ΤΗΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΧΑΤΖΗΧΡΣΤΟΥ*
Η «Μέθοδος» Project αποτελεί μια διδακτική προσέγγιση, που συμβάλλει στην επιτυχία της διαφοροποιημένης διδακτικής πράξης, όταν αυτή αποβλέπει στην ανάπτυξη δημιουργικής, αλλά και κριτικής σκέψης, σε αντίθεση με την παραδοσιακή διδασκαλία, η οποία αποσκοπεί πολλές φορές σε στείρα απομνημόνευση γνώσης μακριά από το πραγματικό και το ρεαλιστικό πρόβλημα.
Γιατί είναι αναγκαία η εισαγωγή εργασιών με τη «Mέθοδο» Project;
Με την απόφαση της εισαγωγής των εργασιών project στα σχολεία της Ελλάδος το 2000, τόσο ο όρος, όσο και ο θεσμός ήταν πολύ νωπός, διότι βρήκε τους εκπαιδευτικούς απροετοίμαστους. Ηχούσε τόσο στους μαθητές όσο και στους εκπαιδευτικούς πιο πολύ σαν επιβάρυνση και σαν επιπλέον άσκοπη εργασία χωρίς νόημα, η οποία ήταν ξένη προς το Αναλυτικό Πρόγραμμα (ΑΠ) ιδιαίτερα των Μαθηματικών. Σήμερα, που η διεπιστημονικότητα/ διαθεματικότητα προβάλλεται ως αναγκαιότητα των καιρών και βρίσκει εφαρμογή σε εργασίες ανακάλυψης και διερεύνησης, που μπορούν να αναπτυχθούν με τη «μέθοδο» project, επιβάλλεται να προωθήσουμε και να εντάξουμε στα ΑΠ μεθόδους ικανές να συμβάλουν θετικά στην ανάπτυξη των ανώτερων νοητικών ικανοτήτων των μαθητών μας. Η ιδέα της εισαγωγής των project στα ΑΠ Δημοτικού αναφέρεται ήδη από το 1921, στο πανεπιστημιακό σύγγραμμα διδακτικής “A Project Curriculum” της Margaret Ellizambeth Wells (College of Education, University of Iowa).
Θεωρείται ότι η ενημέρωση των εκπαιδευτικών για την εφαρμογή της «Μεθόδου» Project ως συνειδητή εφαρμογή της μέσα από τη Λύση Προβλήματος (ΛΠ), είναι ένα βήμα που απομακρύνει τους μαθητές από την αποστήθιση και συμβάλλει θετικά στην ενεργό συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως αποτέλεσμα καλλιεργούνται συνθήκες που επιτρέπουν την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και όχι τη συσσώρευση βραχυπρόθεσμης γνώσης. Σύμφωνα με τον Χρυσαφίδη (1994, σ.66), ο Popper (1976) πίστευε ότι ο τρόπος πορείας του ανθρώπινου νου, κατά τη συγκρότηση των επιστημονικών θεωριών, είναι όμοιος με τον τρόπο με τον οποίο πετυχαίνουμε την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης, δηλαδή της ικανότητας του ανθρώπου να λύνει προβλήματα.
Σκοπός της παρούσας έκδοσης (2011) είναι να προβληματίσει τον/τη συνάδελφο για τη «Μέθοδο» Project και να την εξετάσει ως μια ανατρεπτική βιωματική-επικοινωνιακή μέθοδο διδασκαλίας (Χρυσαφίδης, 1994), που διαφέρει από τις άλλες μεθοδολογικές προσεγγίσεις, γιατί αποτελεί ένα γενικό πλαίσιο εργασίας μέσα στο οποίο μπορούν να ενταχθούν οργανικά πολλές συγγενικές μέθοδοι (Βουδρισλής & Αυγερινού, 2004). Χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι τα πολλά «διαλείμματα» (Frey, 2002), οι συναντήσεις και οι δημιουργικές συζητήσεις, οι οποίες πολλές φορές οδηγούν σε απόγνωση και απογοήτευση, για την πορεία των εργασιών. Αυτό συμβαίνει, είτε λόγω έλλειψης χρόνου για την υλοποίηση του έργου, είτε λόγω έλλειψης πηγών, που να προάγουν την πρωτοβουλία, ακόμη και τους προβληματισμούς για τη μαθηματική στρατηγική που θα ακολουθηθεί. Όλες οι πιο πάνω συζητήσεις μετατρέπονται σε δυναμικές δραστηριότητες, που προάγουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Επιπλέον, οι μαθητές βιώνουν τη χαρά της ανακάλυψης και της προσπέλασης των διαφόρων προβλημάτων, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι δεσμοί μεταξύ του εκπαιδευτικού και του μαθητή, γεγονός που εξυπηρετεί, σε μεγάλο βαθμό, την εκπαιδευτική πράξη.
Ο τρόπος εφαρμογής των εργασιών project διαφέρει από την παραδοσιακή διδασκαλία και βασίζεται στα ενδιαφέροντα των ίδιων των μαθητών, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων και στην οργάνωση του προγράμματος. Καλλιεργείται, έτσι, η αυτενέργεια, η δημιουργικότητα, η μάθηση μέσω ανακάλυψης, η συνεργασία και η κριτική ικανότητα. Επίσης, τα project συμβάλλουν στο άνοιγμα του σχολείου προς την καθημερινότητα, στην αλληλεπίδρασή του με την κοινωνία και στον εξανθρωπισμό των επιστημών.
Η γνώση, αλλά και η εμπειρία που απεκόμισα στα σεμινάριά μου, από την εφαρμογή των εργασιών τύπου project, καθώς και το ενδιαφέρον των συναδέλφων, με ενθάρρυναν να προχωρήσω στην παρούσα έκδοση, πιστεύοντας ότι θα είναι ένας χρήσιμος πρώτος οδηγός για όσους θέλουν να εμπλακούν στον κόσμο της μελέτης για την οργάνωση και την κατασκευή μιας εργασίας τύπου project ή όπως ονομάστηκε αργότερα μιας «συνθετικής δημιουργικής εργασίας» διαθεματικού/διεπιστημονικού περιεχομένου (Υ.Π.&Θ. Ελλάδος, 2002).
Ενώ το εγχειρίδιο βρισκόταν στη φάση της τελικής έγκρισης προς δημοσίευση, η συμμετοχή μου στο συνέδριο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου με θέμα: «Ανάπτυξη της δημιουργικότητας κατά τη μαθησιακή διαδικασία» (Λευκωσία 28.11.2008, Π.Ι.Κ.) επιβεβαίωσε την αρχική μου σκέψη για την ανάγκη δημιουργίας υλικού με σκοπό την υλοποίηση εργασιών με τη «Μέθοδο» Project, μέσω λύσης προβλήματος και όχι απλά αντιγραφές εργασιών. Ο Παρασκευόπουλος (2008) τόνισε ότι αυτά τα project βοηθούν στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης, η οποία χαρακτηρίζεται από καινοτομία, πρωτοβουλία και Λύση Προβλήματος (Torrance, 1996). Ο καθηγητής Παρασκευόπουλος προτείνει στους δασκάλους την υιοθέτηση του προτύπου Δημιουργική Επίλυση Προβλήματος (ΔΕΠ) στην εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών (project). Ακολουθεί, δηλαδή, τα πέντε στάδια της «Μεθόδου» με την οποία ήδη δουλεύαμε με τους συναδέλφους και βάση της οποίας οι εργασίες εκπονήθηκαν. Τονίζει, μάλιστα, την ανάγκη της διαθεματικότητας στις εργασίες project και το σημαντικό ρόλο του δασκάλου ως καθοδηγητή πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια της εκπόνησής τους.
Συμπερασματικά, προκύπτει ότι το project είναι ένα άκρως δημιουργικό εργαλείο για λύση προβλήματος και φυσικά όχι μόνο για τα Μαθηματικά. Η Διακίδου υποστηρίζει στην παρουσίαση της, στο πιο πάνω συνέδριο του ΠΙΚ, ότι η διδασκαλία πέρα από τη Μετάδοση Γνώσης ταυτίζεται με τη Λύση Νέου Προβλήματος. Καθημερινά, δηλαδή, οι μαθητές καλούνται να χρησιμοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους και κατ΄ επέκταση συνεχώς να την αναπτύσσουν σε πολλαπλά επίπεδα.
Η δημιουργικότητα ορίζεται και ως επιτυχής λύση προβλήματος, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που «οδηγούνται» σε πολλαπλές λύσεις, διότι ακριβώς χρειάζονται καλή διαχείριση της μαθηματικής γνώσης (Polya,1998). Οι πολλές προσεγγίσεις-λύσεις ενός προβλήματος απαιτούν δημιουργική μαθηματική σκέψη, κατά συνέπεια βοηθούν στη ανάπτυξη της δημιουργικότητας, η οποία υποστηρίζεται ότι αναπτύσσεται περισσότερο στις μικρές ηλικίες, στα χρόνια του δημοτικού σχολείου και ακολουθεί φθίνουσα πορεία μετά την εφηβεία. Οι μικρότεροι μαθητές ενεργούν ακόμη πιο ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς, καθώς παροτρύνονται να ανακαλύψουν από μόνοι τους, να προτείνουν δημιουργικές, αλλά κυρίως πρωτότυπες λύσεις. Ο ψυχο-φυσιολόγος De-Bono (1998), υποστηρίζει ότι τα παιδιά είναι πολύ περισσότερο δημιουργικά από τους μεγάλους και αναφέρει «δε φταίνε οι ιδέες που δεν έχουμε, για το συχνό μπλοκάρισμα της σκέψης μας, αλλά αυτές που έχουμε. Είναι σε κάθε περίπτωση ευκολότερο να ανακαλύπτουμε καινούργιους τρόπους αντίληψης των πραγμάτων. Γι’ αυτό και τα παιδιά είναι πολύ περισσότερο δημιουργικά από τους μεγάλους». Βέβαια, ο ενημερωμένος εκπαιδευτικός, οφείλει να συμβάλλει, δημιουργώντας κατάλληλα περιβάλλοντα μάθησης, έτσι ώστε να αναδειχθεί και να εγκαθιδρυθεί η κουλτούρα δημιουργίας (Δημητρίου, 2009) όχι μόνο στο σχολικό περιβάλλον αλλά, γενικά ως τρόπος ζωής.
Πρόθεσή μου, λοιπόν, σε αυτό το βιβλίο-βοήθημα είναι να εμπλέξω τους συναδέλφους, όλων των ειδικοτήτων, αλλά ιδιαίτερα των Μαθηματικών, μέσα από τις διαδικασίες Λύσης Προβλήματος, που αναδεικνύονται από τη «Μέθοδο» Project να βοηθήσουν τους μαθητές τους να σκέφτονται!
Σημ: Το βιβλίο βρίσκεται στις αποθήκες του ΥΠΠ και στις βιβλιοθήκες σε όλα τα σχολεία Δημοτικής-Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης και Μέσης Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
*ΕΜΕ Μαθηματικών
