ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ*
Τα παραδείγματα της πρόσφατης ιστορίας αποτελούν την πιο τρανταχτή και αδιάσειστη απόδειξη ότι πρωτεύον μέλημα του σύγχρονου ανθρώπου υπήρξε η διασφάλιση και διαιώνιση της εξωτερικής του ελευθερίας. Η διασπορά και η υιοθέτηση του ορθολογιστικού πνεύματος ανάγκασε τον άνθρωπο να αλλάξει πορεία πλεύσης και να διεκδικήσει ό,τι δικαιωματικά του ανήκε. Με διάχυτα εθνικιστικά ιδεώδη καρφωμένα στον «άρρωστο» νου, με περίσσια αγωνιστική διάθεση και με επιστράτευση κάθε θεμιτού και αθέμιτου μέσου, πάλεψε για ένα καλύτερο μέλλον που θα τορπίλιζε κάθε μορφής καταναγκασμόκαι θα προέκρινε τη σύνθεση μιας δημοκρατούμενης πολιτείας. Βέβαια, δεν θέλησε να επιδείξει σε καμία περίπτωση τάσεις ασυδοσίας και άκρατου αναρχισμού αλλά κατέστη θιασώτης της εγκαθίδρυσης της σχετικής ελευθερίας, μιας ελεγχόμενης δηλαδή ελευθερίας που θα επέτρεπε σε αυτόν να δρα με μέτρο ως μια ελεύθερη ανθρώπινη υπόσταση.
Αν εξαιρέσουμε τις επικρατούσες συνθήκες σε τριτοκοσμικές ή υποανάπτυκτες χώρες τότε η αποστολή του ανθρώπου μέσα από μακραίωνους και επίπονους αγώνες στέφθηκε με επιτυχία. Κατάφερε να εδραιώσει με γερά θεμέλια τις εξωτερικές του ελευθερίες αναδεικνύοντάς τις παράλληλα ως ύψιστες αξίες που χαίρουν σεβασμού και εκτίμησης από κάθε κατηγορίας πολίτη. Τα πολιτεύματα μεταβλήθηκαν σε δημοκρατίες παρέχοντας στον καθένα το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, θεσπίστηκαν νομοθεσίες, η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα αναγνωρίστηκε συνταγματικά, ο καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα την άποψή του, υπάρχει η ελευθερία του Τύπου, το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας είναι γεγονός, είναι εφικτές όλες οι ατομικές ελευθερίες και άλλα πολλά. Όλα αυτά συνθέτουν το σκηνικό μιας τεράστιας νίκης του ανθρώπινου όντος και μιας λαμπρής έκφανσης μίας εκ των όψεων του πολιτιστικού γίγνεσθαι.
Το ερώτημα που τίκτεται είναι αν τελικά ο σημερινός άνθρωπος των πολλών προνομίων είναι ελεύθερος. Πάντοτε φαινομενικά, το ερώτημα μπορεί εύκολα να απαντηθεί και να επιχειρηματολογηθεί σύμφωνα με τα προλαλημένα, ότι δηλαδή ο άνθρωπος κατάφερε τελικά να δαμάσει την ελευθερία του. Αφελώς βέβαια. Εκτός από την εξωτερική ελευθερία, υπάρχει και η εσωτερική που συνιστά την διάνοιξη των πνευματικών οριζόντων, τη διάπλαση ήθους αποκεντρωμένο των δεισιδαιμονιών και των προκαταλήψεων και στεριωμένο στον υγιή ψυχισμό. Ο άνθρωπος όντας αφελής και καταβυθισμένος στην άγνοια παραγκώνισε την εσωτερική του ελευθερία και αφοσιώθηκε στις υλικές ελευθερίες πιστεύοντας ότι λανθάνουντην ίδια την ευτυχία και όλα όσα έψαχνε ανέκαθεν.
Η εσωτερική ελευθερία σήμερα κατασπαράζεται και κατακρεουργείται στον υπέρλαμπρο βωμό του υλισμού που κυρίευσε την ανθρωπότητα μετά την αφομοίωση του βιομηχανοποιημένου τρόπου ζωής. Ο άνθρωπος από τη στιγμή που καταντά έρμαιο της εγκεφαλικής πλύσης που δημιουργούν τα καταναλωτικά αγαθά, εγκλωβίζεται πνευματικά και ρυθμίζει την ζωή του σύμφωνα με τις αχρείαστες στην πραγματικότητα ανάγκες που υποδεικνύει ο «μεσσιανικός» χαρακτήρας των υλικών αγαθών.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής αφήνει μια πικρή γεύση στον ίδιο τον άνθρωπο. Πρώτιστα, οι εξελίξεις είναι τόσο ραγδαίες και η τεχνολογία αναπτύσσεται με τόσο γοργό ρυθμό δημιουργώντας αισθήματα άγχους και ανασφάλειας. Στον τομέα της εργασίας, τα ανθρώπινα όντα λόγω της ευρείας χρήσης της μηχανής αναγκάστηκαν να παραμερίσουν την δεξιότητα του να σκέφτονται και να κρίνουν και έχουν σμικρύνει τους πνευματικούς τους ορίζοντες στο όνομα της μονομερούς εξειδίκευσης. Επίσης, ο άνθρωπος κατάντησε να ομοιάζει ενός καλοκουρδισμένου ρομπότ το οποίο προγραμματίζεται για να εκτελεί διάφορες εργασίες μηχανικά χωρίς να αισθάνεται ίχνος συμπάθειας για το επάγγελμά του.
Η καταρράκωση της εσωτερικής ελευθερίας του ανθρώπου έγκειται επίσης και στο ρόλο διάφορων φορέων όπως για παράδειγμα σε αυτό των ΜΜΕ. Σε πολλές περιπτώσεις ο εκμαυλιστικός ρόλος των ΜΜΕ κινεί τα νήματα για παραπλάνηση και παραπληροφόρηση του αφυπνισμένου κατά τ’ άλλα πλήθους. Χειραγωγούν και χαλιναγωγούν δηλαδή το πλήθος για να μπορούν να επιτυγχάνουν τους συμφεροντολογικούς τους σκοπούς εξωραΐζοντας ή στηλιτεύοντας συμπεριφορές ή στάσεις. Ο ρόλος που οφείλουν να έχουν εκτείνεται στην αποφυγή αποσιώπησης πληροφοριών και στην ουδετεροποίηση της ειδησεογραφίας.
Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι το πλήγμα που δέχεται σήμερα η ελευθερία του ανθρώπινου πνεύματος. Είναι ένα πνεύμα που ελέγχεται όχι από τον κάτοχό του αλλά από τα διαμορφωμένα εξωτερικά ερεθίσματα και από τις κεντρομόλες δυνάμεις της εξουσίας. Κι αν ζηλεύουν εμάς οι ζώντες σε δουλικά ή δικτατορικά καθεστώτα ίσως το ξανασκέφτονταν αντιλαμβανόμενοι ότι ο ανθρώπινος νους στα δημοκρατικά κράτη είναι κατάδικος σε μία ατσάλινη φυλακή της οποίας το κλειδί έχει χαθεί. Μόνο η Παιδεία μπορεί να αποτελέσει τον εκσκαφέα διάνοιξης του δρόμου για πνευματική διάπλαση. Μόνο αυτή δύναται να συνδαυλίσει την φλόγα για αθρόα επανάσταση και απαίτηση της εσωτερικής ελευθερίας. Όταν ο άνθρωπος καταφέρει να καταβαραθρώσει τα δεσμά που συρρικνώνουν τον εσωτερικό του κόσμο θα διασκορπίσει αξίες, στάσεις και ιδανικά που θα συμβάλουν στον εξοβελισμό περιστατικών που πλήττουν ταυτόχρονα και την εξωτερική ελευθερία όπως πολέμους, βία, ρατσισμό, προπαγάνδα και άλλα πολλά.
* Φιλόλογος
