Η πτυχή που αγνοήθηκε


ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*

Πολύ δικαιολογημένα, πιστεύω, η κοινωνία μας συγκλονίστηκε  από τη μεγάλη  βία που ασκήθηκε εναντίον μιας δεκαεξάχρονης μαθήτριας από δυο συμμαθήτριές της, αλλά και από τα δείγματα ψυχικής αλλοτρίωσης με την οποία οι συμμαθητές και οι συμμαθήτριές τους στην Τεχνική σχολή Λεμεσού αντιμετώπισαν αυτό το επεισόδιο την Πέμπτη 13 Οκτωβρίου. Το πρόχειρο βίντεο που γυρίστηκε στο κινητό τηλέφωνο από παρευρισκόμενους εκεί μαθητές προβλήθηκε ξανά και ξανά από τηλεοπτικούς σταθμούς και σχολιάστηκε από μεγάλο αριθμό ειδικών και μη σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα. Οι συζητήσεις εστιάστηκαν στη βίαιη και ακραία συμπεριφορά των νέων σήμερα  και στην έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος για τους άλλους, και φυσικά διατυπώθηκαν ποικίλα σχόλια για τα ελλείμματα στη μέριμνα της κοινωνίας, των γονιών και των σχολείων για σωστή ανατροφή και  διαπαιδαγώγηση και για παιδαγωγικά  μέτρα που πρέπει να ληφθούν για θεραπεία της κατάστασης.

Από τη συζήτηση παραλείφθηκε, πιστεύω, μια  πολύ  σημαντική  πτυχή, η οποία αποτελεί την κυριότερη αιτία αυτής  της βίαιης συμπεριφοράς. Μιλώ για τη μεγάλη οργή που νιώθουν οι νέοι σήμερα ως αποτέλεσμα της δυστυχίας που τους προκαλεί η αδυναμία τους να ικανοποιήσουν τις πολύ ισχυρές  επιθυμίες  που τους καλλιεργεί καθημερινά η σύγχρονη κοινωνία υποβάλλοντάς τους με χίλιους τρόπους και χίλια λόγια πως τα αγαθά που βλέπουν και ακούνε στις διαφημίσεις έχουν πολύ μεγάλη αξία. Για να γίνω περισσότερο κατανοητός, υπενθυμίζω τον τρόπο με τον οποίο ο φιλόσοφος Αριστοτέλης και οι τρεις σχολές της Ελληνιστικής φιλοσοφίας (Επικούρειοι, Σκεπτικοί και Στωικοί) έβλεπαν τις ανθρώπινες επιθυμίες. Πίστευαν ότι αυτές, παρόλο που είναι συναισθήματα,  δεν είναι καθαρά άλογες,  γιατί γεννιούνται από ένα λογικό/γνωστικό  στοιχείο, τη λογική πεποίθηση δηλαδή ότι το αντικείμενο της επιθυμίας τους έχει αξία. Μόνο όταν πιστεύει κάποιος ότι κάτι έχει αξία,  θα νιώσει  μεγάλη επιθυμία και έρωτα να το αποκτήσει ή λύπη αν δεν το αποκτήσει ή λύπη και θυμό αν το χάσει. Γι αυτό προσπάθησαν με τη φιλοσοφική διδασκαλία τους , ιδιαίτερα οι  φιλόσοφοι των ελληνιστικών σχολών, να πείσουν τους μαθητές τους με λογικά επιχειρήματα πως η πεποίθησή τους για την αξία αγαθών που ήταν εκτός του ελέγχου τους ήταν «κενή», δηλαδή  λανθασμένη. Όλα τα επιχειρήματα των φιλοσόφων αυτών, τόσο των ελλήνων όσο και των ρωμαίων(Σενέκας, Κικέρων, Λουκρήτιος, Μάρκος Αυρήλιος) απέβλεπαν σ’αυτό τον στόχο, να αποδομήσουν την αξία των αγαθών αυτών στη συνείδηση των μαθητών τους. Έβλεπαν τη φιλοσοφία τους ως ιατρική τέχνη που θεραπεύει τους ανθρώπους από τις επιθυμίες τους και εξασφαλίζει έτσι σ’ αυτούς την ψυχική ηρεμία, που αποτελεί την ευτυχία.

Έρχομαι τώρα στη σημερινή εποχή. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι επιθυμίες των σημερινών νέων είναι ασυγκρίτως πιο ισχυρές και πιο πολλές από τις επιθυμίες των νέων του τέλους της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής. Βομβαρδίζονται από το πρωί μέχρι το βράδυ με όλων των ειδών τις διαφημίσεις οι οποίες ενισχύουν καθημερινά μέσα τους  την πεποίθηση ότι οι δεκάδες των αγαθών που διαφημίζονται (υλικά αγαθά, ένας όμορφος σύντροφος, σεξ, ταξίδια) έχουν μεγάλη αξία και ότι η ζωή τους χωρίς αυτά δεν έχει νόημα. Πόσο επηρεάζονται οι νέοι και πόσο διαστρέφεται η συμπεριφορά τους από τις διαφημίσεις το ζούμε καθημερινά. Μια καθηγήτρια μου έλεγε πρόσφατα πως μερικές μαθήτριές της αρνούνταν να καθίσουν δίπλα από ορισμένα αγόρια, γιατί αυτά δεν φορούσαν ρούχα γνωστής μάρκας. Εκείνο όμως που αποκαλύπτει περισσότερο αυτή τη δυστυχία είναι οι ιστορίες που έρχονται στο φως για αφάνταστες πιέσεις και συχνά για βία που πολλοί νέοι ασκούν πάνω στους γονείς τους για να τους αγοράσουν όσα είδαν στην τηλεόραση ή/και τα έχουν μερικοί φίλοι τους. Πόσο μεγάλη είναι αυτή η δυστυχία και πόσο μεγάλο θυμό μπορεί να προκαλέσει η στέρηση του αγαθού μπορούμε να το συμπεράνουμε  και από το μένος με το οποίο οι δυο χτυπούσαν τη συμμαθήτριά τους.

Τι  κάνει η κοινωνία και τα σχολεία για να μειώσουν έστω και λίγο την πίεση αυτών των επιθυμιών πάνω στην ψυχή των νέων και συνακόλουθα τη δυστυχία που αυτή προκαλεί στους ίδιους και  στους γονείς τους; Δεδομένου ότι δεν μπορούν να περιοριστούν οι διαφημίσεις –φαντάζομαι κανένας γονιός δεν διανοήθηκε να προσφύγει στο δικαστήριο εναντίον των διαφημιστών ότι κάνουν πλύση εγκεφάλου στα παιδιά τους ή τα κάνουν δυστυχισμένα, ούτε υπάρχουν σήμερα φιλόσοφοι που να προσφέρονται να διαδραματίσουν τον ρόλο του γιατρού των επιθυμιών, όπως υπήρχαν σε παλαιότερες εποχές, θα έπρεπε κανονικά να ληφθεί κάποια πρόνοια να μπορούν τα σχολεία να προσφέρουν κάποια μικρή έστω ψυχική βοήθεια στους νέους, τόσο στο να νιώθουν λιγότερο δυστυχισμένοι όσο και στο να μπορούν να ελέγχουν τα πολύ έντονα συναισθήματά τους και ιδιαίτερα το πάθος της οργής. Αυτό ήδη γίνεται σε μερικά σχολεία της Ευρώπης που είναι γνωστά ως σχολεία ευτυχίας. Τα σχολεία αυτά στηρίχτηκαν σε πορίσματα ερευνών που διενήργησε ο καθηγητής του καναδικού πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας Μαρκ Χόλντερ και οι συνεργάτες του, οι οποίες έδειξαν ότι τα παιδιά που βοηθήθηκαν από τους γονείς και τα σχολεία τους να έχουν κάποια πνευματικότητα, με την ευρύτερη έννοια του όρου, εκείνα δηλαδή  που βρίσκουν νόημα στη ζωή τους δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον και αγάπη για τη φύση, κάνοντας φιλίες με βάθος και ποιότητα, και κτίζοντας ένα εσωτερικό σύστημα αξιών και πεποιθήσεων στο οποίο να καταφεύγουν για να αντλούν δύναμη και ανακούφιση και να βοηθούνται στον αυτοέλεγχο,  είναι πιο ευτυχισμένα(Φιλελεύθερος, 18 Ιαν.2009,σ.19).

*Πρώην αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου 




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter











151