ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΙΧΑΗΛ*
Η ετερότητα αφορά στη διαφορετικότητα, στη μοναδικότητα και στη συνακόλουθη ποικιλομορφία ανάμεσα στο μαθητικό πληθυσμό. Η ετερότητα δεν αφορά απλά την εθνική ή θρησκευτική διαφορά, μια ειδική ανάγκη, μια αναπηρία ή τη διαφορά χρώματος. Κάθε παιδί αποτελεί μια μοναδική παρουσία και για οποιοδήποτε λόγο που αφορά την ιδιαιτερότητά του, θα μπορούσε να βρεθεί σε πλεονεκτική ή μειονεκτική θέση στο σχολείο. Η καταγωγή, η γλώσσα, το κοινωνικό υπόβαθρο της οικογένειας, η φτώχια, η αναπηρία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι απλά μερικές από τις αμέτρητες εκφάνσεις της διαφοράς. Είμαστε όμοιοι και διαφορετικοί για αμέτρητους λόγους.
Η διαφορετικότητα αποτελεί ζήτημα για προβληματισμό μόνο όταν γίνεται αιτία για να τεθεί ένα παιδί σε μειονεκτική θέση οδηγώντας το στην περιθωριοποίηση ή στον αποκλεισμό.Όταν η διαφορετικότητα οδηγεί ένα παιδί στην περιθωριοποίηση, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ζητήματα ισότητας και δικαιοσύνης και η δράση από μέρους των εκπαιδευτικών είναι κρίσιμης σημασίας. Πολύ συχνά, παιδιά που για λόγους που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητά τους, εκδηλώνουν συμπεριφορές ανεπιθύμητες ή ζητούν με τη σιωπή τους βοήθεια για να ικανοποιήσουν μια ιδιαίτερη ανάγκη, μαθησιακή ή κοινωνικοσυναισθηματική. Η ετοιμότητα των εκπαιδευτικών και των σχολείων μας να ανταποκριθούν στην ετερότητα αποτελεί μια πολύ σοβαρή πρόκληση για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σήμερα.
Με κεντρικό θέμα την ετερότητα στο σχολείο και τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει σήμερα ο διευθυντής, η Παγκύπρια Επιτροπή Διευθυντών Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης, η ΠΟΕΔ και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτοδιοργάνωσαν το ΚΖ’Παγκύπριο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Διευθυντών Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσηςτην Πέμπτη 16 Μαρτίου, 2017, στο Οίκημα της ΠΟΕΔ στη Λευκωσία.
Στο Συνέδριο έλαβαν μέρος πέραν των 300 Διευθυντών από δημόσια δημοτικά σχολεία και νηπιαγωγεία, Επιθεωρητές Δημοτικής Εκπαίδευσης, ανώτερα στελέχη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και μέλη της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Στο καλωσόρισμά του, ο πρόεδρος της Επιτροπής Διευθυντών Δρ Κωνσταντίνος Μιχαήλ αναφέρθηκε στην ανάγκη ενδυνάμωσης των σχολείων μας στην προσπάθειά τους να αγκαλιάσουν την ποικιλομορφία στον μαθητικό πληθυσμό παρέχοντας ευκαιρίες μάθησης για όλα τα παιδιά. Ο πρόεδρος της ΠΟΕΔ κ. Φίλιος Φυλακτού στο χαιρετισμό του, εξήγησε ότι για την ΠΟΕΔο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση του Εκπαιδευτικού Συστήματος προς όφελος του δημόσιου σχολείου, των εκπαιδευτικών και πρωτίστως, των παιδιών του τόπου είναι το βασικό ζητούμενο και πρόσθεσε ότι, η Οργάνωση των Εκπαιδευτικών Δημοτικής Εκπαίδευσης είναι πάντοτε έτοιμη να συμμετέχει ενεργά σε ένα παραγωγικό και θεσμικό διάλογο. Τις εργασίες του Συνεδρίου κήρυξε ο ίδιος ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού κ. Κώστας Καδής ο οποίος, αφού συνεχάρη τους διοργανωτές για τη θεματική επιλογή, εξήγησε ότι για το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αποτελεί υψηλή προτεραιότητα η συνεχής ποιοτική βελτίωση του δημόσιου σχολείου ώστε να προσφέρονται ευκαιρίες μάθησης για όλα τα παιδιά, επιδεικνύοντας τον αναγκαίο σεβασμό στη διαφορετικότητα. Τις εργασίες του Συνεδρίου παρουσίασε και συντόνισε ο δημοσιογράφος Κυριάκος Πιερίδης.
Η ετερότητα στο σχολείο αφορά στην ποικιλομορφία και στη διαφορετικότητα των παιδιών σε ένα πλατύ φάσμα πιθανών χαρακτηριστικών όπως το κοινωνικομορφωτικό υπόβαθρο των οικογενειών, η καταγωγή, η αναπηρία, η μαθησιακή ετοιμότητα ή δυσκολία, η εθνικότητα, η θρησκεία και η ιδιαιτερότητα κάθε παιδιού. Αυτή η ποικιλομορφία στο μαθητικό πληθυσμό των σχολείων μας σήμερα, αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για τα σχολεία καθώς οι πιθανές εκφάνσεις συχνά εκδηλώνονται με ποικίλες ειδικές ανάγκες και απαιτήσεις για τις οποίες τα σχολεία καλούνται να δείξουν μια πολύπλευρη ετοιμότητα. Στο πλαίσιο αυτό, οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με συμπεριφορές και αντιδράσεις οι οποίες συχνά θεωρούνται ανεπιθύμητες για την ομαλή εφαρμογή του μαθησιακού έργου και επιζήμιες για την ομαλότητα στη σχολική ζωή.
Ο βαθμός ετοιμότητας των ίδιων των διευθυντών και του θεσμικού πλαισίου απέναντι στην πρόκληση της ετερότητας επηρεάζει σημαντικά τη μαθησιακή διαδικασία και οι Σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς τους, σχετικά. Στις κύριες παρουσιάσεις του Συνεδρίου, αναδείχθηκαν σημαντικές πτυχές που αφορούν στις σύγχρονες αντιλήψεις παιδαγωγικής πρακτικήςώστε ηετερότητανα αντιμετωπίζεταιμε σεβασμό. Περαιτέρω, στο πλαίσιο των εργασιών του Συνεδρίου, παρουσιάστηκανπροτάσεις για εναλλακτικές προσεγγίσεις με αναφορές στο ρόλο της σχολικής ηγεσίας.
Οι εισηγητές στο Συνέδριο ήταν οι ακαδημαϊκοί Δρ Μιχαλίνος Ζεμπύλας από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και Δρ Κική Μέσσιου από το Πανεπιστήμιο του Southampton Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Δρ ΜιχαλίνοςΖεμπύλαςανέπτυξε το θέμα Διαχείριση ετερότητας στα σχολεία: Η προοπτική της «ηγεσίας για κοινωνική δικαιοσύνη» (social justice leadership) και η Δρ Κική Μέσσιου το θέμα «Αν το πω στη διευθύντρια, κάτι θα κάνει»: Ανταπόκριση στη διαφορετικότητα μέσα από τα μάτια των παιδιών.
Οι δυο εισηγητές, αναφέρθηκαν στην ανάγκη μετασχηματισμού υφιστάμενων αντιλήψεων και πρακτικών για ανταπόκριση στη διαφορετικότητα των παιδιών. Ο ΔρΜιχαλίνοςΖεμπύλας, εστιάστηκε στο πώς η σχολική ηγεσία μπορεί να υπηρετήσει την κοινωνική δικαιοσύνη (socialjusticeleadership) προωθώντας μια εναλλακτική οπτική ανταπόκρισης στην ετερότηταστα σχολεία μας, χωρίς να περιθωριοποιούνται ζητήματα δικαιοσύνης, δημοκρατίας, συμπερίληψης και πολυπολιτισμικότητας. Η Δρ Κική Μέσσιου, στην εισήγησή της ανέλυσε την έννοια της συμπερίληψης (inclusion) και εστιάστηκε σε τρόπους με τους οποίους οι απόψεις των παιδιών στο σχολείο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κίνητρο για τους εκπαιδευτικούς και τους σχολικούς ηγέτες, για αναστοχασμό και επαγγελματική ανάπτυξη, δημιουργώντας συνθήκες διαλόγου και συνεργατικής εργασίας στο σχολείο.
Πέρα από τις κύριες παρουσιάσεις των δύο ακαδημαϊκών, το πρόγραμμα του Συνεδρίου περιλάμβανε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στην οποία συμμετείχαν οι:
Ο Αναπληρωτής Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης, κ Χρίστος Χατζηαθανασίου εξήγησε ότι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αναγνωρίζει και αντιμετωπίζει με σεβασμό τη διαφορετικότητα στο μαθητικό πληθυσμό, στηρίζει την καθημερινή προσπάθεια των σχολείων με μια σειρά από υποστηρικτικούς μηχανισμούς και είναι έτοιμο να προχωρήσει σε αλλαγές προκειμένου να υποστηριχθούν ακόμα περισσότερο τα σχολεία μας. Ο Επικεφαλής της Αρχής κατά των Διακρίσεων, κ. Άριστος Τσιάρτας στη δική του παρέμβαση εξήγησε ότι είναι καθοριστικής σημασίας να ενδυναμωθεί η προσπάθεια των σχολείων για να αγκαλιάσουν το ευαίσθητο ζήτημα της διαφορετικότητας επειδή πρόκειται για ένα ζήτημα με πολλές κοινωνικές προεκτάσεις για το οποίο τα σχολεία έχουν κρίσιμο ρόλο να επιτελέσουν. Στη δική της παρέμβαση, η διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Δρ Αθηνά Μιχαηλίδου εξήγησε ότι για κάθε προσπάθεια αλλαγής και βελτίωσης στα σχολεία η επιμόρφωση και η επαγγελματική ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών είναι καίριας σημασίας. Στο πλαίσιο αυτό, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο θέτει στη διάθεση των εκπαιδευτικών ευκαιρίες επαγγελματικής μάθησης και ανάπτυξης τις οποίες μπορούν να αξιοποιούν οι εκπαιδευτικοί προσωπικά και συλλογικά ως μέλη του προσωπικού του σχολείου τους και είναι για τον ίδιο λόγο που το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο είναι συνδιοργανωτήςστο Συνέδριο των Διευθυντών κάθε χρόνο. Τέλος, στη συζήτηση ο πρόεδρος της ΠΟΕΔ κ. Φίλιος Φυλακτού και ο εκπρόσωπος της επιτροπής διευθυντών Δρ Κωνσταντίνος Μιχαήλ τόνισαν την ανάγκη για συντονισμένες δράσεις ανάμεσα στους ποικίλους υποστηρικτικούς μηχανισμούς και στις πολλές διαδικασίες και πρακτικές ανταπόκρισης στην ετερότητα. Περαιτέρω, οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών σημείωσαν ότι θα ήταν χρήσιμο να υιοθετηθούν από τα σχολεία, κάποιες κοινές καθοδηγητικές αρχές δράσης και ανταπόκρισης στη διαφορετικότητα των παιδιών.
Από τη συζήτηση που αναπτύχθηκε φάνηκε ότι αυτό που προβληματίζει έντονα τα σχολεία μας και τους ενδιαφερόμενους φορείς είναι η ετοιμότητα και η ανάγκη ενδυνάμωσης των σχολείων για ανταπόκριση στη διαφορετικότητα. Κρίσιμης σημασίας ζήτημα παραμένει η ετοιμότητα των σχολείων για υποστηρικτική, προληπτική και αποτρεπτική δράση,η οποία να αγκαλιάζειτις ιδιαίτερες ανάγκες ή τις αποκλίνουσες συμπεριφορές παιδιών. Από τη συζήτηση προέκυψαν ωφέλιμα συμπεράσματα τόσο για το επίπεδο λήψης αποφάσεων πολιτικής όσο και για το επίπεδο της σχολικής ηγεσίας.
*Πρόεδρος Παγκύπριας Επιτροπής Διευθυντών Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης, ΠΟΕΔ
