ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΦΥΛΑΚΤΟΥ*
ΜΕΡΟΣ Θ΄
3.2 Το Εμπορικό Λύκειο - Κολέγιο Πάφου
Ιδρύθηκε από τον θεολόγο, ιεροκήρυκα και καθηγητή των Θρησκευτικών στο Γυμνάσιο Πάφου Κ. Λιασίδη,95 το 1942. Η Σχολική Επιτροπεία του Λυκείου συγκροτήθηκε το 1941 και την ίδια χρονιά υποβλήθηκε η αίτηση για ίδρυση και λειτουργία ως ιδιωτικής σχολής.
Το Εμπορικό Λύκειο Πάφου άρχισε τη λειτουργία του ως εμπορική σχολή και ανα γνωρίστηκε από τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του από την Κυβέρνηση ως Σχολή Μέσης Παιδείας.
Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, στις τέσσερις πρώτες τάξεις, ακολουθούσε το πρόγραμμα των κλασικών γυμνασίων με αυξημένες τις ώρες των Αγγλικών. Στηρίχτηκε στις επιτυχίες των μαθητών του στις κυβερνητικές εξετάσεις και στην άμεση εργοδότηση των αποφοίτων του. Αρκετοί μαθητές από την ύπαιθρο με πολύ χαμηλά εισοδήματα μπόρεσαν να φοιτήσουν στο Εμπορικό Λύκειο, χάρη στις πολλές υποτροφίες που πρόσφερε στα άπορα παιδιά των γεωργών.
Δεν παρέλειπε, ακόμη, να προσφέρει ελληνοπρεπή και σύγχρονη μόρφωση.
Η ίδρυση και λειτουργία μιας νέας σχολής μέσης εκπαίδευσης στην πόλη της Πάφου, ήταν αναπόφευκτο ότι θα δημιουργούσε αντιδράσεις. Ο Γυμνασιάρχης Π. Σ. Παυλίδης σε σειρά άρθρων του, στη μοναδική εβδομαδιαία εφημερίδα Πάφο, επέκρινε τη διεύθυνση του σχολείου, για πολλές παραλείψεις και αδυναμίες της.96 Η διαφήμιση του Λυκείου, στην τοπική εβδομαδιαία εφημερίδα, για τις επιτυχίες του στις κυβερνητικές εξετάσεις, προκάλεσε την απάντηση του Γυμνασίου, με τη δημοσίευση των ονομάτων των μαθητών του που πέτυχαν στις κυβερνητικές εξετάσεις «όρντιναρι» και «ντινστίνξιον».97 Το 1947, τέσσερα χρόνια μετά τη λειτουργία του, το Λύκειο Πάφου θα δημοσιεύσει ότι στην τετραετή δράση του παρέδωσε στην κυπριακή κοινωνία 4 δασκάλους, 5 τραπεζικούς υπαλλήλους, 19 υπαλλήλους με γάλων εμπορικών οίκων και γραφείων, 4 φοιτητές πανεπιστημίων, 36 με πιστοποιητικά κυβερνητικών εξετάσεων. Και όλα αυτά, σύμφωνα με ανακοίνωση του Λυκείου, γιατί το πρόγραμμά του, μαζί με τη θεωρητική μόρφωση, την κλασική, έδωσε στους νέους και πρακτική μόρφωση, που είναι τόσο απαραίτητη για τις ανάγκες της ζωής.98 Το Γυμνάσιο δημοσίευσε τον επόμενο χρόνο τα ονόματα 28 μαθητών του που πέτυχαν στις κυβερνητικές εξετάσεις.99 Το 1948 αναγνωρίστηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση και λειτούργησε ως «Κολλέγιο Πάφου»100 με δύο τμήματα, ένα κλασικό και ένα εμπορικό.
Δυο χρόνια υστερότερα, το 1950, ύστερα από καταγγελίες του Γυμνασιάρχη Πάφου προς το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, οι οποίες είχαν διατυπωθεί και λίγα χρόνια προηγουμένως, ήρθη η αναγνώρισή του από την Ελλάδα. Το 1953, ωστόσο, το Κολέγιο αναγνωρίστηκε και πάλι ως ισότιμο προς τα αντίστοιχα εξατάξια Γυμνάσια της Ελλάδας. Την ίδια χρονιά, το Κολέγιο θα διαφημίσει τις εντυπωσιακά μεγάλες επιτυχίες των μαθητών του, του Ιουνίου 1953, στις Κυβερνητικές εξετάσεις, στα κατώτερα και ανώτερα Αγγλικά, στα Μαθηματικά, στην Ιστορία, στη Γεωγραφία, τα Ελληνικά, τα Εμπορικά.101 Το Κολέγιο Πάφου, εξαιτίας και της κλασικής κατεύθυνσής του και του γεγονότος ότι ήταν ιδιωτικό μη επιχορηγούμενο από την Κυβέρνηση σχολείο, ενισχυόταν οικονομικά με ετήσια εισφορά, όπως και το Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου, από τη Μητρόπολη Πάφου. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ χορήγησε στην εφορεία του Κολεγίου £500 από το «Ταμείο ενισχύσεως των σχολείων Μέσης Παιδείας».102 Στα επεισόδια της Στέψης, για τα οποία έγινε λόγος παραπάνω, συμμετείχαν ομαδικά οι μαθητές του Κολεγίου και η αποικιακή Κυβέρνηση αφαίρεσε την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος από τον Διευθυντή και έπαυσε τα μέλη της Σχολικής Επιτροπείας του Κολεγίου. Ωστόσο, τα σκληρά μέτρα της Κυβέρνησης ήρθη σαν τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου. Οι μαθητές του Κολεγίου συμμετείχαν επίσης ομαδικά σε διαδηλώσεις, που πραγματοποιούνταν στο κέντρο της πόλης στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα.103
Επίσης, μαθητές του Κολεγίου φυλακίστηκαν από την αποικιακή Κυβέρνηση για τη συμμετοχή τους στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα και καθηγητές και μαθητές του Κολεγίου εγκλείστηκαν στα κρατητήρια, ενώ ελλαδίτες καθηγητές του στερήθηκαν την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος και απελάθηκαν. Μαθητές του Κολεγίου που έπεσαν, το 1955-59, πολεμώντας για την ελευθερία ήταν ο Γεώργιος Παπαβερκίου, ο Μιλτιάδης Στυλιανού, ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης και ο Τάκης Σοφοκλέους.
3.3 Το Ελληνικό Γυμνάσιο Πόλεως Χρυσοχούς
Από το 1932 λειτούργησε η τριτάξια Ανωτέρα Σχολή Χρυσοχούς, με Διευθυντή το Θ. Χ. Κουπάτο, Φυσικομαθηματικό, από το Κτήμα και με προσωπικό από τέσσερις διπλωματούχους και προσοντούχους καθηγητές. Λειτούργησε για ένα χρόνο και σταμάτησε τη λειτουργία της για οικονομικούς λόγους.104 Ο Μητροπολίτης Πάφου και ο Ηλίας Γεωργίου ανέλαβαν, το 1933, να ανεγείρουν με δικές τους δαπάνες δυο αίθουσες για την Ανώτερη Ελληνική Σχολή Πόλεως Χρυσοχούς.105
Η σχολή διέκοψε τη λειτουργία της στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τη δια δέχτηκε η Ανωτέρα Ελληνική Σχολή Πόλεως Χρυσοχούς, που ιδρύθηκε το 1948 και της χορηγήθηκε άδεια λειτουργίας ως τετρατάξιας σχολής κλασικής κατεύθυνσης από την Κυβέρνηση, το 1949.
Το 1950, αναγνωρίστηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση οι τέσσερις τάξεις της ως ισότιμες προς τις τέσσερις τάξεις των Ελληνικών Γυμνασίων. Τον Ιούλιο του 1953, γενική συνέλευση των κατοίκων και των περιχώρων αποφάσισε το τετρατάξιο Γυμνάσιο να τεθεί κάτω από την αιγίδα και την εποπτεία της Εκκλησίας και ανακήρυξε το Μητροπολίτη Πάφου επίτιμο Πρόεδρο της εφορείας της σχολής.106
Η Σχολική Εφορεία, την οποία απάρτιζαν εννέα μέλη, είχε στενή συνεργασία με τον Έλληνα Πρόξενο στην Κύπρο, με τον Επιθεωρητή Σχολείων Αλλοδαπής στην Ελλάδα και με την Εθναρχία.
Από το 1954 ονομάστηκε Ελληνικό Γυμνάσιο Πόλεως Χρυσοχούς, αναγνωρισμένο από την Ελληνική Κυβέρνηση. Το 1954, το Γυμνάσιο λειτούργησε ως πλήρες εξατάξιο και Γυμνασιάρχης του διορίστηκε ο Π. Σ. Παυλίδης, ο οποίος, λόγω των γεγονότων της Στέψης της Βασίλισσας, είχε παυτεί από την Κυβέρνηση.107 Επίσης, την ίδια χρονιά, 1954, διδάχτηκε η τραγωδία του Σοφοκλή Αντιγόνη.108 Ακόμη, αγοράστηκε γη, με χρήματα που έστειλε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, για να ανεγερθεί νέο οίκημα για το Γυμνάσιο. Το 1955 αναγνωρίστηκε ως ισότιμο προς τα Γυμνάσια της Ελλάδας. Το Μάιο του 1955, έγιναν για πρώτη φορά, οι αγώνες και οι αθλητικές επιδείξεις του Γυμνασίου. Την ίδια χρονιά, άρχισε να ανεγείρεται το νέο κτήριο του σχολείου,109κατόπιν γενναιοτάτης οικονομικής ενισχύσεως εκ μέρους της Εθναρχίας, υπό την αιγίδα της οποίας και ετέθη. Το κτήριο του Γυμνασίου ολοκληρώθηκε το 1957.
Καθηγητές και μαθητές του Γυμνασίου συμμετείχαν, στη διάρκεια του τετραετούς ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955-59, σε εκδηλώσεις και σε ενέργειες εναντίον της αποικιακής κυβέρνησης.
Από αρκετούς καθηγητές που δίδασκαν στο Γυμνάσιο αφαιρέθηκε η άδεια εξάσκησης επαγγέλματος. Για να πληρωθεί το κενό που δημιουργήθηκε, εξαιτίας της έλλειψης διδακτικού προσωπικού, καθηγητές του Γυμνασίου Πάφου μετέβαιναν και δίδασκαν, επιπρόσθετα προς τις ώρες διδασκαλίας τους, στο Γυμνάσιο Πόλεως Χρυσοχούς.
Διευθυντές διατέλεσαν οι: Γεώργιος Κατσιμπρής (1948-1952), Νικόλαος Χιονίδης (1952-1954), Παύλος Σ. Παυλίδης (1954-1956), Ιωάννης Λοϊζίδης (ως Γυμνασιαρχεύων, 1956-1959), Ιωάννης Μαυρουδής (1959-1960).
……………………………………………………………………………..
95. Ο Θεολόγος Κ. Λιασίδης, που δίδαξε για πολλά χρόνια το μάθημα των Θρησκευτικών, στο Γυμνάσιο Πάφου, δε διορίστηκε από τη Σχολική Επιτροπεία Κτήματος, για το σχολικό έτος 1939-40. Βλ. «Συνεδρίασις της Σχολικής Επιτροπείας Κτήματος», εφ. Πάφος, 10 Αυγούστου 1939.
96. «Το ζήτημα του Εμπορικού Λυκείου Πάφου», εφ. Πάφος, 5, 16, 23 Ιουλίου 1942, και «Τα κλασσικά Γυμνάσια και η ανθρωπιστική μόρφωσις», 27 Αυγούστου 1942, «Δια το Εμπορικόν Λύκειον Πάφου», 3, 10, 17 Σεπτεμβρίου 1942.
97. Βλ. Διαφήμιση, εφ. Πάφο, 19 Αυγούστου 1948.
98. Βλ. Διαφήμιση του Λυκείου Πάφου, εφ. Πάφος, 5 Ιουνίου 1947.
99. Βλ. Διαφήμιση του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου, εφ. Πάφος, 19 Αυγούστου 1948.
100. Βλ. Διαφήμιση του Κολλεγίου Πάφου, εφ. Πάφος, 1 Ιουλίου 1948.
101. Βλ. Διαφήμιση, εφ. Ελευθερία, 23 Σεπτεμβρίου 1953.
102. Βλ. «Χορήγημα 500 λιρών εις το Κολλέγιον Πάφου», εφ. Ελευθερία, 24 Νοεμβρίου 1953.
103. Βλ. «Το Κολλέγιον Πάφου», εφ. Έθνος, 29 Ιουνίου 1955.
104. Βλ. Διαφήμιση, «Ανωτέρα Σχολή Χρυσοχούς», εφ. Πάφος, 9 Σεπτ. 1932 και «Η Σχολή Πόλεως Χρυσοχούς»: «Η ανωτέρα σχολή Πόλεως Χρυσοχούςήρχισε υπό αρίστους οιωνούς τας εργασίας της. Ενεγράφησαν περίπου 40μαθηταί και οι καθηγηταί διδάσκουν με πολύν ζήλον, ο οποίος εγγυάται τηνευδόκιμον λειτουργίαν του σχολείου τούτου», εφ. Πάφος, 14 Οκτωβρίου 1932.
105. Βλ. «Δια την Σχολήν της Πόλεως Χρυσοχούς», εφ. Πάφος, 17 Μαρτίου 1933.
106. Βλ. «Ελληνικόν Γυμνάσιον Πόλεως Χρυσοχούς», εφ. Έθνος, 17 Ιουλίου 1953.
107. Διορίστηκαν επίσης οι πρώην καθηγητές του Γυμνασίου Πάφου: Μαρούλα
Π. Χριστοδούλου και Ευστάθιος Χριστοδουλίδης, φιλόλογοι, Γεώργιος Φικάρδος, Φυσικός και ο Ευάγγελος Κωνσταντόπουλος, Γυμναστικός. Βλ. «Το Γυμνάσιον Πόλεως Χρυσοχούς», εφ. Έθνος, 11 Αυγούστου 1954.
108. Βλ. «Η εορτή του Γυμνασίου Πόλεως Χρυσοχούς», εφ. Έθνος, 6 Ιουλίου 1954.
109. Βλ. «Το Γυμνάσιον Πόλεως Χρυσοχούς» εφ. Έθνος, 19 Μαΐου 1955.
ΑΥΡΙΟ: Η Ανωτέρα Εμπορική Σχολή Πολεμίου
