ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΦΥΛΑΚΤΟΥ
ΜΕΡΟΣ Η΄
Την Κυριακή, 4 Οκτωβρίου 1953, ύστερα από πρόσκληση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, συνήλθαν στον Καθεδρικό ναό Αγίου Ιωάννη στη Λευκωσία οι καθηγητές όλων των κοινοτικών σχολών Μέσης εκπαίδευσης αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν για τις αποφάσεις της Κυβέρνησης και να την καταγγείλουν για τα μέτρα εναντίον της παιδείας σε όλα τα πνευματικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού, να εκφράσουν τη συμπάθειά τους προς το Γυμνασιάρχη της Πάφου και να αποδοκιμάσουν τη στάση των εφορειών που δέχτηκαν να υποδουλώσουν ολοκληρωτικά στην Κυβέρνηση τα σχολεία της δικαιοδοσίας τους. Στην γενική εκείνη συνέλευση αποφασίστηκε και η ίδρυση Παγκύπριας Οργάνωσης Ελλήνων Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης.82 Οι ενέργειες της αποικιακής Κυβέρνησης από τη μια και η άμεση αντίδραση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από την άλλη, δημιούργησαν μια νέα κατάσταση έντασης και αντιπαράθεσης στην κυπριακή εκπαίδευση. Οι καθηγητές συσπειρωμένοι και κάτω από την καθοδήγηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ ίδρυσαν οργάνωση για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Είναι χαρακτηριστικό πως στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιό τους, οι καθηγητές των κοινοτικών σχολείων μέσης εκπαίδευσης της Κύπρου, εξέλεξαν το μεν Γυμνασιάρχη του Παγκυπρίου Γυμνασίου Κ. Σπυριδάκι, ως Πρόεδρο, το δε Γυμνασιάρχη της Πάφου, που παύτηκε από την Κυβέρνηση, ως Αντιπρόεδρο.83 Στις 21 Ιουλίου 1955, και εξαιτίας της αφαίρεσης της άδειας εξασκήσεως επαγγέλματος από καθηγητές του Γυμνασίου,84 σε σύσκεψη γονέων, κηδεμόνων και αποφοίτων που πραγματο ποιή θηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, σχηματίστηκε οκταμελής Επιτροπή για τη σωτηρία του Γυμνασίου. Η Επιτροπή αυτή κατηγόρησε τη διορισμένη από την Κυβέρνηση Σχολική Εφορεία ότι «απέτυχεν εις το έργον της», ότι επέδειξε αδιαφορία έναντι της εθνικής παιδείας του τόπου και απαίτησε από την Κυβέρνηση να δοθεί το Γυμνάσιο στην ελληνική κοινότητα της Πάφου.85 Η Επιτροπεία επισκέφτηκε το Διοικητή Πάφου και υπέβαλε υπόμνημα διαμαρτυρίας για την παύση των μελών της Σχολικής Εφορείας. Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ύστερα από διαβουλεύσεις του Προέδρου της Επιτροπής με το Γραφείο Παιδείας, η πραγματική σχολική εφορεία επανήλθε εκεί όπου ανήκε. Το 1956, επανήλθε στο Γυμνάσιο, ως Γυμνασιάρχης, ο Π. Σ. Παυλίδης, ο οποίος, ωστόσο, συνελήφθη τον Ιούλιο του 1956, δυο μέρες μετά το διορισμό του στο Γυμνάσιο Πάφου, ως ύποπτος για ανάμιξή του σε αντικυβερνητικές ενέργειες. Κρατήθηκε για ανάκριση σε αγγλικό στρατόπεδο στην Πάφο και στη συνέχεια οδηγήθηκε στα κρατητήρια της Ομορφίτας, από όπου απολύθηκε, ύστερα από δω δεκαήμερη
κράτηση.86
Η τετραετία 1955-59, λόγω του απελευθερωτικού αγώνα, υπήρξε πολύ δύσκολη για την ομαλή λειτουργία του σχολείου. Οι Άγγλοι, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις μαθητικές διαδηλώσεις, εκτός από την απέλαση ελλή νων καθηγητών, την αφαίρεση της άδειας εξασκήσεως επαγγέλματος από τους κυπρίους εκπαιδευτικούς, έκλειναν, με την παραμικρή αναταραχή το σχολείο. Οι καθηγητές, από την άλλη, για να μη χάνουν τα μαθήματά τους, καλούσαν τους μαθητές στα σπίτια τους για να τους παραδίνουν το μάθημά τους. Σε μερικές περιπτώσεις, για να μη δημιουργη θεί μεγαλύτερο πρόβλημα, η εφορεία του σχολείου έκλεινε με δική της απόφαση το σχολείο. Αρκετοί από τους καθη γητές του Γυμνασίου, λόγω της αντικυβερνητικής τους δράσης συνελήφθησαν και κλείστηκαν στα κρατητήρια. Μαθητές ή απόφοιτοι του Γυμνασίου συμμετείχαν σε απελευθερωτικούς αγώνες στην Ελλάδα και στην Κύπρο.
Τόσο οι μαθητές όσο και οι μαθήτριες του Γυμνασίου φορούσαν υποχρεωτικά ομοιόμορφη στολή. Οι μαθητές από ύφασμα ανοικτό χακί και σήμα από χακί σκούρο, το οποίο έφερε γλαύκα και τα αρχικά του ονόματος του Γυμνασίου, στην αρχή κυκλικό και κεντημένο σε ρούχο και, υστερότερα, μεταλλικό σε σχήμα ασπίδας, με τη γλαύκα στο πάνω μέρος και στο κάτω την ελληνική σημαία.87 Οι μαθητές και οι μαθήτριες φορούσαν, επίσης, πηλίκιο το οποίο έφερε το σήμα του σχολείου. Η σχολική εφορεία που διορίστηκε από την αποικιακή κυβέρνηση αφαίρεσε το Ε (Ελληνικόν) από το σήμα του σχολείου, πράγμα που δημιούργησε την αντίδραση των μαθητών και των γονιών τους.88
Στη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, Γυμνασιάρχες διατέλεσαν οι ακόλουθοι: Ιερολογιότατος Πορφύριος Κυριακίδης (1905-1906),89 Δημήτριος Ν. Αναστασόπουλος (1906-1912), Ιωάννης Χατζηιωάννου (1912-1915),90 Πασχάλης Πασχαλίδης (1915-1943),91 Παύλος Σ. Παυλίδης (1943- 1953 και 1956-1967),92 Νικόλας Ηλιάδης (1953- 1954),93 Χρίστος Πηγειώτης (1954-1956).94
………………………………………………………….
82. Βλ.: «Ευθαρσής στάσις των καθηγητών έναντι των κυβερνητικών μέτρων. Σύσκεψη καθηγητών από ολόκληρη την Κύπρο. Προσφώνηση Μακαρίου», εφ. Έθνος, 6 Οκτωβρίου 1953 και κύριο άρθρο: «Από τώρα: Γυμνάσιον Πάφου και όσα θα ακολουθήσουν», εφ. Έθνος, 5 Νοεμβρίου 1953.
83. Βλ. «Η Οργάνωσις Λειτουργών Μέσης Παιδείας», εφ. Ελευθερία, 1 Δεκεμβρίου 1953 και «Η Εκκλησία Κύπρου ενισχύει το Ελληνικόν Γυμνάσιον Πάφου»,
«£1000 προς το ήδη χορηγηθέν ποσό £500 δια την μείωσιν των εισιτηρίων των μαθητών και μαθητριών του Ε. Γ. Π», εφ. Έθνος, 23 Ιαν. 1954. Επίσης, «Ολίγα περί του Γραφείου Παιδείας», άρθρο του Βία Ι. Μαρκίδη, το οποίο καταφέρεται εναντίον του Σλάιτ για το διορισμό «εφορείας εκ κυβερνητικών υπαλλήλων» και καταλήγει:
«Μόνον εις την σχολήν Πολεμίου δικαιούται να χώνη την μύτην του το Γραφείον Παιδείας, διότι αύτη ιδρύθη δια να δεχθή – και εδέχθη - την κυβερνητικήν επιχορήγησιν, συνεπεία της οποίας αυτομάτως ηνοίχθησαν αι θύραι εις την κυβέρνησιν», εφ. Έθνος, 14 Νοεμβρίου 1954.
84. Βλ. «Δεν επαναδιωρίσθησαν 4 Καθηγηταί του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου»,
«Δεν επαναδιωρίσθησαν τέσσερις καθηγηταί του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου: Σάββας Χ. Κουπάτος, Γεράσιμος Πιπερίδης, Γεώργιος Σ. Αντωνιάδης, Δευκαλίων Ιακωβίδης», εφ. Έθνος, 17 Ιουλίου 1955.
85. Η Επιτροπή απαρτιζόταν από τους: Ιάκωβο Ιακωβίδη, Δήμαρχο Πάφου, Γιαννάκη Αγρότη, Κώστα Θεοδοσίου, Ανδρέα Λώρη, δημοτικό σύμβουλο, Σωτ. Ταλαρίδη, Ηρόδοτο Νικολαΐδη, Γεώργιο Ξ. Ιωαννίδη και Δημητράκη Στυλιανίδη, βλ. Έθνος, 19, 23, 27 Ιουλίου, 14 Αυγούστου 1955. Στην ίδια έκδοσή της, της 19ης Ιουλίου 1955, η εφημερίδα δημοσιεύει άρθρο του δικηγόρου Γ. Ξ. Ιωαννίδη, μέλους της πιο πάνω Επιτροπής, με τίτλο «Να δοθή το Γυμνάσιον Πάφου εις την Ελληνικήν κοινότητα Πάφου».
86. Βλ. εφ. Ελευθερία, 3, 7 και 13 Ιουλίου 1956.
87. Βλ. «Γυμνάσιον Πάφου»: «Δέον να σημειωθή ότι καθ’ όλον το προσεχές σχολικόν έτος οι μεν μαθηταί θα φέρωσιν ομοιόμορφον κλειστήν στολήν, αι δε μαθήτριαι ομοιόμορφον ποδήρη εσθήτα», εφ. Πάφος, 9 Σεπτ. 1932, και «Γυμνάσιον Πάφου», «Άπαντες οι εγγραφησόμενοι μαθηταί και μαθήτριαι δέον να συμμορφωθώσι προς ληφθείσαν απόφασιν της εφορείας ως προς το ομοιόμορφον της στολής», εφ. Πάφος, 21 Σεπτ. 1934, και «Γυμνάσιον Πάφου»: «Οι μαθηταί δέον μέχρι της 1ης Οκτωβρίου να φέρωσι πάντες την στολήν ομοιόμορφον ανοικτήν από ύφασμα χακί», εφ. Πάφος, 29 Αυγούστου 1940, 21 Αυγούστου 1941 και «Γυμνάσιον Πάφου»: «Η εν χρήσει τώρα μαθητική στολή του Γυμνασίου μας θα είναι αυστηρώς υποχρεωτική δια πάντας», εφ. Πάφος, 15 Σεπτ. 1949.
88. Βλ. «Μία άστοχος απόφασις της Σχολικής Εφορείας Πάφου», εφ. Εθνος, 6 Οκτ. 1954.
89. Γεννήθηκε στο Πραστειό Μεσαορίας, το 1882. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Σταυρού. Στη διάρκεια του αρχιεπισκοπικού ζητήματος υπηρέτησε ως τοποτηρητής της μητρόπολης Πάφου ως την εκλογή του Μητροπολίτη Ιάκωβου Αντζουλάτου, το 1910. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, υπηρέτησε ως προϊστάμενος αρχιμανδρίτης του ναού της Αγίας Ζώνης. Πέθανε το 1948. Βλ. «Το Ημιγυμνάσιον Πάφου», «Επίσης προσοχής και προστασίας μεγάλης έτυχε και τυγχάνει οσημέραι το ίδρυμα τούτο και παρά της Διαχειριστικής του Θρόνου Επιτροπείας, ήτις, πρωτοστατούντος του Προέδρου αυτής Ιερολ. Π. Κυριακίδου Τοποτηρητού, έχουσα πλήρη αντίληψιν των προς την Επαρχίαν και ιδία την Παιδείαν αυτής υποχρεώσεών της, άμα δε και αυτή αύτη υπό άκρου προς την προαγωγήν της παιδείας εμφορουμένη ζήλου και αγάπης, πάντοτε μετά πατρικής στοργής περιέβαλε το Ημιγυμνάσιον, συνεισφέρουσα δια γενναίου ποσού εις την συντήρησίν του εν τη πεποιθήσει, ότι ανταποκρίνεται εις την επιθυμίαν ολοκλήρου της Επαρχίας διαθέτουσα πολλοστημόριον της Θρονικής περιουσίας υπέρ τοσούτον υψηλού και πατριωτικού σκοπού, δι’ όπερ είναι η Διαχειριστική του Θρόνου Επιτροπεία πολλών επαίνων και της ευγνωμοσύνης αξία», εφ. Αγών, 3 Οκτ. 1909.
90. Γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1876, Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Αθηνών, 1904. 1905-1908 Καθηγητής στο Γυμνάσιο Αγ. Νικολάου Κρήτης και από το 1908-1912 καθηγητής στο Ημιγυμνάσιο Λάρνακας και συντάκτης της Εφημερίδας του Λαού. 1912-1915: Γυμνασιάρχης Ημιγυμνασίου Πάφου. Από τους ιδρυτές του Προσκο πικού Σώματος Πάφου. Από το 1915-1921 υπηρέτησε σε διάφορα Γυμνάσια στην Αθήνα και στην επαρχία. Το 1936 εξέδωσε την ερμηνεία των ψαλμών του Δαβίδ του Αγίου Νεο φύτου. Μετά την Κατοχή στην Ελλάδα, επέστρεψε στην Κύπρο και δίδαξε στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Πέθανε το 1946. Βλ. «Πένθη», εφ. Πάφος 14 Φεβρουαρίου 1946.
91. Γεννήθηκε στο Χουδί της Μ. Ασίας το 1884, σπούδασε στη Ριζάρειο Σχολή από την οποία αποφοίτησε το 1903, αφού αρίστευσε και αφού πήρε το Πρασκακάκειο Βραβείο αρετής και προόδου. Υπηρέτησε ως διευθυντής σε αστικές σχολές στο Χουδί και το Ικόνιο, 1909-1911 και στη συνέχεια φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε με άριστα το 1915. Από το
Σεπτέμβριο του 1915 ως το 1924 διηύθυνε το Ημιγυμνάσιο και από του 1924 μέχρι του θανάτου του, το 1943, το Γυμνάσιο Πάφου. Δημοσίευσε μελέτες του σε περιοδικά και εφημερίδες. Ήταν πολύ αφοσιωμένος στην εκτέλεση του καθήκοντος και υπηρέτησε με ένθεο ζήλο το Γυμνάσιο. Βλ., επίσης, την έκδοση της θυγατέρας του, επίσης σημαντικής εκπαιδευτικού και αξιόλογου πνευματικού ανθρώπου, Μάγδας
Κιτρομηλίδου, Τα Ελληνικά Γράμματα στον αλύτρωτο Ελληνισμό. Μεταξύ Μικράς Ασίας και Κύπρου, Λευκωσία 1998, σσ. 513-546 και νεκρολογία, εφ. Πάφος, 28Ιανουαρίου 1943.__
92. Γεννήθηκε στην Πάφο το 1903. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Αθηνών. Το 1924 διορίστηκε καθηγητής, το 1930 Υποδιευθυντής και το 1943 Διευθυντής του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου. Από τα ιδρυτικά μέλη της Ο.Ε.Λ.Μ.Ε.Κ. και του Ταμιευτηρίου καθηγητών μέσης εκπαίδευσης. Το 1953, όταν του αφαιρέθηκε η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος από την Κυβέρνηση, ανέλαβε ίσαμε το 1954, ως κοσμήτορας της Βιβλιοθήκης Φανερωμένης. Το 1954-56 Γυμνασιάρχης του Ελληνικού Γυμνασίου Πόλεως Χρυσοχούς. Μέλος του Εκπαιδευτικού και Εθναρχικού Συμβουλίου. Πέθανε το 2004. Βλ. Α. Κ. Φυλακτού, «Παύλος Σ. Παυλίδης», Επιτροπή εορτασμού 100 χρόνων, Ελληνικό Γυμνάσιο - Λύκειο Α΄ Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄ Πάφου. Εκατό φωτεινά χρόνια, Λευκωσία 2008, σσ. 112-117 και Α. Λ. Κουδουνάρης, ό.π., σ. 467.
93. Γεννήθηκε στο Κτήμα. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Αθηνών και διορίστηκε καθηγητής στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου. Υπηρέτησε ως Διευθυντής στο Γυμνάσιο Λευκονοίκου και στο Γυμνάσιο Μόρφου.
94. Γεννήθηκε στο Καϊμακλί το 1906. Πτυχιούχος Φιλοσοφικής Αθηνών, το 1924. Καθηγητής στην Ιερατική Σχολής Λάρνακας και στο Γυμνάσιο Κερύνειας και Αγγλική Σχολή. Διευθυντής στο Γυμνάσιο Μόρφου. Πέθανε το 1988.
ΑΥΡΙΟ: Το Εμπορικό Λύκειο - Κολέγιο Πάφου
