ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΣΙΑΜΑΡΟΥ*
Είναι καιρός να αρχίσουμε σαν κράτος να εξετάσουμε τα γεωστρατηγικά συμφέροντα τα οποία αναπτύσσονται ειδικότερα στο τομέα της ενεργειακής ασφάλειας στη Ευρώπη. Η Ευρώπη αυτή τη στιγμή είναι ο κύριος καταναλωτής και εισαγωγέας ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο και σε ανταγωνισμό με νέες αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως είναι η Κίνα και η Ινδία. Παράλληλα, υπάρχει ανάγκη για μετατόπιση της εξάρτησης από το πετρέλαιο και της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και την εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τις κλιματικές αλλαγές. Με τα πιο πάνω, οι αυξανόμενες ανάγκες της ΕΕ σε φυσικό αέριο δημιουργούν νέα γεωστρατηγικά δεδομένα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα την Κύπρο.
Φυσικό Αέριο, Ευρώπη και Ρωσία
Η κύρια τροφοδότηση της ΕΕ σε φυσικό αέριο είναι από την Ρωσία, το οποίο ανέρχεται στο 36% της συνολικής. Η αυξανόμενες ανάγκες της ΕΕ σε φυσικό αέριο οδηγεί την μεγαλύτερη εξάρτηση της από την Ρωσία και έχει ως αποτέλεσμα την ανεύρεση νέων εναλλακτικών επιλογών και αγορών ιδίως μέσα από χώρες της ΕΕ που έχουν μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Έχει θέσει μείζονα ζητήματα ενεργειακής ασφαλείας, με την πιθανότητα η Ρωσία να χρησιμοποιήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου ως όργανο εξωτερικής πολιτικής. Αυτό ενισχύεται από την αστάθεια στις σχέσεις που παρατηρήθηκε μεταξύ της Ρωσίας, της Ουκρανίας και Λευκορωσίας ιδίως το 2006 και 2009 και των διακοπών παροχής φυσικού αέριου στην ΕΕ.
Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, η ΕΕ ψάχνει νέους και πιο ασφαλείς διόδους ενεργειακής κάλυψης με παράκαμψη χωρών όπως η Ουκρανία και Λευκορωσία μέσω του Βορείου Αγωγού(Nord stream pipeline) χωρητικότητας 2 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών (τκπ). Η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη σημασία στους δικούς της ενεργειακούς πόρους και ενεργειακή κάλυψη για να διασφαλίσει ότι όλα τα μέλη της είναι συνδεδεμένα με το ενεργειακό της δίκτυο μέχρι το 2015. Με αυτό τον τρόπο, προσπαθεί να μειώσει την εξάρτηση της από ένα κύριο τροφοδότη φυσικού αερίου που είναι η Ρωσία. Η γεωγραφική της θέση ευνοεί την προοπτική αυτή. Αυτό βέβαια, δεν είναι και τόσο εύκολο αφού η ΕΕ δεν διαθέτει τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου που να της επιτρέπουν πλήρη απεξάρτηση. Η ΕΕ έχει ήδη ενσωματώσει την Ανατολική Μεσόγειο στη στρατηγική της για τον Νότιο Αγωγό. Στην Κυπριακή ΑΟΖ μόνο το Οικόπεδο 12 μετά τις γεωτρήσεις της Noble Energy και με ανακοίνωση της Κυπριακής κυβέρνησης διαθέτει κοιτάσματα 7-8 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (τκμ) οι οποίες είναι το 40% των ετήσιων αναγκών ολόκληρης Ευρώπης οι οποίες είναι περίπου 11.6 τκμ. Η Κύπρος και το Ισραήλ στοχεύουν στην δημιουργία τερματικού υγροποίησης στο νησί και μετέπειτα πώληση και μεταφορά του στη ΕΕ. Στον αντίποδα, η Ρωσία βλέπει ένα νέο ανταγωνιστή να εισέρχεται στον ενεργειακό χάρτη.
Ηνωμένες Πολιτείες και Αφρική
Ο πρωταρχικός στόχος της ενεργειακής πολιτικής των ΗΠΑ στην Ευρώπη είναι σχετικά με τη θέσπιση του Νότιο Αγωγού συνδέοντας χώρες από την Κασπία, την Κεντρική Ασία, την Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη. Άλλες προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στις μεταρρυθμίσεις της ΕΕ στην αγορά. Οι ΗΠΑ έχουν επικρίνει έντονα τη Ρωσία για τη χρήση του ενεργειακού εφοδιασμού, για να αποκτήσουν πολιτική επιρροή σε σχέση με άλλες χώρες και κάλεσε τις ευρωπαϊκές χώρες να βρουν εναλλακτικές λύσεις στην προμήθεια φυσικού αερίου. Η Αραβική Άνοιξη έφερε αλλαγή καθεστώτος σε δύο μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου, τη Λιβύη και την Αίγυπτο, με δυναμική επέκτασης των πηγών φυσικού αερίου τους προς την Ευρώπη. Η ανάπτυξη αυτών των πόρων θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές εξέλιξης των κυβερνήσεων. Η Βόρεια Αφρική έχει ήδη σημαντική υποδομή φυσικού αερίου την οποία είναι ήδη ενωμένη με την Ευρώπη. Η Εταιρία Υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), αποτελεί μια επιπλέον εναλλακτική λύση στη ρωσική αγορά φυσικού αερίου. Το 2011, η LNG αποτελούσε σχεδόν το 20% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ και το 19% της κατανάλωσής της.
Συνοψίζοντας το άρθρο αυτό είναι πλέον γεγονός ότι η Κύπρος ιδίως μετά την ανακάλυψη υδρογοναθράκων στην ΑΟΖ της και με την πιθανότητα εξεύρεσης και πετρελαίου, έχει βρεθεί στο επίκεντρο τεραστίων ενεργειακών και γεωστρατηγικών συμφερόντων. Επομένως είναι επιτακτική ανάγκη να προχωρήσουμε στον σχεδιασμό μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής η οποία θα αξιολογήσει τα πιο πάνω δεδομένα και να δημιουργεί της απαραίτητες συμμαχίες που θα επιτρέψουν στη Κύπρο να ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία.
*Επικεφαλής Έρευνας και Διασφάλισης Ποιότητας του University of Central Lancashire Κύπρου
