ΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑΣ ΕΛΠΙΔΑΣ ΚΕΡΑΥΝΟΥ-ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ *
Οι κοινότητες γνώσης και καινοτομίας (knowledge innovation communities – KICs), ή πιο απλά οι κοινότητες καινοτομίαςαποτελούν τις βασικές οργανικές μονάδες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας (EIT). Κάθε κοινότητα καινοτομίας συνιστά μια δυναμική κοινοπραξία, κάτω από συγκεκριμένη θεματική προτεραιότητα, ανάμεσα σε οντότητες που καλύπτουν και τις τρεις συνιστώσες του τριγώνου της γνώσης (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιχειρήσεις, βιομηχανία, εκκολαπτήρια, κτλ). Οι βασικές οργανικές μονάδες μιας τέτοιας κοινότητας καινοτομίας, συνήθως 4-6 σε αριθμό, είναι τα λεγόμενα κέντρα συστέγασης (co-locationcenters) τα οποία αποτελούν περιφερειακούς πυρήνες καινοτόμου δραστηριότητας. Κατ’ αναλογία ενός παραδοσιακού πανεπιστήμιου/ινστιτούτου το οποίο αποτελείται από τις Σχολές του, η κάθε μια με τη δική της θεματολογίακαι ακαδημαϊκά Τμήματά, έτσι και το ΕΙΤ ως Ινστιτούτο της Ευρώπης, έχει τις κοινότητες καινοτομίας του, οργανωμένες θεματικά, και κατανεμημένες γεωγραφικά, και αυτές έχουν τα κέντρα συστέγασής τους, κατανεμημένα γεωγραφικά ανά την Ευρώπη. Το κυριότερο είναι ότι μια κοινότητα καινοτομίας μπορεί να αναπτύσσεται με δυναμικό τρόπο, προσθέτοντας νέους συνεργάτες ή νέα κέντρα συστέγασης ή ακόμη διαγράφοντας συνεργάτες κτλ. Μάλιστα, εφαρμόζοντας τις αρχές της ανοικτής καινοτομίας, είναι ανοικτές σε συνεργασία με οποιαδήποτε άτομα με καινοτόμες ιδέες προς αξιοποίηση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι υφιστάμενες κοινότητες καινοτομίας άρχισαν με γύρω στους είκοσι βασικούς εταίρους η κάθε μια, και τώρα ορισμένες έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τους εκατό.
Κάθε κοινότητα καινοτομίας είναι μια ανεξάρτητη νομική οντότητα, χωρίς να υπάρχουν περιορισμοί ως προς τη μορφή της νομικής οντότητας, και έχει το δικό της μοντέλο διακυβέρνησης, τόσο σε κεντρικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κέντρων συστέγασης, και έχει Διευθύνοντα Σύμβουλο. Ζητήματα όπως κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών και δικαιώματα πνευματικής περιουσίας, ρυθμίζονται εντός της κοινότητας, όχι κατ’ ανάγκη με μονοσήμαντο τρόπο, επιτρέποντας έτσι την κατά περίπτωση καλύτερη επιλογή. Γενικά προωθείται η ευελιξία, καθώς και το συνδυαστικό μοντέλο διακυβέρνησης: κοινό όραμα και στρατηγική, οριζόμενα από την κορυφή, και πλήρης αξιοποίηση ευκαιριών οδηγούμενη από τη βάση, δηλαδή κάθε ξεχωριστό κέντρο συστέγασης. Παράλληλα, έχοντας ως παραδοχή ότι η αυτονομία και η λογοδοσία (autonomy and accountability) είναι οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, το ΕΙΤ επιδιώκει τη χρυσή τομή με στόχο την ενίσχυση της αυτονομίας των κοινοτήτων καινοτομίας.
Κάθε κοινότητα καινοτομίας ετοιμάζει και υποβάλλει προς το ΕΙΤ ετήσιο επιχειρηματικό σχέδιο (businessplan) για το επόμενο έτος. Το σχέδιο περιλαμβάνει αναλυτικό πρόγραμμα δράσης και το προϋπολογιζόμενο κόστος. Το πρόγραμμα δράσης καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων (εκπαιδευτικά προγράμματα, έργα καινοτομίας, κτλ) οι οποίες κατηγοριοποιούνται σε «δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας» (KIC Added-ValueActivities – KAVA) και σε συμπληρωματικές δραστηριότητες (ComplementaryActivities). Οι δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας αφορούν τις συζεύξεις που πρεσβεύει το τρίγωνο της γνώσης. Συνεπώς, η διεξαγωγή ενός καθαρόαιμου ερευνητικού έργου ή η προσφορά ενός παραδοσιακού θεωρητικού προγράμματος επιπέδου Μάστερ δεν μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία των KAVA. Το ΕΙΤ χρηματοδοτεί μόνο δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας και υπό τον περιορισμό ότι η χρηματοδότηση που θα κατανεμηθεί σε μια κοινότητα καινοτομίας δεν μπορεί να υπερβαίνει το 25% του συνολικού ετήσιου προϋπολογισμού της. Με στόχο την ενίσχυση της ποιότητας, κάθε κοινότητα λαμβάνει κατ’ έτος ένα δεδομένο ποσό, που είναι το ίδιο για όλες, ενώ ένα δεύτερο συνολικό ποσό (ενδεχομένως ποσοστιαία αυξανόμενο κατ’ έτος) κατανέμεται μεταξύ τους σε ανταγωνιστική βάση, λαμβάνοντας υπόψη, ανάμεσα σε άλλα, τη μέχρι τώρα πορεία τους.
Οι κοινότητες καινοτομίες αποτελούν μακροπρόθεσμες συνεργασίες, αν είναι δυνατό επ’ αόριστο συνεργασίες (το οποίο θα εξαρτηθεί από το πόσο επιτυχημένες θα είναι). Το ΕΙΤ τις χρηματοδοτεί για μια περίοδο τουλάχιστον επτά ετών και δύναται να τις χρηματοδοτεί και για πέραν του διπλάσιου αυτού χρόνου. Απώτερος στόχος, και ρητή δέσμευση, είναι όπως σε τελική ανάλυση καταστούν οικονομικά βιώσιμες. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα που χρειάζεται να κερδηθεί, και ως εκ τούτου κάθε κοινότητα καινοτομίας πρέπει να έχει από την αρχή τη στρατηγική της για τη σταδιακή επίτευξη οικονομικής βιωσιμότητας, την οποία να εφαρμόζει, να αξιολογεί και να αναθεωρεί. Όπως ήδη αναφέρθηκε το ΕΙΤ χρηματοδοτεί μόνο δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας και όχι πάνω από το 25% του συνολικού προϋπολογισμού. Συνεπώς, ήδη οι συμπληρωματικές δραστηριότητες, εξ ολοκλήρου, και ενδεχομένως μέρος των KAVA, χρηματοδοτούνται από άλλες πηγές, εντός (ίδια έσοδα/συνδρομές) και εκτός (άλλα προγράμματα χρηματοδότησης σε εθνικό ή Ευρωπαϊκό επίπεδο) μιας κοινότητας, η οποία προτρέπεται επομένως να αναπτύσσει/αξιοποιεί συνέργιες με άλλες Ευρωπαϊκές/εθνικές πρωτοβουλίες.
*Πρύτανης Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου
Μέλος Εκτελεστικής Επιτροπής Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας
