ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 άρχισαν να καταργούνται οι εξετάσεις στα ελληνοκυπριακά σχολεία. Πέρα από τις εισαγωγικές εξετάσεις για το γυμνάσιο, οι οποίες δικαιολογημένα καταργήθηκαν, αφού αποτελούσαν αντίφαση προς την κυβερνητική απόφαση για επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης μέχρι τα 15, καταργήθηκαν οι εξετάσεις πρώτου τετραμήνου, οι εξετάσεις στα λεγόμενα μαθήματα ύλης, και οι διαγωνισμοί για τα σχολικά βραβεία. Οι δικαιολογίες που δίνονταν, όλες αποτέλεσμα της ισχυρής κοινωνικής προκατάληψης εναντίον των εξετάσεων (κάθε φορά που έρχονταν εξετάσεις, τα ΜΜΕ μιλούσαν για «εβδομάδα παθών» των μαθητών),η οποία ενισχύθηκε από τον λαϊκισμό κυβερνήσεων και υπουργών, ήταν η προστασία των μαθητών από το μαρτύριο των εξετάσεων, η κατάργηση καταναγκασμών που περιόριζαν τον δημοκρατικό και ανθρώπινο χαρακτήρα του σχολείου, η καταπολέμηση της παπαγαλίας, ο περιορισμός της ανάγκης για ιδιαίτερα μαθήματα και φροντιστήρια, και η εξοικονόμηση χρόνου για «πραγματική» μάθηση, αφού οι εξετάσεις αποτελούν, για πολλούς, άσκοπη σπατάλη χρόνου. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα αποφασίστηκε στη συνέχεια να μειωθεί και ο αριθμός των διαγωνισμάτων που γίνονταν μέσα στην τάξη. Η παραδοχή ήταν ότι με τον τρόπο αυτό οι μαθητές θα ήταν ευτυχισμένοι, θα απέφευγαν τα ψυχικά τραύματα, και θα είχαν την άνεση να αφοσιώνονται στη μάθηση χωρίς τους περισπασμούς των εξετάσεων και χωρίς να σπαταλούν πολύτιμο μαθησιακό χρόνο.
Σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει αυτή την πορεία, το Υπουργείο Παιδείας, συνειδητοποιώντας τη μεγάλη ζημιά που επέφερε η πολιτική αυτή στην ποιοτική μάθηση των μαθητών, αποφάσισε να επαναφέρει τις εξετάσεις τετραμήνων. Άρχισαν τότε οι κατηγορίες για επαναφορά της «εξετασιοκρατίας», που «δεν αφήνει τα παιδιά στην ησυχία τους» και «αποτελεί βόμβα στα θεμέλια του εκπαιδευτικού συστήματος». Στις 28 Ιαν. 2016 ο Υπουργός Παιδείας σε παρέμβασή του στο «Πρωινό Δρομολόγιο» του Τρίτου Προγράμματος του ΡΙΚ ανακοίνωσε ότι σε συνάντηση που είχε με το Συμβούλιο της Παγκύπριας Συντονιστικής Επιτροπής των Μαθητών(ΠΣΕΜ) «βρήκε κοινό έδαφος» μαζί τους για τη σκοπιμότητα επαναφοράς των εξετάσεων τετραμήνων πείθοντάς τους ότι είναι λανθασμένη η κατηγορία ότι επανέρχεται η εξετασιοκρατία, αφού, όπως είπε, «ακριβώς με αυτόν τον τρόπο θεωρούμε ότι πετυχαίνουμε το αντίθετο. Η ύλη δεν αλλάζει, θα έλεγα είναι πιο στενή με την εισαγωγή αυτής της νέας φιλοσοφίας με τους δείκτες, διότι επικεντρώνεται στα σημαντικότερα στοιχεία που θα πρέπει να παίρνει κάθε παιδί από το κάθε μάθημα. Επίσης η ύλη μοιράζεται στα δυο. Δηλαδή, δεν θα δίνει κάποιος εξετάσεις την ύλη στο ένα τετράμηνο και θα πρέπει να τη δώσει ξανά όλη στο τέλος, θα δώσει μόνο την άλλη μισή. Άρα, στην ουσία ξαλαφρώνουν οι εξεταστικές δοκιμασίες και θα υποκαταστήσουν και τα διαγωνίσματα ενότητας, τα οποία ήταν πολύ συχνά μέσα στο σχολείο. Άρα οι εξεταστικές δοκιμασίες όχι μόνο δεν αυξάνονται, αλλά μειώνονται. Θα γίνονται [διαγωνίσματα ενότητας) εκεί όπου κρίνουν οι εκπαιδευτικοί απαραίτητα, όμως στο σύνολο και με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που θα δώσει το Υπουργείο Παιδείας, οι συνολικές εξεταστικές δοκιμασίες θα μειωθούν» (Paideia-news, 29 Ιαν.2016).
Από τις δηλώσεις αυτές γίνεται φανερό, ότι ο Υπουργός, πρώτο, μπήκε σε συζήτηση με τους μαθητές πάνω στη λογική της «εξετασιοκρατίας» και, δεύτερο, συμφώνησε να μειωθεί ο αριθμός των διαγωνισμάτων ενότητας μέσα στην τάξη για να υπάρξει εξισορρόπηση με τον φόρτο της επαναφοράς των εξετάσεων των δυο τετραμήνων. Βέβαια, διαβεβαιώνει ότι δεν θα καταργηθούν πλήρως τα διαγωνίσματα, αφού θα γίνονται «όπου κρίνουν οι εκπαιδευτικοί απαραίτητα», ανέφερε ωστόσο ότι οι εξετάσεις τετραμήνων «θα υποκαταστήσουν και τα διαγωνίσματα ενότητας τα οποία ήταν πολύ συχνά μέσα στο σχολείο», και έτσι «στο σύνολό τους και με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που θα δώσει το Υπουργείο Παιδείας, οι συνολικές εξεταστικές δοκιμασίες θα μειωθούν».
Με άλλα λόγια, με βάση αυτή τη δήλωση, είναι φανερό ότι ο Υπουργός δεσμεύτηκε ότι κριτήριο για το πόσα διαγωνίσματα θα γίνονται μέσα στην τάξη δεν θα είναι πλέον αποκλειστικά οι μαθησιακές ανάγκες των μαθητών, όπως τις κρίνει ο οικείος καθηγητής, αλλά ο αριθμός θα ρυθμίζεται με βάση εγκύκλιο του ΥΠΠ, όπως δηλαδή όλα τα διοικητικά θέματα. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτά αποφασίζονται σε μια εποχή που γίνεται πολύς λόγος για αυτόνομες σχολικές μονάδες.
Πιστεύω πως η ενέργεια αυτή του Υπουργού αποτελεί σοβαρό λάθος, όχι μόνο γιατί χωρίς ικανοποιητικό αριθμό εξετάσεων μέσα στην τάξη δεν θα υπάρχει τρόπος να προετοιμάζονται σωστά οι μαθητές για τις εξετάσεις τετραμήνων (ήδη το ερώτημα αυτό, μαζί με άλλα τέσσερα, το υπέβαλε ως σχόλιο ένας εκπαιδευτικός κάτω από το δημοσιευμένο κείμενο των δηλώσεων του Υπουργού στο Paideia-news), αλλά και γιατί η ενέργεια αυτή αντίκειται προς τις γενικότερα αποδεκτές προϋποθέσεις για μάθηση. Τόσο η καθημερινή πρακτική όσο και η επιστημονική έρευνα έδειξαν ότι, πρώτο, χωρίς τον έλεγχο των εξετάσεων και την αναγκαία ανατροφοδότηση υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος οι μαθητές να μάθουν ελλιπώς ή λανθασμένα ή παπαγαλιστί και χωρίς βαθύτερη κατανόηση την επιστημονική γνώση, και, δεύτερο, οι εξετάσεις, αν γίνονται σωστά, παρέχουν τη δυνατότητα στον μαθητή όχι μόνο να μάθει με επάρκεια την προσφερόμενη γνώση, αλλά και επιτυγχάνοντας σ’αυτές να έχει την ψυχική ευχαρίστηση που προκαλεί η αίσθηση της επιτυχίας και της δημιουργίας. Αυτά τα συναισθήματα θα τον βοηθήσουν να αποκτήσει σωστή στάση έναντι της μάθησης, κάτι πολύ σημαντικό στη σημερινή εποχή της διά βίου εκπαίδευσης.
Αυτά αναμέναμε να συζητήσει με τους μαθητές ο Υπουργός και να τους πείσει (και αυτούς και τους γονείς-ήδη η Ομοσπονδία Γονέων Μαθητών Μέσης Εκπαίδευσης ανακοίνωσε ότι είναι αντίθετη προς την επαναφορά των εξετάσεων τετραμήνων) για την αξία, την παιδαγωγική και εκπαιδευτική σημασία και την αναγκαιότητα των εξετάσεων και όχι να μπει στη λογική της εξετασιοκρατίας και να θυσιάσει σε μεγάλο βαθμό την άτυπη αξιολόγηση της τάξης, που πρέπει να είναι η βάση της μάθησης. Από μια άποψη, η πορεία που ακολούθησε στην αντιμετώπιση του προβλήματος της προκατάληψης εναντίον των εξετάσεων είναι εκείνη των προηγούμενων υπουργών σε άλλα θέματα. Για να επιτύχουν αυτό που ήθελαν τη δεδομένη στιγμή, θυσίαζαν κάτι άλλο πιο ουσιαστικό.
*Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
