ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Πριν λίγες μέρες είχα την τύχη να γνωρίσω ένα βιοπαλαιστή που κερδίζει το μεροκάματό του με τον εκσκαφέα του. Πάνω στην κουβέντα που κάναμε μού είπε πως φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και πως νιώθει περήφανος που μιλά χωρίς γραμματικά και συντακτικά λάθη και απαγγέλλει από μνήμης Όμηρο από το πρωτότυπο και μάλιστα με μέτρο. Έμεινα και τον κοίταζα με ευχάριστη έκπληξη. Τα μάτια του έλαμπαν και άφηναν να φανεί η ψυχική ικανοποίηση ενός ανθρώπου που ένιωθε ολοκληρωμένος και ικανοποιημένος με τον εαυτό του γι’ αυτό που είναι ως άνθρωπος και ως προσωπικότητα και ιδιαίτερα για την εκπαιδευτική ταυτότητά του.
Όπως ήταν φυσικό, το συναπάντημα αυτό έφερε στο νου μου τις εκατοντάδες σημερινών μαθητών Λυκείου που αποφοιτούν σχεδόν άγλωσσοι, χωρίς να εκτιμούν τίποτε από όσα έμαθαν, χωρίς να νιώθουν καμιά χαρά από τη μάθηση και, φυσικά, χωρίς καμιά περηφάνια για την εκπαιδευτική ταυτότητά τους. Και σκέφτηκα πως η μεγάλη αυτή εκπαιδευτική καθίζηση και υποβάθμιση αξιών στο χρονικό διάστημα μιας γενιάς, που ισοδυναμούν σχεδόν με μεταβολή του ψυχικού και πνευματικού DNA των νέων μας, δεν μπορεί να έγιναν ‘ανεπαισθήτως’, όπως λέει ο ποιητής. Πρέπει να υπήρξε οπωσδήποτε μια προειδοποίηση. Πώς γίνεται η παλιά γενιά να μην πάρει είδηση και να μην αντιδράσει; Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν πολλές ενδείξεις που μαρτυρούν ότι η παλιά γενιά πήρε είδηση αλλά είδε την αλλαγή όχι μόνο ως αποδεκτή εξέλιξη, αλλά και ως πρόοδο σε σύγκριση με το παρελθόν. και την προέκρινε ως κάτι νέο, μοντέρνο και σύγχρονο, περιφρονώντας έτσι τη δική της εκπαιδευτική ταυτότητα. Γι αυτό, πιστεύω, η γενιά αυτή, στην οποία ανήκω και εγώ, φέρουμε μεγάλη ευθύνη για τη σημερινή θλιβερή κατάσταση της εκπαίδευσής μας και του μορφωτικού επιπέδου της νέας γενιάς.
Τι εννοώ μ’αυτό; Πρώτα πρώτα, οι γονείς και οι παππούδες άφησαν απροστάτευτα τα παιδιά και τα εγγόνια τους μπροστά στον απόλυτο σχετικισμό, μηδενισμό και υλισμό που χαρακτηρίζουν σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Παρέλειψαν να τους βοηθήσουν να μάθουν να εκτιμούν και τις μη υλικές πτυχές στη ζωή, αυτές που οι ίδιοι εκτίμησαν πολύ, γιατί είχαν την τύχη να μεγαλώσουν σε ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον και σε μια πιο ισορροπημένη κοινωνία, χωρίς τις υπερβολές και τις ακρότητες της σημερινής εποχής. Πόσοι γονείς και παππούδες αφιέρωσαν αρκετό χρόνο με τα παιδιά και τα εγγόνια τους για να κουβεντιάσουν μαζί τους για τον τρόπο που εκείνοι έβλεπαν τον κόσμο και τη ζωή και να προσπαθήσουν να δώσουν μια διαφορετική άποψη από εκείνη που τα παιδιά και τα εγγόνια τους υιοθέτησαν επηρεασμένα από τα ΜΜΕ και την παρέα τους ή να τα στηρίξουν στην προσπάθεια που έκαναν να γλυτώσουν από μια επικίνδυνη δέσμευση ή παγίδευση;
Δεύτερο, παρέλειψαν να μεταδώσουν στα παιδιά και τα εγγόνια τους τη μεγάλη εκτίμηση που είχαν οι ίδιοι στην αξία της εκπαίδευσης, όπως την κληρονόμησαν από μια γενιά που μεγάλωσε με το ιδεώδες του Διαφωτισμού και όπως την εκφράζει με τον δικό του απλό και ειλικρινή τρόπο ο συνομιλητής μου που ανέφερα στην αρχή του άρθρου.
Τρίτο, παρέλειψαν να βοηθήσουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους να βλέπουν με ευρύ πνεύμα την αξία των διαφόρων μαθημάτων και να τα αντιμετωπίζουν όχι μόνο με βάση την αξία της χρησιμότητας για απασχόληση, όπως κατά κανόνα βλέπουν τα μαθήματα πολλοί σύγχρονοι μαθητές, αλλά και με βάση τη μορφωτική τους αξία, τη συμβολή τους δηλαδή στην ψυχική και πνευματική διαμόρφωσή τους και στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
Και τέταρτο, παρέλειψαν να αφιερώσουν πολύ χρόνο για να κάνουν παρέα μαζί τους, για να τους διηγούνται ιστορίες και να τους περιγράφουν καταστάσεις που έζησαν οι ίδιοι, και να τους ενθαρρύνουν σιγά σιγά να διηγούνται και να περιγράφουν και οι ίδιοι και να προσπαθούν να βελτιώνονται κάθε μέρα υιοθετώντας την ανάπτυξη της δεξιότητάς τους να επικοινωνούν ως ένα βασικό στόχο και εκπαιδευτικό ιδεώδες. Το άκρο άωτο βέβαια αυτής της παράλειψης αποτελεί η ενέργεια μερικών μητέρων να αφήνουν τα μικρά παιδιά τους για πολλές ώρες με υπηρέτριες που δεν ξέρουν ή μιλούν σπασμένα ελληνικά. Μια βασική κατάκτηση της σύγχρονης παιδαγωγικής επιστήμης είναι η διαπίστωση της μεγάλης συμβολής της γλωσσικής ανάπτυξης στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Η διαπίστωση αυτή ,συνδυαζόμενη με τη μεγάλη σημασία που απέκτησε η επικοινωνία στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης και διεθνοποίησης, εξηγεί τους λόγους για τη μεγάλη σημασία που δίνει η αγωγή και η εκπαίδευση στην όσο το δυνατό μεγαλύτερη ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών. Οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί συμβουλεύουν τις μητέρες να μιλούν στα βρέφη κανονικά από την πρώτη μέρα της γέννησής τους ως να είναι έτοιμα να τους απαντήσουν. Και οι παιδαγωγοί και οι ειδικοί της μάθησης μιλούν για την ανάγκη υιοθέτησης στα σχολεία την εποχή αυτή της παγκοσμιοποίησης ενός αναλυτικού προγράμματος επικοινωνίας στα πλαίσια του οποίου οι νέοι πρέπει να μάθουν να ακροώνται , να ακούνε τους άλλους, για να μαθαίνουν πώς και τι σκέφτονται και να ευρύνουν έτσι και το δικό τους τρόπο σκέψης.
Αυτές οι παραλείψεις της παλιάς γενιάς, όσο και αν σε μεγάλο βαθμό είναι έμμεσο αποτέλεσμα της βαθμιαίας εξαφάνισης της παλιάς μεγάλης οικογένειας και της μετάβασης στην πυρηνική οικογένεια, δεν παύουν να αποτελούν ένα μεγάλο λάθος για το οποίο όλοι πρέπει να νιώθουμε μεγάλη ενοχή.
*Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
