ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ Κ. ΦΥΛΑΚΤΟΥ*
Με την ανάληψη των νέων καθηκόντων της στην Κεντρική Τράπεζα, κοντά στα τόσα πολλά και σοβαρά προβλήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει η νέα προϊσταμένη, έχει να αλλάξει και τον τίτλο του αξιώματός της, τουλάχιστο στην κατάληξή του. Ως τώρα, από τη δημιουργία του κράτους μας, το αξίωμα αυτό το κατείχαν μόνο άντρες. Αποτελούσε, δηλαδή, μια ισχυρή ανδροκρατούμενη έπαλξη. Με το διορισμό, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, γυναίκας στο πόστο αυτό, το αρσενικό επαγγελματικό ουσιαστικό, υποχρεωτικά θα πρέπει να γίνει θηλυκό. Είναι η δεύτερη φορά, κατά την οποία η ίδια γυναίκα, με την αξιοσύνη της βέβαια, καταλαμβάνει υψηλό πολιτειακό αξίωμα, το οποίο ως τότε το κρατούσαν μόνον άντρες. Και είναι αναπότρεπτο, μια και ακόμη εξακολουθεί, δυστυχώς, να επικρατεί η προκατάληψη σε βάρος της γυναίκας, η γραμματική να αδυνατεί να αποδώσει μια θέση, που ως τώρα την κρατούσαν μόνο άντρες, στο θηλυκό γένος της. Είναι τυχαίο το γεγονός ότι ως πρόσφατα χρησιμοποιούσαμε το ρήμα «επανδρώνω», αντί του ορθού «στελεχώνω», ακόμη και σε υπηρεσίες όπου η πλειοψηφία ήταν γυναίκες; Για την προηγούμενη θέση της, γράφτηκε το άρθρο μου, «Η Γενική Ελέγκτρια και η Βουλευτίνα» (Ο Φιλελεύθερος, 4/12/2003). Από τότε, ίσαμε σήμερα, λόγω της χρήσης της, και όχι γιατί το υποστήριξε αυτός που έγραψε το σχετικό άρθρο, επικράτησε ο τύπος «Ελέγκτρια» και μάλιστα, επεκτάθηκε με το γραμματικό μόρφημά του και σε μια άλλη ανώτατη θέση της κυπριακής δημόσιας υπηρεσίας, που ως τότε ήταν και αυτή ανδροκρατούμενη, τη θέση του γενικού λογιστή. Σήμερα, τη γυναίκα που επάξια κατέχει τη θέση αυτή, τη λέμε «Γενική Λογίστρια».
Το σημερινό άρθρο μου αποσκοπεί στο να δώσει τη δική του άποψη για την αντιμετώπιση τουγλωσσικού προβλήματοςπου δημιουργείται με τη δημιουργία ενός νέου τίτλου, ο οποίος δεν υπήρχε προηγουμένως. Γνωρίζουμε, βέβαια, πως δεν μπορούμε εμείς να αναλάβουμε ρυθμιστικό ρόλο στο θέμα αυτό. Αυτός που έχει τον πρώτο και κύριο λόγο είναι ο λαός, ο οποίος είναι ο μόνος πλάστης της γλώσσας. Πρόθεση του άρθρου αυτού είναι, ωσότου επικρατήσει ο ένας και σωστός τύπος, να συμβάλει, στο μεταβατικό αυτό στάδιο, προς τη σωστή διατύπωση του όρου. Πώς θα προσφωνήσουμε, λοιπόν, τη γυναίκα που κατέχει τη θέση του «Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας»; Θα την πούμε «η Διοικητής», όπως την αποκαλούν όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, «η Διοικήτρια», «η Διοικητίνα», «η Διοικήτισσα». Θα μπορούσαμε, ίσως, να πούμε, αν αποβλέπαμε μόνο στη θέση ή στο αξίωμα να πούμε «είναι Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας», όχι όμως «η Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας». Το πρόβλημα φαίνεται μεγαλύτερο αν βάλουμε το αρσενικό ουσιαστικό στη γενική του ενικού. Θα βάλουμε θηλυκό άρθρο σε αρσενικό ουσιαστικό; Θα πούμε, δηλαδή, «της Διοικητή» ή «της Διοικητού»; Η γενική του θηλυκού σε –ου προϋποθέτει ονομαστική σε –ος. Και στον πληθυντικό πώς θα ξεχωρίζει το αρσενικό από το θηλυκό; Δε θα μπορούσαμε, ακόμη, να προσθέτουμε πριν από το θηλυκό το «γυναίκα», δηλαδή «γυναίκα Διοικητής»; Ή, καλύτερα, να πούμε «η Διοικήτρια», όπως είπαμε η εργάτρια, η μαθήτρια, η επιθεωρήτρια, η φοιτήτρια, η κομμώτρια, η υπηρέτρια, η σχεδιάστρια σε ένα μεταβατικό στάδιο και ωσότου η χρήση επιβάλει και γενικέψει τα λαϊκά επαγγελματικά θηλυκά: δικηγορίνα, υπουργίνα, γιατρίνα, βουλευτίνα κτλ., τα οποία είναι γνησιότατοι τύποι της δημοτικής μας γλώσσας; (Βλ. ενδεικτικά: Μ. Τριανταφυλλίδης, 1953, Α. Τσοπανάκης, 1982, Εμμ. Κριαράς, 1984, Δ. Λυμπουρλής, 1990, Χρ. Χαραλαμπάκης, 1992, Γ. Χάρης, 2003 κ. ά.). Από όλα τα παραπάνω, έχω την άποψη πως το πιο σωστό είναι να πούμε «η Διοικήτρια», ακριβώς όπως είπαμε και για τις άλλες δυο γυναίκες που κατέχουν υψηλά δημόσια αξιώματα: «Γενική Ελέγκτρια» και «Γενική Λογίστρια». Με το «Διοικήτρια» συμφωνεί και το λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη (20022), όπως επίσης, και ο φιλόλογος και χρονογράφος Γ. Σέρτης ( Ο Φιλελεύθερος, 17/3/2014). Το λεξικό του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών (2006 6 ) δεν παίρνει θέση, αφήνοντας, ίσως, το γλωσσικό αυτό πρόβλημα να ρυθμιστεί από τον ελληνικό λαό.
*Πρώην Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Παιδείας
