ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Σήμερα μπορούμε, νομίζω, να καταλάβουμε πόσο βολικό ήταν το να προχωρήσει το ΥΠΠ το 2010 στην κατάρτιση νέων αναλυτικών προγραμμάτων χωρίς προηγουμένως ή έστω ταυτόχρονα να αποφασίσει για το ωρολόγιο πρόγραμμα στα πλαίσια του οποίου θα διδασκόταν το αναλυτικό. Η οργή και η αναστάτωση όλων των Συνδέσμων των διαφόρων μαθημάτων μέσης εκπαιδεύσεως(πλην εκείνων των Φιλολογικών, των Μαθηματικών και των Φυσικών) που εκδηλώθηκε από την πρώτη μέρα ανακοίνωσης των νέων ωρολογίων προγραμμάτων (20 Μαρτίου 2015) είναι τόσο μεγάλη και η εξαγγελία λήψης μέτρων αντίδρασης(μη κατάθεσης βαθμολογίας, μη συμμετοχής στις Παγκύπριες εξετάσεις, μη συμμετοχής σε εξωδιδακτικά καθήκοντα, αλλά και απεργιακών μέτρων) τόσο έντονη και γενικευμένη (βλέπε Paideia-news, 20-31 Μαρτίου), που προμηνύει, φοβούμαι, έκρηξη και άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης του δημόσιου σχολείου μέσης εκπαίδευσης.
Στις ανακοινώσεις τους οι Σύνδεσμοι, πρώτα, κατηγορούν αυτούς που θεωρούν υπεύθυνους για την εις βάρος τους αδικία, δεύτερο, εξαίρουν τη μεγάλη αξία των γνώσεων που διδάσκουν και τη μεγάλη προσφορά της ειδικότητάς τους στην παιδεία του τόπου, τρίτο, εξηγούν γιατί απορρίπτουν το προταθέν ωρολόγιο πρόγραμμα και το κακοχαρακτηρίζουν, και, τέταρτο, διατυπώνουν τις αρχές που πρέπει, κατά τη γνώμη τους, να ισχύσουν για την κατάρτιση ενός σωστού ωρολογίου προγράμματος,
Οι Σύνδεσμοι στρέφονται, πρώτα, εναντίον της Επιτροπής Αναδόμησης και Αναδιαμόρφωσης του Ωρολογίου Προγράμματος Σχολείων Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης και την εγκαλούν ότι η πρότασή της:
α) δεν είναι επιστημονική,
β) δεν έλαβε υπόψη τις ανάγκες σε γνώσεις και δεξιότητες της σύγχρονης εποχής, λόγω των παρωχημένων αντιλήψεων των μελών της,
γ) δεν τεκμηριώνει τις προτάσεις της με αναφορά σε σχετικές έρευνες (μερικοί μίλησαν για «μαγειρεμένα στοιχεία»,
δ) είναι εκτός των όρων εντολής της- από το ΥΠΠ της 1 Δεκ. 2004- να προτείνει ένα «νέο σύστημα επιλογής μαθημάτων στο λύκειο με σαφείς κατευθύνσεις και προσανατολισμούς»,
ε) έλαβε υπόψη της, ως μη ώφελε, τα περιορισμένα «σημερινά οικονομικά δεδομένα»της χώρας και στ)ευνόησε τις ειδικότητες των Φιλολογικών, των Μαθηματικών και των Φυσικών, εκπροσώπους των οποίων περιλάμβανε στη σύνθεσή της.
Κατηγορίες διατυπώθηκαν επίσης εναντίον της Κυβέρνησης και του ΥΠΠ ότι:
α) εκτελεί εντολές της Διεθνούς Τράπεζας, η οποία θέλει να επιβάλει νεοφιλελεύθερες απόψεις,
β) προσπαθεί με παραχωρήσεις προς την Εκκλησία—αύξηση ωρών των Αρχαίων Ελληνικών -να επαναφέρει στο κόμμα που τη στηρίζει ψηφοφόρους που μετακινήθηκαν στην άκρα Δεξιά
γ)προάγει τα συμφέροντα των ιδιωτικών πανεπιστημίων επιτρέποντάς τους να ιδρύουν τμήματα επιστημών της Αγωγής και να οργανώνουν μεταπτυχιακά προγράμματα εκπαίδευσης και να πουλούν έτσι ψεύτικες ελπίδες σύντομου διορισμού σε νεαρούς εκπαιδευτικούς, και
δ) σκόπιμα μείωσε τις δαπάνες για τα εργαστήρια των σχολείων για να εξοικονομήσει χρήματα ούτως ώστε «να βολέψει κάποιους ημετέρους σαν συνεργάτες, συμβούλους ή και αγορά υπηρεσιών».
Οξείες κατηγορίες διατυπώθηκαν και εναντίον του Προέδρου της ΟΕΛΜΕΚ που συμμετείχε και υπόγραψε την έκθεση χωρίς να είναι εξουσιοδοτημένος από την Οργάνωσή του.
Ιδιαίτερη έμφαση στις ανακοινώσεις τους δίνουν οι Σύνδεσμοι στην ανάδειξη της αξίας και της προσφοράς του μαθήματός τους ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή(οι θεολόγοι μιλούν για την προσφορά «στην τόνωση της ελληνορθόδοξης ταυτότητας» και της»συνείδησης του ανήκειν», κάτι πολύ σημαντικό σήμερα «με την ιδιαιτερότητα της ημικατεχόμενης πατρίδας», οι καθηγητές της Πληροφορικής για την ανάγκη του ηλεκτρονικού γραμματισμού για εξεύρεση απασχόλησης στη σύγχρονη εποχή, οι καθηγητές Σχεδιασμού και Τεχνολογίας για τη σημασία του μαθήματος τους στις πρακτικές εφαρμογές και «στο σχεδιασμό της διδασκαλίας με στόχο την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών και στην οικοδόμηση της γνώσης», οικαθηγητέςτωνξένωνγλωσσών(γερμανικών,ισπανικών,ρωσικών, ιταλικών,τουρκικών)για τη σημασία τους στο σημερινό πολυπολιτιστικό κόσμο.
Οι χαρακτηρισμοί για το προταθέν ωρολόγιο πρόγραμμα είναι υπό μορφή αφ’υψηλού απόλυτων διατυπώσεων(«δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του 21ου αιώνα», «είναι μη συμβατό με τις τάσεις των καλυτέρων σχολείων της Ευρώπης»)ή υπό μορφή δαιμονοποίησης («προμελετημένο έγκλημα», «η παιδεία στην κρεατομηχανή», «υπονομεύει το δημόσιο σχολείο στο σύνολό του»).
Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή των ανακοινώσεων είναι οι γνωσιολογικές απόψεις που εκφράζονται σχετικά με τις αρχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαμόρφωση του προγράμματος. Το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός ότι ουσιαστικά διεξάγεται μια συζήτηση για το ποια γνώση αξίζει περισσότερο στη σημερινή εποχή, «τι είναι χρήσιμο και αναγκαίο για τον κύπριο μαθητή στο σύγχρονο κόσμο που ζούμε». Σε μερικές περιπτώσεις έγιναν αναφορές στη Στρατηγική Λισσαβόνας του Μαρτίου του 2000, στο πρόγραμμα PISA, και στις προτάσεις της Επιτροπής της ΕΕ για την ανάγκη υποχρεωτικής διδασκαλίας δυο τουλάχιστο ξένων γλωσσών. Σε μια περίπτωση έγινε μια προσπάθεια διάκρισης μεταξύ καλών και μη καλών ευρωπαικών εκπαιδευτικών συστημάτων («το ΩΠ χρειάζεται ανατρεπτικές αλλαγές που να συνάδουν με τα εκπαιδευτικά συστήματα χωρών πετυχεμένων όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, η Δανία,η Γερμανία, η Ολλανδία, η Γαλλία κλπ και όχι γενικά με τις χώρες του ΟΟΣΑ»).
Οι Σύνδεσμοι δεν φαίνονται να πολυενδιαφέρονται για το πώς θα μπορούσε να λυθεί αυτό το πολύ δύσκολο πρόβλημα.H μόνη εισήγησή τους ,που είναι και απαίτησή τους, είναι να εισαχθεί 37ωρο(αντί 35ωρο) στο Γυμνάσιο, και η αύξηση των ωρών των εργαστηριακών μαθημάτων. Είναι φανερό ότι πιστεύουν πως δεν είναι δικό τους πρόβλημα. Το δικό τους πρόβλημα είναι να διασφαλίσουν να μην απολυθεί κανένα από τα μέλη τους και να μονιμοποιηθούν τα μέλη τους που υπηρετούν επί δοκιμασία και ως αντικαταστάτες. Μόνο μερικοί καθηγητές πρότειναν ως άτομα τη λύση να μειωθεί ο όγκος της ετήσιας εισροής υποψηφίων για διορισμό με περιορισμό του αριθμού των νέων φοιτητών που προσλαμβάνονται κάθε χρόνο στα τμήματα Επιστημών της Αγωγής των δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Από τη συζήτηση γίνεται φανερό ότι δεν υπάρχει κοινή θεωρητική βάση σχετικά με το ποιες γνώσεις χρειάζονται περισσότερο σήμερα τα σχολεία, η οποία να επιτρέπει κάποια μικρή έστω συναίνεση και βάση συμβιβασμού και συνδιαλλαγής. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της συζήτησης είναι ότι λείπουν οι παλιές αφηγήσεις ,όπως εκείνες για τα «Μαθηματικά που οξύνουν το νου», για «τα Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά που βοηθούν στη λογική οργάνωση της σκέψης» κλπ.Τώρα μιλούν για γνώσεις και επομένως δεν παίζει καμιά διαφορά σν ο ένας ξέρει το «αποθνήσκομεν» στα αρχαία και ο άλλος «το ευπαλίνειο όρυγμα» στη μηχανολογία.Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αδυναμία περαιτέρω αύξησης των ωρών διδασκαλίας του ωρολογίου προγράμματος των μαθητών ή μείωσης του διδακτικού χρόνου των καθηγητών δημιουργεί μια εκρηκτική κατάσταση η οποία εγκυμονεί κίνδυνο κατάρρευσης της μέσης εκπαίδευσης. Για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος, το πιθανότερο είναι να παγώσουν οι σχετικές προτάσεις μέχρις ότου επέμβει ένα είδος από μηχανής θεού: βελτίωση των οικονομικών του κράτους και δυνατότητα μείωσης του διδακτικού χρόνου των καθηγητών ή αύξηση του αριθμού των μαθητών και δημιουργία περισσότερων τμημάτων.
Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
