ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ*
ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ**
Η Δημοκρατία του διαδικτύου είναι μία ευρύτατη έννοια που επιδέχεται πολλές ερμηνείες και συναρτάται προς πολλές παραμέτρους ανάλογα με την χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε, την ποιότητα διακυβέρνησης, τη λειτουργία της κοινωνίας, την οικονομία και την κουλτούρα μιας χώρας. Η ηλεκτρονική δημοκρατία, όπως επίσης ονομάζεται, ενεργοποιεί, μεταξύ άλλων, την ελευθερία σε όλες τις εκφάνσεις της και ειδικά την ελευθερία της έκφρασης και άποψης, τη συμμετοχή στην διακυβέρνηση και στα κοινά και, προπάντων, τη διεκδίκηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης, ανεξαρτησίας και κυριαρχίας των λαών με συνεπακόλουθες θετικές επιπτώσεις στους πολίτες.
Το δικαίωμα συμμετοχής στην παγκόσμια επικοινωνία, το οποίο αφορά την ενημέρωση, την ψυχαγωγία, τις γνώσεις, τις διαδικτυακές επαφές, τις ίσες ευκαιρίες βρίσκεται σε μια συνεχή εξέλιξη και ανάπτυξη και διαρκώς ενισχύεται και δοκιμάζεται, ανάλογα με τα πολιτικά καθεστώτα και την άσκηση της διακυβέρνησης. Όμως, είναι αναντίλεκτο γεγονός πως, με την καλπάζουσα και εντυπωσιακή εξέλιξη της τεχνολογίας, η ηλεκτρονική δημοκρατία υπερβαίνει κράτη, καταργεί σύνορα, διαπερνά ιδεολογίες και θεσμούς και ενισχύει, μεταξύ άλλων, την ελευθερία έκφρασης του πολίτη μέσα από έναν ποικίλο, τεράστιο, παγκόσμιο ιστό.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ
Είναι η διαδικτυακή δημοκρατία μόνο εικονική; Και όχι ουσιαστική; Υπάρχουν όρια στη δημοκρατία της έκφρασης; Εάν ναι, ποια είναι αυτά; Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια είναι τα μειονεκτήματα της ελευθερίας της άποψης στον παγκόσμιο ιστό; Πώς, στο μέλλον, διαφοροποιείται αυτή η ελευθερία;
Μπορούν, όμως, να τεθούν όρια στην ελευθερία της διαδικτυακής άποψης; Τι γίνεται όταν μια άποψη αγγίζει λεπτές γραμμές ευπρέπειας, αισθητικής και ήθους; Πώς μπορεί το διαδικτυακό μπούλλιγκ να αποτραπεί;
Με ποιο τρόπο μπορούμε να αναπτύξουμε μια κοινωνία η οποία ευνοεί ένα δημοκρατικό τρόπο έκφρασης;
Η ανάπτυξη ενσυναίσθησης, της ενίσχυσης, δηλαδή, της συναισθηματικής νοημοσύνης και κριτικής σκέψης, η καλοπροαίρετη κριτική, ο υγιής ανταγωνισμός ίσως να είναι κάποιοι τρόποι που μπορούν να συμβάλουν στη λειτουργία μιας υγιούς ηλεκτρονικής δημοκρατίας.
1. Ενσυναίσθηση
Σύμφωνα με τους πρωτοπόρους της συναισθηματικής νοημοσύνης, Mayer & Salovery, ο όρος αυτός ερμηνεύεται σαν μια μορφή κοινωνικής ευφυΐας, η οποία περιλαμβάνει την ικανότητα να κατανοεί κανείς τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και άλλων ανθρώπων, να κάνει λεπτές διακρίσεις ανάμεσα στα διάφορα συναισθήματα και να χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες ώστε να καθοδηγεί αναλόγως τις σκέψεις και τις πράξεις του. Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης συνδέεται με το δημοκρατικό τρόπο έκφρασης (Mayer & Salovery,1993).
2. Κριτική σκέψη
Η κριτική σκέψη πηγάζει από την σωστή παιδεία και την συναισθηματική ισορροπία, σχετίζεται άμεσα και εξελίσσεται και καλλιεργείται μέσα από όλες τις μορφές της ανθρώπινης δημιουργίας και έκφρασης. Ίσως αυτό να είναι θέμα εκπαίδευσης και ταυτόχρονα κουλτούρας.
3.Θετική σκέψη
Τα τελευταία χρόνια ακούμε πολλά για την θετική σκέψη. Θα ήταν ίσως καλό να ενταχθεί η φιλοσοφία αυτή στην καθημερινότητα μας και να ενισχύεται η συνεργασία, η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση και άλλες αρετές, που δημιουργούν συγκροτημένες και δημιουργικές προσωπικότητες. Έτσι ενισχύουμε την καλοπροαίρετη διατύπωση απόψεων για το κοινό καλό.
4. Άμεση συμμετοχή στα κοινά
Μέσα από τη παιδεία και τη τεχνολογία, μπορούμε να αναπτύξουμε ενεργούς πολίτες με όραμα, με άποψη και εισηγήσεις, οι οποίοι να είναι σε θέση να συμβάλουν στην αντιμετώπιση και επίλυση προβλημάτων, καθώς επίσης να επηρεάσουν τη διαμόρφωση και άσκηση πολιτικής από Κοινοβούλια, κόμματα και κυβερνήσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κατά τον Έλληνα φιλόσοφο, Αριστοτέλη, ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώο. Άρα, εκ της φύσεώς του, καλείται να ασχολείται και να ενδιαφέρεται για τα κοινά της πολιτείας, να εκφράζει απόψεις, να διατυπώνει εισηγήσεις και να επιχειρεί να επηρεάζει αποφάσεις για την αντιμετώπιση και επίλυση προβλημάτων. Σήμερα, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο άνθρωπος βιώνει και συμμετέχει σε πιο άμεση δημοκρατία. Με την ηλεκτρονική δημοκρατία:
Πρώτο, οι πολίτες συμμετέχουν ευκολότερα στα κοινά, η φωνή τους ακούγεται καθαρότερα και καλύτερα και η άποψή τους λαμβάνεται ταχύτερα υπόψη από τους κυβερνώντες
Δεύτερο, οι πολίτες εκφράζουν πιο ελεύθερα, άμεσα και τάχιστα τις απόψεις τους για οποιοδήποτε θέμα όπως κοινωνικό, περιβαλλοντικό, οικονομικό, πολιτικό, κτλ. Το διαδίκτυο τους επιτρέπει να δημοσιεύουν τις απόψεις τους και να διατυπώνουν εισηγήσεις, τις οποίες μοιράζονται με άτομα τα οποία μπορεί να βρίσκονται, γεωγραφικά, πολύ μακριά αλλά να είναι τόσο κοντά, πνευματικά.
Τρίτο, οι πολίτες είναι σε θέση, διά της μαζικότητας της αντίδρασης και των σχολίων, εισηγήσεων και προτάσεών τους να επηρεάζουν ή και να διαφοροποιούν αποφάσεις κομμάτων, Κοινοβουλίων και κυβερνήσεων.
Τέταρτο, στην ηλεκτρονική δημοκρατία, οι πολίτες έχουν άμεση πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών και ευκολότερη επαφή με τους εκάστοτε κυβερνώντες, τα κόμματα και το Κοινοβούλιο και, άρα, μπορούν ανετότερα να αντιδράσουν σε αποφάσεις τους, για ζητήματα που τους αφορούν.
Πέμπτο, οι κυβερνήσεις έχουν κάθε συμφέρον να υποκινήσουν ενεργητική συμμετοχή των πολιτών στην ηλεκτρονική δημοκρατία επειδή, με αυτήν, εισπράττουν ταχύτερα τις θέσεις, απόψεις και ιδέες τους σε διάφορα προβλήματα.
Έκτο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο σε δημοκρατικές διαδικασίες και εμπεδώνουν την άμεση δημοκρατία.
Έβδομο, η δυνατότητα που το διαδίκτυο προσφέρει στους πολίτες να είναι άμεσα ενημερωμένοι και πληροφορημένοι για κυβερνητικές και πολιτικές αποφάσεις δημιουργεί μια νέα διάδραση εξουσίας-πολίτη και ενισχύει την άμεση δημοκρατία.
Όγδοο, το διαδίκτυο είναι ένα αμφίστομο μέσο το οποίο, ανάλογα με τη χρήση του από τους πολίτες ή από τις κυβερνήσεις, μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις ή καταστροφικές παρενέργειες.
Ένατο, η ηλεκτρονική δημοκρατία είναι ένα ισχυρό δημόσιο βήμα έκφρασης των πολιτών οι οποίοι με τη σειρά τους βελτιώνουν και ενισχύουν τη συνεργασία με την κυβέρνηση και, δι’ αυτής, με τις τοπικές κοινωνίες.
Δέκατο, οι πολιτικοί έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν την τεχνολογία και την ηλεκτρονική δημοκρατία και να ενθαρρύνουν τους πολίτες να συμμετέχουν περισσότερο δραστήρια στα κοινά και να μεταβαίνουν στις κάλπες.
Μέσα από όλα αυτά προκύπτει ότι η χρήση της ηλεκτρονικής δημοκρατίαs μπορεί να αναπτύξει μια κοινωνία η οποία ευνοεί ένα πιο δημοκρατικό τρόπο έκφρασης.
*Εικαστικός, Ακαδημαϊκός, Τμήμα Πολυμέσων και Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
**Δημοσιογράφος
