Η εκπαίδευση στην Πάφο στα χρόνια της Αγγλοκρατίας


ΜΕΡΟΣ Α΄

Το Paideia-News αναδημοσιεύει από σήμερα σε συνέχειες το ενδιαφέρον βιβλίο του πρώην Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού κ.  Ανδρέα Φυλακτού. Η αναδημοσίευση γίνεται με την άδεια του συγγραφέα  

1. Γενικά χαρακτηριστικά

Η μόρφωση της νεολαίας για τη βελτίωση και την πρόοδο της κοινωνίας της Πάφου και του νησιού γενικότερα, η ενίσχυση του εθνικού φρονήματος του υπόδουλου Ελληνισμού, η ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής με τη συνύπαρξη φτωχών και πλουσίων κάτω από την ίδια στέγη, η γνωριμία των νεαρών τροφίμων του σχολείου με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη, ήταν μερικοί από τους βασικούς χαρακτηριστικούς λόγους για τους οποίους η απομακρυσμένη από το κέντρο επαρχία της Πάφου έδινε πολύ μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση. Σ’ αυτούς τους λόγους, θα μπορούσε, ακόμη, να προστεθεί και η φτώχεια, που επικρατούσε στην Κύπρο, και ιδιαίτερα στην Πάφο, στα χρόνια εκείνα. Οι γονείς, που επιδίωκαν ένα καλύτερο μέλλον για την οικογένειά τους, έβλεπαν ότι μόνο με τη μόρφωση θα ανέτελλαν καλύτερες μέρες για τους ίδιους και, κυρίως, για τα παιδιά τους. Ιδιαίτερα, οι γονείς της υπαίθρου είχαν αντιληφθεί πως με την εκπαίδευση, τα παιδιά τους θα αποκτούσαν ένα επάγγελμα το οποίο θα τους απάλλασσε από τις φοβερές δυσκολίες που περνούσαν οι ίδιοι, ως επαγγελματίες αγρότες και κτηνοτρόφοι.

Το αποτέλεσμα αυτής της έφεσης για μόρφωση, που παρατηρήθηκε στην Πάφο στα χρόνια της Αγγλοκρατίας, ήταν η πλημμυρίδα των επιστημόνων, εκπαιδευτικών, καλλιτεχνών, κρατικών και ιδιωτικών υπαλήλων, επιχειρηματιών, εμπόρων που κατάκλυσε όχι μόνο την Κύπρο, αλλά και την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι αριθμοί αυτοί είναι αντιστρόφως ανάλογοι προς τον πληθυσμό της επαρχίας Πάφου.

Τα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης στην Πάφο της περιόδου της Αγγλοκρατίας έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότη τες, παρόλο που δε διαφέρουν σημαντικά από εκείνα των άλλων περιοχών της Κύπρου της ίδιας περιόδου. Σύμφωνα με την απογραφή του 1911, το 70% των ανδρών της Πάφου και το 93% των γυναικών ήταν αναλφάβητοι. Στην απογραφή του 1921 από τους 42.330 κατοίκους της επαρχίας Πάφου το 80.25% ήταν Έλληνες και το 19.74% Τούρκοι.

Από αυτούς, το 60% ήταν αναλφάβητοι και από τις γυναίκες το 90%. Η Πάφος κατείχε την πρώτη θέση στους αναλφάβητους σε ολόκληρο το νησί.

Για τις πρώτες δεκαετίες της αποικιοκρατίας, επικρατούσε η άποψη ότι η γυναίκα δεν έπρεπε να μορφωθεί, αλλά να βοηθά το σύζυγό της στις αγροτικές και στις κτηνοτροφικές εργασίες του. Το 1932, ο Λ. Φιλίππου, για τον οποίο γίνεται λόγος παρακάτω, γράφει στην εφημερίδα του Πάφος («Τα Παρθεναγωγεία», 29 Απριλίου 1932):

κάμνομεν έκκλησιν και προς τους χωρικούς να στέλλουν τα κορίτσια των εις τα Παρθεναγωγεία προς μόρφωσιν. Είναι εντροπή εις τον 20όν αιώνα να μένουν αι γυναίκες αγράμματοι και να βλέπη κανείς μεγάλας κοινότητας να στέλλουν 10-15 κορίτσια εις το σχολείον ενω μπορούσαν να στείλουν τριπλάσιον αριθμόν

Βελτίωση στη θέση της γυναίκας παρατηρήθηκε μετά το 1940, με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου της πόλης και της επαρχίας, εξαιτίας, κυρίως του πολέμου. Ενώ το 1937-38 λειτουργούσαν στην πόλη και επαρχία Πάφου 81 Δημοτικά, με 2855 άρρενες και 1586 κορίτσια 1, το 1940, λειτούργησαν 85 δημοτικά σχολεία, τέσσερα περισσότερα από την προηγούμενη σχολική χρονιά, με 2750 μαθητές και 1607 μαθήτριες.2

Στην περίοδο που εξετάζουμε, παρατηρήθηκε μεγάλη αστυφιλία, εξαιτίας της φτώχειας, της πείνας, της έλλειψης οδικού δικτύου, αλλά και του εγκλήματος, ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές. Στην πρωτεύουσα της επαρχίας, το Κτήμα, όπου κατέφευγαν και οι περισσότεροι αγρότες, και ο πληθυσμός της αυξανόταν σταδιακά, ο πληθυσμός, το 1921, σύμφωνα με την επίσημη απογραφή, οι κάτοικοί της ήταν 4.117, από τους οποίους 53% ήταν Έλληνες και 47% ήταν Τούρκοι.

Λόγω του ότι το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας είναι ορεινό και η κύρια ασχολία της συντριπτικής πλειονότητας των κατοίκων ήταν η γεωργία, η οποία εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, η οικονομική κατάσταση των γεωργών βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Η φτώχια, που επικρατούσε σε ολόκληρη την επαρχία, και την οποία εκμεταλλεύονταν οι τοκογλύφοι, ευνόησε την ανάπτυξη της εκπαίδευσης. Οι μαθητές μέσης εκπαίδευσης της Πάφου, από 31 που ήταν το 1893, έφτασαν τους 1657 το 1959 και οι μαθήτριες από 12 που ήταν το 1912, έφτασαν τις 700 το 1959.

Από τις αρχές της περιόδου που εξετάζουμε, η πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση στην Πάφο, τόσο στην πόλη, όσο και σε μεγάλα χωριά, όπως ήταν η Πόλη της Χρυσοχούς, η Κάτω Πάφος, η Πέγεια, η Γεροσκήπου κ.ά. υπήρξε αξιόλογη. Λειτουργούσαν λέσχες, σωματεία και όμιλοι που διοργάνωναν διαλέξεις, συζητήσεις, φιλολογικές και μουσικές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις. Οι πολιτικοποιημένες δύο λέσχες της πόλης, η «Ευσέβεια» της κυρηνειακής γραμμής και η «Πάφος» της κιτιακής, συμμετέχουν ενεργά στην πολιτιστική κίνηση της Πάφου. Πρωταγωνιστικό ρόλο για δυο περίπου δεκαετίες διαδραμάτισε ο πολιτιστικός όμιλος «Κινύρας» (1933-1950).

Σημαντική υπήρξε, επί σης, η πολιτιστική προσφορά της «Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ελληνίδων Πάφου», στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και του «Φυσιολατρικού Ομίλου Πάφου», στην τελευταία δεκαετία της αγγλοκρατίας. Στις πολιτιστικές αυτές εκδηλώσεις σημαντική ήταν η συμμετοχή των εκπαιδευτικών και των μαθητών των σχολείων. Από τις αρχές του περα σμένου αιώνα, κυκλοφορούσε στην πόλη του Κτήματος τοπική εβδομαδιαία εφημερίδα και στη δεκαετία του ’50 δύο εβδομαδιαίες εφημερίδες. Αλλά και τα ίδια τα σχολεία, αρχικά τα δημοτικά, υστερότερα το Ημιγυμνάσιο και, μεταγενέστερα, το Γυμνάσιο, υπήρξαν εστίες πολιτιστικών εκδηλώσεων. Επίσης, οι πρόσκοποι, όλοι μαθητές του Ημιγυμνασίου και του Γυ μνασίου Πάφου, παρουσίαζαν φιλολογικές, μουσικές και θεατρικές παραστάσεις.

Όπως συνέβαινε και σε ολόκληρο το νησί, η εθναρχούσα Εκκλησία διαδραμάτιζε, σε όλη τη διάρκεια της αγγλοκρατίας και ως την ανεξαρτησία, σημαντικό ρόλο στα εκπαιδευτικά πράγματα της Κύπρου και, βέβαια, της Πάφου. Ειδικότερα, η Μητρόπολη Πάφου και τα δυο μεγάλα μοναστήρια, το Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου, στην

Πάφο, κατά κύριο λόγο, και το Μοναστήρι του Κύκκου, το οποίο διέθετε τεράστια ακίνητη περιουσία στην επαρχία, όπως επίσης οι γονείς και, γενικά, ολόκληρη η κοινωνία, ενίσχυαν οικονομικά, την εκπαίδευση της Πάφου. Τα δημοτικά σχολεία επιχορηγούνταν από την αγγλική κυβέρνηση, από το 1881.

Οι δαπάνες των σχολείων καλύπτονταν και από τη σχολική φορολογία των κατοίκων του Κτήματος και της Κάτω Πάφου. Η φορολογία αυτή στηριζόταν στην οικονομική κατάσταση των κατοίκων και δημοσιευόταν στον Τύπο. Παρ’ όλες τις διαμαρτυρίες των κατοίκων,

η επαχθής για τους κατοίκους της Πάφου φορολογία παρέμεινε σε ισχύ ως το τέλος της αγγλοκρατίας.3

1. Βλ. «Η εκπαίδευσις εις Πάφον», εφ. Πάφος, 14 Απρ. 1938.

2. Βλ. «Η Παιδεία», εφ. Πάφος, 4 Απριλίου 1940.
3. Βλ. «Σχολικός φόρος»: «Εάν υπάρχη φόρος επαχθής, φόρος αδικαιολόγητος, φόρος κάμπτων τους πληρώνοντας αυτόν και προκαλών μυρίας αφορμάς παραπόνων και αντεγκλήσεων μεταξύ φορολογουμένων είναι ο σχολικός. Έχει κανείς ή δεν έχει τέκνα, απολαμβάνει ή μη της παιδείας είναι υπόχρεος να πληρώση σχολικόν φόρον...», εφ. Αγών, 14 Μαρτίου 1909 και «Τα σχολικά δικαιώματα»: «τα Σχολικά δικαιώματα είναι φόρος επαχθέστατος, μυρίας όσας παρέχων αφορμάς παραπόνων και αντεγκλήσεων....Ο λαός φορολογείται βαρέως, ώστε να μη δύνηται να φέρη αγογγύστως τον επαχθή φόρον», εφ. Αγών, 16 Μαΐου 1909. Επίσης, βλ. εφ. Αγών, 2 Απριλίου 1911. Βλ., ακόμη, και : «Πταίει ο σχολικός νόμος όστις επι βάλλει την φορολογίαν. Εάν δε θέλομεν ν’ απαλλαχθώμεν της φορολογίας ταύτης πρέπει να μεταβάλομεν τον νόμον», εφ. Αγών, 28 Μαΐου 1911. Τέσσερα χρόνια υστερότερα, η εφημερίδα θα επανέλθει, βλ. εφ. Αιών, 20 Δεκεμβρίου 1915, διατυπώνοντας το παράπονο ότι η Πάφος φορολογείται περισσότερο από όλες τις άλλες επαρχίες. Το θέμα της φορολογίας των κατοίκων της Πάφου συζητήθηκε και σε συνεδρία του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου της 9/2/1934, βλ. «Συνεδρία του Ελλ. Εκπαιδευτικού Συμβουλίου», εφ. Πάφος, 16 Φεβρουαρίου 1934. Για τα δίδακτρα, βλ. «115 μαθητές διέκοψαν τα μαθήματα», εφ. Πάφος, 4 Μαρτίου 1948.

*ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










525