«Το πολύ συγκεντρωτικό και συντηρητικό εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου, που είναι ηλικίας εξήντα χρονών, είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη του δημόσιου σχολείου». Αυτό αναφέρει στο α΄ μέρος της συνέντευξής του στην ηλεκτρονική μας εφημερίδα Paideia-News.com ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Διευθυντών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΔΜΕΚ) και Διευθυντής του 7ου Λυκείου Πολεμιδιών, Κυριάκος Μπαρρής.
Συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου
ΕΡ: Ποια είναι τα συχνότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Διευθυντές των Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης στη διοίκησή τους;
ΑΠ: Κατ’ αρχήν ευχαριστώ για την πρόσκληση. Τα προβλήματα είναι πάρα πολλά και χρονολογούνται. Αν πρέπει να κάνουμε μια αξιολόγηση, θα έλεγα ότι το πιο σημαντικό πρόβλημα είναι το συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου. Δεν έχει καθόλου αυτονομία. Άρα, εμείς ως Σύνδεσμος, μετά από αξιολόγηση των προβλημάτων, θεωρούμε ότι το πρώτο ζητούμενο είναι η αυτονόμηση των δημόσιων σχολείων της Κύπρου. Να έχει ο διευθυντής μια, έστω μερική αυτονομία, διοικητική και οικονομική, για να μπορεί να είναι πιο γρήγορος και πιο αποτελεσματικός. Το πολύ συγκεντρωτικό και συντηρητικό εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου, που είναι ηλικίας εξήντα χρονών, είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη του δημόσιου σχολείου. Αυτό εγώ θεωρώ ως το πιο σημαντικό. Πέραν τούτου υπάρχουν και άλλα που έχουν να κάνουν λ.χ. με την ασφάλεια των σχολικών κτιρίων, με τα πολλά προβλήματα κακόβουλων ζημιών τα απογεύματα ή τα βράδια, την παραβατικότητα που υπάρχει στα σχολεία, τις σχέσεις των σχολείων με εφορίες και συνδέσμους γονέων.
Υπάρχει θεωρητική υποστήριξη
ΕΡ: Πώς αντιμετωπίζετε αυτά τα προβλήματα ;
ΑΠ: Εάν πάρουμε το θέμα της αυτονομίας, το διεκδικούμε, έχουμε συναντήσεις και με τον Υπουργό, αλλά και με τη Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης, και ενώ υπάρχει θεωρητική υποστήριξη, στην πράξη το σύστημα παραμένει συντηρητικό και οι πιο πολλοί Διευθυντές είναι μάλλον διαχειριστές και διεκπεραιωτές γραφειοκρατικών διαδικασιών. Δεν μπορούν να αυτονομηθούν, άρα ο Διευθυντής δεν παίζει τον ηγετικό ρόλο που πρέπει να παίζει. Δεν είναι ηγέτης είναι διεκπεραιωτής γραφειοκρατικών διαδικασιών. Αυτό δεν μας αρέσει, δεν συμφωνούμε και παλεύουμε να το αλλάξουμε.
ΕΡ: Βλέπετε να υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ στο θέμα της αυτονόμησης των σχολείων; Πόσο εύκολο είναι να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;
ΑΠ: Στην Κύπρο οποιεσδήποτε αλλαγές είναι δύσκολες και χρονοβόρες. Έχει τουλάχιστον τέσσερα χρόνια που είμαι εγώ σε αυτή τη θέση και το ζητούμε, θεωρητικά όλοι το υποστηρίζουν, στην πράξη υπάρχει μια φοβία να δώσουν εξουσία στους Διευθυντές. Και είναι παράπονο ότι η πολιτεία δεν εμπιστεύεται το Διευθυντή του σχολείου, αλλά εμπιστεύεται περισσότερο σχολικές εφορίες για παράδειγμα. Θεωρητικά μας υποστηρίζουν, στην πράξη τίποτε δεν αλλάζει. Και αυτό είναι και απογοήτευση. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου είναι συντηρητικό, συγκεντρωτικό από την ημέρα ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι σήμερα.
Στην πρώτη γραμμή είναι ο Διευθυντής
ΕΡ: Νιώθετε ότι το Υπουργείο Παιδείας βρίσκεται κοντά και βοηθά στο έργο των εκπαιδευτικών και των διοικούντων των σχολείων; Με ποιους τρόπους;
ΑΠ: Το αν τα σχολεία πηγαίνουν καλά ή δεν πηγαίνουν, αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον Διευθυντή του σχολείου. Στην πρώτη γραμμή είναι ο Διευθυντής, ο οποίος είναι το άλφα και το ωμέγα. Το Υπουργείο είναι μακριά και στέλνει εγκυκλίους. Εάν στείλει εγκύκλιο, δεν σημαίνει ότι είναι κοντά. Την ώρα της επίλυσης του προβλήματος, ο Διευθυντής είναι μόνος του. Γι’ αυτό εμείς διεκδικούμε αυτονόμηση. Να έχω τη δύναμη να λύσω το πρόβλημα μόνος μου και θα το λύσω γρήγορα. Η αλληλογραφία με το Υπουργείο είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Γι’ αυτό είναι σχετικό και δεν μπορώ να απαντήσω αν είναι κοντά ή μακριά. Σίγουρα όμως είναι στα γραφεία στο Υπουργείο Παιδείας και στέλνει εγκύκλιο. Στην πράξη, την καθημερινή και στην πρώτη γραμμή, ο Διευθυντής είναι μόνος του με τον καθηγητικό σύλλογο.
«Να μάθεις τα παιδιά όχι να σβήνουν πυρκαγιές, αλλά να μην ανάβουν»
ΕΡ: Πώς αντιμετωπίζετε τη νεανική παραβατικότητα στους σχολικούς χώρους;
ΑΠ: Πιστεύουμε ότι μεγαλύτερη σημασία έχει η πρόληψη παρά η καταστολή. Δυστυχώς και το Υπουργείο Παιδείας, αλλά και τα σχολεία ήταν περισσότερο προσηλωμένοι σε μέτρα καταστολής παρά στην πρόληψη. Για παράδειγμα το Υπουργείο δημιούργησε Μονάδα Άμεσης Παρέμβασης. Το θέμα είναι, και το λέμε τακτικά, «να μάθεις τα παιδιά όχι να σβήνουν πυρκαγιές, αλλά να μην ανάβουν». Άρα θεωρώ πολύ σημαντικό η σχολική μονάδα να εκπαιδεύσει τα παιδιά ώστε να μη δημιουργείται παραβατικότητα.
Μέτρα πρόληψης: είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, το σχολείο να έχει καλό σχολικό κλίμα. Τα παιδιά που είναι εδώ να αισθάνονται χαρούμενα κι ευτυχισμένα. Άρα προλαβαίνω την αντίδραση. Είναι πολύ σημαντικό επίσης να υπάρχει αίσθημα δικαιοσύνης ανάμεσα στα παιδιά. Να υπάρχει αίσθημα ισότητας. Να μην αισθάνεται κανένα παιδί αδικημένο, καταπιεσμένο, περιθωριοποιημένο. Είναι πολύ σημαντικό τα σχολεία να μην μοιάζουν με στρατόπεδα, ούτε με εκκλησία. Άρα πιστεύω σε ένα ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο, όπου τα παιδιά θα είναι χαρούμενα κι ευτυχισμένα. Να έχει καλό σχολικό κλίμα, να έχει όμορφο περιβάλλον, γιατί παίζει και αυτό ρόλο, και τότε μπορεί να περιοριστεί κάπως η παραβατικότητα. Απαραίτητη προϋπόθεση επίσης είναι να υπάρχει καλή σχέση και συνεργασία με τους γονείς. Θέλουμε και τη βοήθεια των γονέων για να λύσουμε τα προβλήματα παραβατικότητας, που για τα περισσότερα οι λόγοι είναι εισαγόμενοι. Έρχονται από το σπίτι, από την οικογένεια και πάρα πολλά παιδιά που είναι παραβατικά οφείλονται σε κάποια λάθη της οικογένειας σε παλαιότερες ηλικίες. Τα οποία όμως έρχονται εδώ και πρέπει ο Διευθυντής να είναι και λίγο γονιός, και λίγο αστυνομικός, και λίγο Υπουργείο Παιδείας, και λίγο κοινωνικός λειτουργός και λίγο ψυχίατρος. Υπάρχουν προβλήματα που οφείλονται και σε ψυχιατρικές καταστάσεις. Άρα είναι πολύπλοκο το θέμα.
ΕΡ: Υπάρχουν καταγγελίες για κρούσματα παραβατικότητας με μαθητές να χτυπούν ακόμα και καθηγητές τους. Πώς αντιμετωπίζετε αυτά τα επεισόδια;
ΑΠ: Αν υπάρχουν είναι μεμονωμένα. Υπάρχει μια υπερβολή εδώ. Πόσα παραδείγματα είχαμε φέτος για παράδειγμα μαθητή να κτυπήσει καθηγητή; Εδώ να μου επιτρέψετε να κάνω ένα παράπονο έναντι των ΜΜΕ ότι δεν προβάλλονται τα τόσο πολύ ωραία πράγματα που κάνουν τα παιδιά στο σχολείο, όμως τρέχουν τα Μέσα να προβάλουν την κακή είδηση. Η κακή είδηση μπορεί να είναι παραβατικότητα, μπορεί να είναι βίαια συμπεριφορά μαθητή προς εκπαιδευτικό. Για τα μέσα είναι μια είδηση που πουλά. Άρα υπερπροβάλλονται τούτα τα περιστατικά, ενώ τα τόσα ωραία δεν προβάλλονται. Αυτό είναι ένα παράπονο των σχολείων, ότι δίνουν τα Μέσα λανθασμένη εικόνα στην κοινωνία και πραγματικά είναι κρίμα. Σίγουρα θα υπάρχει μια μερίδα παιδιών που θα έχουν παραβατική συμπεριφορά, όπως άλλωστε συμβαίνει και στην κοινωνία. Και αυτό που λέω τακτικά είναι «Εάν η κοινωνία των ενηλίκων στην Κύπρο ήταν αγγελική τα παιδιά θα ήταν αγγελούδια.» Έτσι είναι όμως η κοινωνία μας; Τι πρότυπα έχουν είτε από την ηγεσία, από την οικονομική ηγεσία του τόπου, ή την πολιτική, την θρησκευτική, τους ενήλικες; Άρα ευθυνόμαστε και μεις.
Λόγω κρίσης θα αυξηθεί η παραβατικότητα στα σχολεία
ΕΡ: Έχετε μια γενική εικόνα για τη φετινή χρονιά σχετικά με το θέμα «παραβατικότητα» στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης;
ΑΠ: Νομίζω ότι είναι στα ίδια επίπεδα με τα άλλα χρόνια. Προβλέπω όμως ότι, και λόγω της οικονομικής κρίσης, ενδεχομένως να αυξηθεί τα προσεχή χρόνια. Διότι τα παιδιά θα έρχονται πιο πιεσμένα και φορτισμένα από προβλήματα στην οικογένεια, που μπορεί να είναι οικονομικά. Όταν το παιδί υποφέρει οικονομικά τότε μπορεί και να εκτραπεί. Άρα είμαστε έτοιμοι ότι αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης μπορεί να αυξηθεί και η παραβατικότητα. Αριθμητικά δεν νομίζω να έχει πολλή διαφορά το φέτος από το πέρσι, αλλά μας ανησυχεί το μέλλον. Βεβαίως πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα από άλλες πλευρές. Ας πούμε η καταστροφή στα σχολικά κτίρια για παράδειγμα, τα απογεύματα ή το βράδυ, που τα σχολεία είναι αφρούρητα. Και δεν είναι απαραίτητο ότι είναι μαθητές που κάνουν τις ζημιές. Μπορεί να είναι εξωσχολικοί. Άρα θέλουμε τη βοήθεια αστυνομίας, σχολικών εφοριών, διότι δεν μπορεί το σχολείο να προστατεύει το κτίριο το βράδυ.
Θέλουμε συνεργασία με τις σχολικές εφορίες
ΕΡ: Υπάρχει μια τέτοια συνεργασία με την αστυνομία και τις σχολικές εφορίες;
ΑΠ: Δεν είμαστε απόλυτα ευχαριστημένοι. Από την άλλη έχει δίκιο και η αστυνομία διότι δεν προλαβαίνει. Πόσα να προσέχει; Το σχολείο όμως είναι δημόσια περιουσία. Κάποιος πρέπει να τη φυλάει. Εάν κάνεις ψηλά κιγκλιδώματα σου λεν κάνεις φυλακές. Από την άλλη όμως πρέπει να προστατεύεις τα κτίρια από τον κάθε τρελό ή ασθενή που έρχεται εδώ να βάλει φωτιά, να κλέψει κλπ. Άρα θέλουμε συνεργασία και με άλλους φορείς ιδιαίτερα από τις σχολικές εφορίες. Θέλω να τονίσω ότι η παραβατικότητα δεν έχει να κάνει μόνο με τις ώρες τις πρωινές, που τα παιδιά είναι εδώ, που είναι ευθύνη του σχολείου να το ελέγξει. Το θέμα είναι τι γίνεται με την απογευματινή ή τη βραδινή παραβατικότητα;
Κοστίζουν περισσότερο οι ζημιές από τη φρούρηση
ΕΡ: Υπήρχε μια συζήτηση για φρουρούς στα σχολεία; Έχει εγκαταλειφθεί αυτή η σκέψη;
ΑΠ: Η απάντηση των εφοριών πάντοτε είναι «δεν έχουμε λεφτά». Και τώρα με την οικονομική κρίση και τον περιορισμό των κονδυλίων είναι ακόμα πιο έντονο. «Έχετε δίκιο, θέλουν φρουρούς τα σχολεία. Δεν έχουμε λεφτά να πληρώνουμε.» Οι ζημιές που πληρώνουν όμως είναι περισσότερες από αυτές που θα έδιναν να φρουρούν τα σχολεία. Υπάρχει πρόβλημα εδώ και θέλω να το τονίσω.
Στην Κύπρο πάντοτε δίνουμε πρόχειρες λύσεις
ΕΡ: Θεωρείτε επαρκείς τους κανονισμούς επιβολής ποινών που ισχύουν για τα σχολεία; Θα προτείνατε κάποιες αλλαγές ως προς την εφαρμογή τους μέσα από την πείρα σας ως Διευθυντής;
ΑΠ: Δε θα πω αν είναι επαρκείς ή ανεπαρκείς, θα πω ότι είναι πεπαλαιωμένοι. Τα σχολεία και οι πιο πολλοί κανονισμοί τους έχουν ηλικία όση έχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Και είναι απολύτως απαράδεχτο το 2013 τα σχολεία σε πάρα πολλά πράγματα να βασίζονται σε νομοθεσία του 1960. Άρα πρέπει να εκσυγχρονιστούν οι ποινές, να εμπλακούν περισσότερο ψυχολόγοι παιδαγωγοί. Κάτι έχει αλλάξει αλλά υπάρχουν και πράγματα που πρέπει να αλλάξουν. Δεν λύνεται το πρόβλημα ούτε αν κάνεις αυστηρότερους κανονισμούς και ποινές, ούτε εάν είσαι εντελώς ελεύθερος. Θέλει μια ισορροπία. Θέλει να συνεργαστούν παιδαγωγοί. Στην Κύπρο πάντοτε δινουμε πρόχειρες λύσεις χωρίς μελέτη, δεν αξιοποιούνται οι επιστήμονες. Για παράδειγμα, οι σχολικοί ψυχολόγοι, αντιστοιχούν για τον κάθε ένα, 3500 μαθητές. Πόσα να προλάβει ο ψυχολόγος; Άρα τούτα πρέπει να αλλάξουν και όχι εάν θα είναι η αποβολή πιο μεγάλη, ή πιο μικρή. Καμία σημασία δεν έχει, γιατί μπορεί να πετύχεις χωρίς την τιμωρία της αποβολής.
Στήριξη στα παιδιά διαλυμένων οικογενειών
ΕΡ: Πώς αντιμετωπίζετε και τι είδους επιπλέον στήριξη προσφέρετε ως Σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης στους μαθητές που προέρχονται από διαλυμένες οικογένειες;
ΑΠ: Ευχαριστώ για την ερώτηση. Είναι τεράστιο το πρόβλημα εδώ. Να πω ότι, περίπου, αν δεν είναι οι μισοί, το 40% των παιδιών προέρχονται από οικογένειες που δεν είναι υγιείς. Είτε είναι χωρισμένοι οι γονείς είτε διότι τυπικά υπάρχουν, στην ουσία δεν υπάρχουν. Γι’ αυτό είπα πριν ότι το σχολείο κάποτε και ο Διευθυντής και οι καθηγητές παίζουν το ρόλο και του πατέρα και της μητέρας. Έχουμε τεράστιο πρόβλημα και δεν βοηθούνται οι μαθητές διότι δεν έχουμε συνεργάτες τους γονείς αρκετές φορές. Υπάρχουν και εξαιρετικοί γονείς. Υπάρχει και εξαιρετική συνεργασία και τα παιδιά είναι πάρα πολύ ευτυχισμένα. Αλλά, με ενδιαφέρει κυρίως το μεγάλο ποσοστό των παιδιών που δεν έχουν υποστήριξη από το σπίτι. Ότι και να κάνει το σχολείο, το παιδί είναι πια 17 χρονών και δεν μπορείς να λύσεις προβλήματα, τα οποία έπρεπε να λυθούν όταν ήταν 6 χρονών, 7, 8. Όχι τώρα που είναι 18 χρόνων.
ΑΥΡΙΟ Β΄ ΜΕΡΟΣ
