ΤΗΣ ΣΤΕΛΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ-ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*
Εάν θα έπρεπε λακωνικά να αποδώσω τη δική μου συγκινησιακή και αισθητηριακή εμπειρία σε σχέση με τους Πέρσες του Μπινιάρη, αβίαστα θα κατέφευγα στην περιγραφή του τίτλου: «Ζώσα ενέργεια μιας εν αναστολή εκτόνωσης». Η εν λόγω ενέργεια δημιουργείται μεθοδικά στο «εδώ και τώρα» της παράστασης -από το πρώτο κιόλας λεπτό καλώντας συνωμοτικά τον θεατή να γίνει (συν)μέτοχος στην τελετουργία της δράσης- και βίαια διακόπτεται με ένα απότομο φινάλε όχι για να λυτρώσει στιγμιαία, αλλά για να δώσει μια μακροπρόθεσμη προοπτική στη θεραπευτική –κατά τον σκηνοθέτη- δυναμική του έργου. Η ζώσα ενέργεια διακτινίζεται –σχεδόν εξοβελίζεται- με τη λήξη της παράστασης για να μετουσιωθεί ενίοτε σε γόνιμο προβληματισμό, ή να εγγραφεί ως βιούμενη εμπειρία στα κατάστιχα της συγκινησιακής μνήμης του κάθε θεατή και συμμετέχοντα. Επαγωγικά και αναδρομικά η ενέργεια αυτή είναι διαθέσιμη να θεραπεύσει όποιον είναι έτοιμος να «κλάψει για ό,τι έχει χαθεί».
Σε κλίμα τελετουργικό –σχεδόν μυστικιστικό- ο Μπινιάρης αριστοτεχνικά μεταφέρει την ενέργεια της σκηνικά απούσας εξωτερικής δράσης –οι Αισχύλειοι Πέρσες στηρίζονται δραματουργικά στην αφήγηση τετελεσμένων (για τα δραματικά πρόσωπα) και ιστορικά δεδομένων (για τους θεατές) γεγονότων: την ήττα των Περσών κατακτητών από τον ελεύθερο στρατό των Ελλήνων- με τη σωματοποίηση και την εικονοποίηση της έντονης εσωτερικής δράσης των επί σκηνής προσώπων (αγωνία, ματαίωση, οργή, θρήνος) υφαίνοντας στον πυρήνα της σκηνοθεσίας τον παλμό της υπό διαπραγμάτευση μάχης.
Τα δύο τύμπανα -μοναδικά επί σκηνής αντικείμενα- λαμβάνουν ενεργό και λειτουργικό χαρακτήρα στην παράσταση. Ως ένας επιπλέον ρόλος μεταφέρουν με τον κτύπο τους την ένταση της μάχης, την αγωνία της πόλης, και την κουλτούρα του στρατοπέδου των κατακτητών που με την στρατιωτική πειθαρχία, την επιβεβλημένη αλαζονεία, την ψυχολογία της μάζας και την τυφλή υπακοή στον έναν οδηγήθηκαν στον όλεθρο. Με τον τρόπο αυτό, η σκηνοθεσία συνθέτει ένα δυναμικό ακουστικό τοπίο: συνονθύλευμα πνιγμένων κραυγών, διαπεραστικών ψιθύρων και ημιτονιακών απελευθερώσεων της ηχητικής έντασης σε συνδυασμό με τον επιβλητικό, στρατιωτικό και πειθαρχημένο ρυθμικό κτύπημα των τυμπάνων.
Κυκλικά σχήματα και κινησιολογικά μοτίβα χαρακτηρίζουν τις κινήσεις και τις θέσεις των ηθοποιών, προσδίδοντας τελετουργική ποιότητα στην κρατημένη ένταση, και οδηγούνται σταδιακά σε κορύφωση με τον εκστατικό στροβιλιστικό χορό της Άτοσσας (Καραμπέτη) –ομολογουμένως κορυφαία στιγμή της παράστασης. Σωματικά η άκαμπτη φιγούρα της Αυτοκράτειρας και η ρώμη των ανδρικών σωμάτων του χορού, φθίνουν καθώς η αλαζονεία τιμωρείται, η «Ύβρις» φέρνει την «Άτι», με το φορτίο του θυμού, της απογοήτευσης και του πόνου να μεταφέρεται στο ταλαιπωρημένο, τσαλακωμένο, καταπονημένο σώμα του Ξέρξη (Μυριαγκός). Η ατσαλένια ρώμη και η περήφανη αυτοκυριαρχία δίνουν τη θέση τους σε μια διασαλεμένη αστάθεια στα όρια της κατάρρευσης και της παράδοσης. Τα σώματα ως μετωνυμικές οντότητες μεταφέρουν και περιφέρουν την υπερηφάνεια της αυτοκρατορίας της αλαζονείας, γίνονται μεταφορική ενσάρκωση της ίδιας της Περσίας που φθίνει και θα εκτονώσει τον θρήνο της μόνο με βασιλική διαταγή «Κλάψε για αυτούς που έχουν χαθεί».
Η εύστοχη αντίστιξη ανάμεσα στον κεκρατημένο θρήνο στην εκφορά του λόγου και στην συσσωρευμένη ένταση της χορογραφημένης σωματικής κίνησης δημιουργούν και συγκρατούν καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης μια υπόγεια ενέργεια, ζωντανή και διάχυτη σε σκηνή και πλατεία. Το απότομο τέλος έρχεται σαν λύτρωση στο βασανιστικό κράτημα και η κάθαρση τροχοδρομείται δια μέσου της σωματικής έκφρασης ενός σαλεμένου από την πτώση βασιλιά και της εκούσιας παράδοσής του στον θεραπευτικό θρήνο.
Όλα αυτά εγγεγραμμένα σε ένα μινιμαλιστικό σκηνικό, με διακριτή την απουσία των σκηνικών αντικειμένων, αποκαλύπτουν μια παράσταση απελευθερωμένη από αχρείαστα στολίδια και επιτυχώς εκτεθειμένη στην δυναμική των πρωτογενών υλικών της αρχαίας τέχνης του θεάτρου (φωνή, σώμα, κίνηση) η οποία στοχεύει στον πυρήνα του αρχαίου δράματος μέσα από ένα τελετουργικό δρώμενο θεραπευτικής-καθαρτικής υφής. Εκεί που ο χορός ροκάρει με τη συνοδεία των τυμπάνων, η βασίλισσα παραδίδεται σε έναν σχεδόν μυστικιστικό στροβιλιστικό χορό -ωσάν άλλος εκστασιαζόμενος Δερβίσης- και το βασανισμένο σώμα του Ξέρξη αφήνεται έρμαιο στις ερινύες και μέσα από τον οίστρο της τρέλας του επιτελεί την τελετουργία του καθαρτικού θρήνου, δεν μπορεί παρά η δράση να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της ως καθαρτήριο δρώμενο, ο ηθοποιός να αποκτήσει την διττή ποιότητα του τελετουργού-εκτελεστή και του σωματικού αποδέκτη της ζώσας ενέργειας που με τις πρώτες ύλες του έχει δημιουργήσει και ο θεατής να γίνει συμμέτοχος στην τελετουργία της κάθαρσης και μάρτυρας στο συμβάν της παράστασης.
*Εκπαιδευτικός Προδημοτικής Εκπαίδευσης
Κάτοχος:
-Μεταπτυχιακού τίτλου στις Θεατρικές Σπουδές με ειδίκευση σε Υποκριτική και Σκηνοθεσία (MAGISTERARTIUM, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου 2016),
-Διπλώματος Υποκριτικής (Δραματική Σχολή Βλαδίμηρος Καυκαρίδης 2006)
- Πτυχίου στην Εκπαίδευση (Πτυχίο Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου: Προδημοτική Εκπαίδευση, 2001).
