξιολογήσουν, ας μην το κάνουμε συνεχώς εμείς, επιβάλλοντας τους δικούς μας κανόνες και ποινές.
Στο καλοκαιρινό σχολείο του Συνδέσμου Καθηγητών Φυσικής τα παιδιά μαθαίνουν για τη θεωρία της σχετικότητας και τη μαύρη τρύπα, κατασκευάσουν βάρκα που πρέπει να επιπλέει βάση δικών τους υπολογισμών, επιλύουν γρίφους, παρασκευάζουν παγωτό αξιοποιώντας αρχές της φυσικής και της χημείας, με λίγα λόγια διερευνούν, ανακαλύπτουν, μαθαίνουν σε ένα ευχάριστο πλαίσιο διασκέδασης όπου γίνονται «φιλαράκια» με τους εκπαιδευτικούς τους. Αντίστοιχα βιώματα και εμπειρίες έχουν στο καλοκαιρινό σχολείο της Μαθηματικής Εταιρείας και όλων των άλλων συνδέσμων και οργανωμένων συνόλων που επιτελούν ένα αξιέπαινο έργο. Τα παιδιά που έχουν την τύχη να βιώσουν τις εμπειρίες ανακάλυψης σε ένα πλαίσιο μη τυπικών κανόνων αποκτούν μία τουλάχιστο αίσθηση ότι ένα σημαντικό μέρος της πραγματικής μάθησης είναι έξω από το σχολικό πλαίσιο και ότι από τους ίδιος εξαρτάται η αξιοποίηση των εφοδίων που τους προσφέρονται για να προχωρήσουν και να δράσουν.
Το Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Frederick έχει σχεδιάσει και εφαρμόσει για δεύτερη συνεχή χρονιά τον επιτυχημένο θεσμό του καλοκαιρινού σχολείου “Funtasia”. Σε αυτό τα παιδιά ηλικίας δημοτικού εφαρμόζουν βασικές αρχές ρομποτικής, ανακαλύπτουν έννοιες της φυσικής με πειραματισμό (παίζοντας με φούσκες για παράδειγμα), παίζουν μαθηματικά παιχνίδια, επιλύουν γρίφους λογικής, εκφράζονται μέσα από την τέχνη, τη μουσική, το θέατρο και τη λογοτεχνία. Χαίρονται, δημιουργούν, γελούν, μιλούν μεγαλόφωνα, χωρίς «σχολικούς» κανόνες μαθαίνουν να σέβονται τον εαυτό τους και τους γύρω τους.
Την ίδια όμως στιγμή, τα δικά μας παιδιά, οι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές μας , μέσω της συμμετοχής τους στις καλοκαιρινές δραστηριότητες που οργανώνει το Τμήμα, αποκτούν εμπειρίες διδακτικής εφαρμογής της ανακάλυψης έξω από τα στεγανά, της μάθησης μέσα από το παιχνίδι. Εμπειρίες πολύτιμες για τη μετέπειτα ζωή τους και την επαγγελματική τους ενασχόληση στο χώρο της εκπαίδευσης. Βασική παιδαγωγική παραδοχή είναι ότι η εφαρμογή καινοτομιών προσκρούει στην έλλειψη αντίστοιχων εμπειριών των ίδιων των εκπαιδευτικών κατά τη δική τους εκπαίδευση.
Στόχος μας άλλωστε είναι οι φοιτητές μας να μάθουν να κρίνουν και να αμφισβητούν, τα όσα εμείς οι ίδιοι τους διδάσκουμε, να βλέπουν από το παράθυρο και να προχωρούν σε νέους δρόμους. Δεν χρειάζονται να τους δείξουμε πίνακες, χρειάζεται να φτιάξουν τους δικούς τους, δεν χρειάζονται τα πρέπει μας, χρειάζεται να βάζουν τα όριά τους αφού κατανοήσουν το είναι τους. Δεν χρειάζονται καθρέφτες για να ανακλούν τις γνώσεις που έχουν ήδη ανακαλυφθεί, χρειάζονται εφόδια για να ψάξουν τις νέες. Η εκπαίδευση του αύριο δεν μπορεί καν να προβλεφθεί σήμερα, οι απαιτούμενες ικανότητες είναι όμως δεδομένες: κρίση, δημιουργία, αμφισβήτηση, διερεύνηση, χωρίς αυστηρούς τυπικούς κανόνες και στεγανά. Και πρέπει να ξεκινούμε από το να μάθουμε τη νέα γενιά των εκπαιδευτικών και των παιδιών μας να αμφισβητεί, να κρίνει, να κάνει λάθη, να δημιουργεί το σήμερα, να ονειρεύεται το αύριο.
*Κοσμήτορας Σχολής Επιστημών της Αγωγής και Κοινωνικών Επιστημών
Πανεπιστήμιο Frederick
