Ανάγκη για βελτίωση του μεγέθους ομάδας και των αναλογιών παιδιών/παιδαγωγών
ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΡΕΝΤΖΟΥ*
Η αναπτυξιακή έρευνα συνδέει με συνέπεια την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και φροντίδα (ΠΕΦ)με την θετική ολόπλευρη ανάπτυξη και ευημερία των παιδιών. Αν και ο χρόνος που ένα παιδί δαπανά στην ΠΕΦ, η σταθερότητα της και ο τύπος της συσχετίζονται ορισμένες φορές με τα αναπτυξιακά επιτεύγματα των παιδιών, είναι η ίδια η ποιότητα της ΠΕΦ, η οποία φαίνεται να ασκεί τις πιο ουσιαστικές και άμεσες επιδράσεις την ανάπτυξη των παιδιών.
Δύο σημαντικές διαστάσεις της ποιότητας της ΠΕΦ είναι η αναλογία παιδιών / ενηλίκων (ο αριθμός των παιδιών ανά παιδαγωγό) και το μέγεθος της ομάδας (ο αριθμός των παιδιών στην τάξη).
Αναλογία παιδιών – παιδαγωγών και Μέγεθος ομάδας: Επιδράσεις και διεθνείς προδιαγραφές
Η αναλογία ενηλίκων/παιδιών ορίζεται ως δομική συνθήκη που, όταν είναι ιδανική, επιτρέπει σε εκείνους που αναλαμβάνουν τη φροντίδα και την εκπαίδευση των παιδιών να συμμετέχουν σε ευαίσθητες, εξατομικευμένες αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά, οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.
Αξιοσημείωτη μερίδα ερευνών δείχνει ότι οι μικρότερες αναλογίες (δηλαδή λιγότερα παιδιά για κάθε ενήλικα) σχετίζονται με θετικούς αναπτυξιακούς δείκτες και ότι μεγαλύτερες αναλογίες σχετίζονται με την χαμηλού επιπέδου ποιότητα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι οι αναλογίες παιδιών /παιδαγωγών σχετίζονται με: το είδος της αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδαγωγών και παιδιών και με τη συμπεριφορά των παιδαγωγών, την κοινωνική, γλωσσική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών, τα επίπεδα επιθετικότητας, άγχους και υπερδραστηριότητας των παιδιών, τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης των παιδαγωγών, κ.λ.π.
Όσον αφορά το μέγεθος της ομάδας ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι το βασικό μέγεθος της ομάδας παιδιών στην τάξη επιδρά στην ποιότητα της ΠΕΦ ανεξάρτητα από την αναλογία ενηλίκων/παιδιών. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη κι αν υπάρχουν καλές αναλογίες παιδιών/παιδαγωγών, τα υψηλά επίπεδα θορύβου και η σύγχυση που προκαλείται από μια μεγάλη ομάδα παιδιών, τα οποία συνωστίζονται σε ένα δωμάτιο, καθιστούν πιο δύσκολο το έργο των παιδαγωγών, ώστε να δώσουν την απαιτούμενη προσοχή στις ατομικές ανάγκες των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, σε μια μεγάλη ομάδα παιδιών ανάμεσα στα άλλα ο εκπαιδευτικός φαίνεται πως είναι λιγότερο ευαίσθητος, χρησιμοποιεί σε μεγαλύτερη έκταση περιοριστικές τεχνικές χειρισμού, δεν εμπλέκεται σε μεγάλο βαθμό σε κοινωνική αλληλεπίδραση και παρέχει λιγότερα γλωσσικά ερεθίσματα. Το μικρό μέγεθος ομάδας, από την άλλη μεριά, επιτρέπει και ενθαρρύνει μεταξύ άλλων περισσότερες ευκαιρίες για λεκτική αλληλεπίδραση, μάθηση η οποία ξεκινάει από τα ίδια τα παιδιά, εξερεύνηση και επίλυση προβλημάτων.
Λόγω της σπουδαιότητας των δομικών χαρακτηριστικών πολλοί διεθνείς οργανισμοί έχουν καθορίσει συγκεκριμένα κριτήρια και στάνταρτ αναφορικά με το μέγεθος της ομάδας και τις αναλογίες παιδιών/παιδαγωγών, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Στον Πίνακα παρουσιάζονται ενδεικτικά οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί από τον National Association for the Education of Young Children – NAEYC (2013).
| Αναλογίες παιδιών παιδαγωγών ανάλογα με το μέγεθος της ομάδας | |||||||||||
| Ηλικιακή ομάδα | Μέγεθος ομάδας | ||||||||||
| 6 | 8 | 10 | 12 | 14 | 16 | 18 | 20 | 22 | 24 | 30 | |
| Γέννηση – 15 μηνών | 1:3 | 1:4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 12-28 μηνών | 1:3 | 1:3 | 1:4 | 1:4 |
|
|
|
|
|
|
|
| 21-36 μηνών |
| 1:4 | 1:5 | 1:6 |
|
|
|
|
|
|
|
| 30-48 μηνών (2.5-4ετών) |
|
|
| 1:6 | 1:7 | 1:8 | 1:9 |
|
|
|
|
| 48-60 μηνών (4-5 ετών) |
|
|
|
|
| 1:8 | 1:9 | 1:10 |
|
|
|
| 60 μηνών έως την εγγραφή στο νηπιαγωγείο |
|
|
|
|
| 1:8 | 1:9 | 1:10 |
|
|
|
| Νηπιαγωγείο |
|
|
|
|
|
|
| 1:10 | 1:11 | 1:12 |
|
Η περίπτωση της Κύπρου
Σύμφωνα με την Κυπριακή Νομοθεσία οι αναλογίες και το μέγεθος της ομάδας στους δύο κύριους τύπους προσχολικών προγραμμάτων, δε συνάδουν με τις διεθνείς προδιαγραφές. Αναλυτικότερα, στις τάξεις του νηπιαγωγείου το μέγεθος ομάδας ορίζεται ως το μέγιστο 25 παιδιά. Από την άλλη μεριά, στους παιδοκομικούς σταθμούς, σύμφωνα με το περί Παιδιών (Παιδοκομικοί Σταθμοί) Διάταγμα του 2011, ορίζονται οι εξής αναλογίες:
(α) ένας παιδοκόμος για κάθε είκοσι οκτώ (28) παιδιά κατ’ ανώτατο όριο ηλικίας τεσσάρων χρόνων και άνω·
(β) ένας παιδοκόμος για κάθε είκοσι τέσσερα (24) παιδιά κατ’ ανώτατο όριο, ηλικίας τριών χρόνων·
(γ) ένας παιδοκόμος για κάθε δεκαέξι (16) παιδιά κατ’ ανώτατο όριο ηλικίας δύο χρόνων·
(δ) ένας παιδοκόμος για κάθε έξι (6) βρέφη κατ’ ανώτατο όριο ηλικίας μέχρι δύο χρόνων.
Η ποιότητα της ΠΕΦ στην Κύπρο: Καταληκτικά σχόλια και εισηγήσεις
Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα η Κύπρος είναι μια από τις χώρες με τα λιγότερο ανεπτυγμένα συστήματα ΠΕΦ και οι διαδικασίες που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν την ΠΕΦ είναι αργές. Η θέση της ΠΕΦ στην Κύπρο και τα πρόσφατα αποτελέσματα του προγράμματος PISA, σε συνδυασμό με τα ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν τα οφέλη της υψηλής ποιότητας ΠΕΦ για την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών συνηγορούν στην ανάγκη να ληφθούν άμεσα μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της ΠΕΦ.
Αν και τα δομικά χαρακτηριστικά της ποιότητας θεωρούνται δείκτες ποιότητας και όχι πραγματικές μετρήσεις της ποιότητας, αφενός ασκούν επιδράσεις στους διαδικαστικούς παράγοντες της ποιότητας και αφετέρου είναι παράγοντες περισσότερο εύκολο να μετρηθούν και συχνά συσχετίζονται ικανοποιητικά με άλλες μετρήσεις της ποιότητας. Λαμβάνοντας υπόψη της έλλειψη έρευνας αναφορικά με τα διαδικαστικά χαρακτηριστικά της ποιότητας της ΠΕΦ στην Κύπρο, θεωρείται σημαντικό να ληφθεί αρχικά πρόνοια από την ίδια την πολιτεία και τους αρμόδιους σε κάθε περίπτωση φορείς, προκειμένου να αναθεωρηθούν οι δομικές συνθήκες που έχουν καθοριστεί από τη νομοθεσία και αφορούν την λειτουργία των προγραμμάτων ΠΕΦ.
Η παρούσα πρόταση για βελτίωση των αναλογιών παιδιών/παιδαγωγών και του μεγέθους ομάδας στα Κυπριακά προγράμματα ΠΕΦ, στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της ΠΕΦ στην Κύπρο και στην εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής αρχής στη ζωή για όλα τα παιδιά.
*Επιστημονικός Συνεργάτης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
