* Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί ειδικές αναπτυξιακές κλίμακες δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες
*Πολύ σημαντική η διεπιστημονική ομάδα στην αποκατάσταση
Αυτά αναφέρει σε συνέντευξή της στο Ygeia-News η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Αποκατάστασης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), κ Κάκια Πετεινού.
Κατάκτηση φθόγγων και αναπτυξιακό επίπεδο
ΕΡ: Όταν αναφερόμαστε στην άρθρωση, τι εννοούμε ακριβώς;
ΑΠ: Αναφερόμαστε στην ικανότητα μας για συντονισμένη και ακριβή τοποθέτηση των οργάνων της ομιλίας σε συγκεκριμένη θέση στην στοματική κοιλότητα. Παράδειγμα, είναι η σωστή τοποθέτηση της γλώσσας μας στο φατνίο για την παραγωγή του φθόγγου ‘λ’ όπως στη λέξη ‘λαγός’, ‘λεμόνι’ κ.λ.π.
ΕΡ: Σε ποια ηλικία είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε αν υπάρχει πρόβλημα στην άρθρωση ενός παιδιού;
ΑΠ: Η ηλικία διαφέρει ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο κατά το οποίο αναμένουμε την κατάκτηση ενός φθόγγου. Για παράδειγμα, ενώ η παραγωγή του ‘τ’ και ‘π’ κατακτάται και εμπεδώνεται στην ηλικία των δυόμισι ετών η αντίστοιχη παραγωγή του ‘σ’ και ‘ρ’ στην ηλικία των 4 ακόμα και 5 ετών.
Κανόνας:
(1) τα παιδιά πρέπει να έχουν κατακτήσει όλους τους φθόγγους της γλώσσας τους μέχρι την ηλικία των 5 και
(2) πριν να αρχίσουν το δημοτικό η αρθωτική τους ευκρίνεια και ομιλία να είναι κατανοητή από τους άλλους.
Οι διαταραχές άρθρωσης εμφανίζονται ως μια αδυναμία παραγωγής των φωνημάτων χρησιμοποιώντας τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια). Παρατηρούμε αλλαγές και παραφθορές στην παραγωγή των ήχων της ομιλίας ακόμα και της φυσιολογικής ηλικίας κατάκτησης αυτών των φωνημάτων και μετά το πέρας της αναμενόμενης αναπτυξιακής ηλικίας κατά την οποία το παιδί αναμένεται να έχει κατακτήσει το συγκεκριμένο φθόγγο.
Για παράδειγμα έχουμε:
(1) αντικατάσταση φωνήματος όπως ‘νελό’ για ‘νερό ή σέια’ για ‘θεία’
(2) παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών όπως ‘μήο’ για ‘μήλο’
(3) απλοποιήσεις συμπλεγμάτων όπως ‘ππίτι’ για ‘σπίτι.
Θα ήθελα να σημειώσω ότι αν και πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα στην άρθρωση, τα περισσότερα δυσκολεύονται στην ορθή χρήση πολλαπλών φθόγγων όπως ‘ποπέα’ αντί ‘κοπέλα’, ‘ιτο’ αντί ‘αυτοκίνητο’, κλινικό σενάριο που εμπίπτει πλέον στις διαταραχές φωνολογιάς.
Συμβολή γονέα και ειδικού στην αποκατάσταση
ΕΡ: Τι πρέπει να κάνει ένα γονέας για να βοηθήσει το παιδί του να βελτιώσει την άρθρωση;
ΑΠ: Η διαταραχή άρθρωσης αξιολογείται από λογοπαθολόγο. Ο γονιός θα μπορεί σε μεταγενέστερο στάδιο της αποκατάστασης να στηρίξει το παιδί του, αλλά πάντα κατόπιν καθοδήγησης του ειδικού με απώτερο στόχο την εμπέδωση και συντήρηση των νέων μοτίβων ομιλίας που αποκτά το παιδί κατά την αποκατάσταση.
ΕΡ: Πως ο λογοθεραπευτής θα προσεγγίσει ένα παιδί με δυσκολίες στην ομιλία του;
ΑΠ: Ο λογοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση, ανάλυση, διάγνωση και δημιουργία θεραπευτικού προγράμματος αποκατάστασης των διαταραχών στην άρθρωση σε παιδιά και σε ενήλικες. Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί ειδικές αναπτυξιακές κλίμακες δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες. Επίσης αξιολογεί τη λειτουργία και την αρτιότητα των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, δόντια, υπερώα κ.ά.) μέσω του στοματοπροσωπικού ελέγχου.
ΕΡ: Πόσος χρόνος χρειάζεται για την αποκατάσταση του προφορικού λόγου
ΑΠ: Αυτό διαφέρει από άτομο σε άτομο και ανάλογα με τη σοβαρότητα του προβλήματος. Ένα πρόβλημα άρθρωσης μπορεί να αποκατασταθεί μέσα σε 2 ή 3 θεραπευτικές συνεδρίες, ενώ ένα άλλο να πάρει μήνες.
Παράγοντες και ύπαρξη άλλων μαθησιακών δυσκολιών
ΕΡ: Ποιοι παράγοντες, γενετικοί ή άλλοι, επηρεάζουν την άρθρωση των παιδιών; ΑΠ: Οι διαταραχές άρθρωσης οφείλονται κυρίως σε προβλήματα δομής των αρθρωτών (κακή σύγκλισης δοντιών, σχιστίες υπερώας και χείλους) ή σε αδυναμία των μυών ελέγχου της γλώσσας και των χειλιών, παράλυση του προσωπικού νεύρου. Επιπλέον έχουμε παραφθορά παραγωγής φθόγγων, λόγω λανθασμένης τοποθέτησης της γλώσσας στην στοματική κοιλότητα. Τέλος προβλήματα στη δομή των οργάνων της άρθρωσης, όπως υπερπλασίες, υποπλασίες υπερτροφική γλώσσα, χασμοδοντία κ.λ.π, προκαλούν προβλήματα στη άρθρωση. Εδώ να σημειώσουμε τη σημαντικότητα της διεπιστημονικής ομάδας στην αποκατάσταση (π.χ. ορθοδοντικός).
ΕΡ: Ενδέχεται να εξελιχθεί σε σοβαρό πρόβλημα εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα;
ΑΠ: Μια απλή διαταραχή στην άρθρωση, εφόσον και εάν αντιμετωπιστεί ορθά και έγκαιρα, δεν επιφέρει περεταίρω προβλήματα. Παρόλα αυτά, τα πολύπλοκα προβλήματα ομιλίας (π.χ μια σοβαρή φωνολογική διαταραχή) συχνά βρίσκονται σε συννοσυρότητα με άλλες μαθησιακές διαταραχές και με χρόνια/πρωτογενή και δευτερογενή γλωσσική διαταραχή.
ΕΛΕΝΗ ΜΑΥΡΟΥΔΗ
