ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Πέρα από τη μεγάλη τραγωδία που έζησε ο Γαλλικός λαός, και μαζί του όλη η πολιτισμένη ανθρωπότητα, εξαιτίας της σφαγής 129 αθώων ανθρώπων στο Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου 2015, είναι, νομίζω, σημαντικό, για να κατανοήσουμε την ιστορική σημασία αυτού του δράματος, να σταθούμε και στη μεγάλη και σύνθετη ειρωνεία που αυτό αποτελεί για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Υπάρχουν τέσσερις τουλάχιστο διαφορετικές ειρωνείες που μπορούν να επισημανθούν.
Η πρώτη είναι ότι η σφαγή αυτή έγινε στο Παρίσι, την πόλη του Φωτός, και στη Γαλλία, τη χώρα όπου γεννήθηκε ο Διαφωτισμός, η φιλοσοφία που πίστεψε στον άνθρωπο και στον πολιτισμό περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη και υποστήριξε πως με τη γνώση και την αγωγή ο άνθρωπος θα γινόταν διαρκώς καλύτερος και θα απέβαλλε μια για πάντα τη βαρβαρότητα. Είναι αντίληψη του Διαφωτισμού η πολύ γνωστή ρήση πως« ανοίγοντας ένα σχολείο κλείνεις μια φυλακή». Στην πραγματικότητα, την αλματώδη πρόοδο της ανθρωπότητας τους τρεις τελευταίους αιώνες τη χρωστούμε στο Διαφωτισμό. Γι αυτό είναι μεγάλη ειρωνεία που η βαρβαρότητα κτύπησε με αυτό τον τρόπο τη μάνα του Διαφωτισμού τριακόσια σχεδόν χρόνια μετά τη γέννησή του..
Η δεύτερη ειρωνεία είναι το γεγονός ότι η επίθεση έγινε από ανθρώπους που ευεργετήθηκαν από τη Γαλλία και, συγκεκριμένα, από ανθρώπους που απόλαυσαν τις τρεις μεγάλες αξίες που ανέδειξε η Γαλλία, τις αξίες της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφότητας. Η Γαλλία ήταν τον τελευταίο αιώνα η πιο φιλελεύθερη χώρα. Ακόμα και όταν οι άλλες χώρες της Δύσης άρχισαν, λόγω του μεγάλου φόβου της τρομοκρατίας μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, να λαμβάνουν αυστηρά περιοριστικά μέτρα, η Γαλλία συνέχισε να παρέχει άσυλο στους κατατρεγμένους, να προσφέρει στέγη σε πρόσφυγες και να παραχωρεί τη γαλλική υπηκοότητα στους αγωνιστές της ελευθερίας στη χώρα τους Γι αυτό και δεν είναι παράξενο που ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ τόνισε περισσότερο στην πρόσφατη ομιλία του στα δυο κοινοβουλευτικά σώματα στις Βερσαλίες ακριβώς το γεγονός αυτό, ότι οι θύτες ήταν Γάλλοι, Γάλλοι που γεννήθηκαν στη Γαλλία από μετανάστες που απόλαυσαν την ελευθερία και έγιναν δεκτοί στη χώρα ως ίσοι και αδελφοί.
Η τρίτη μεγάλη ειρωνεία είναι το γεγονός ότι στην επίθεση έλαβε μέρος και πρόσφυγας που μπήκε στη Γαλλία πρόσφατα, σε μια εποχή που οι χώρες της Ευρώπης βρίσκονται σε μεγάλη διαμάχη σχετικά με τη στάση που πρέπει να τηρήσουν κατά την αντιμετώπιση του μεγαλύτερου κύματος μετανάστευσης των τελευταίων πεντακόσιων χρόνων, και που γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια από μερικούς φωτισμένους ηγέτες της Ευρώπης, όπως τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούγκερ, να πείσουν τις κυβερνήσεις των χωρών μελών της Ευρώπης για την ανάγκη να μοιραστούν όλες το βάρος, τόσο το οικονομικό όσο και εκείνο της φιλοξενίας στο έδαφός τους των χιλιάδων προσφύγων που εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους για να γλυτώσουν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους. Μετά τα τρομοκρατικά κτυπήματα του Παρισιού και ιδιαίτερα μετά τη διαπίστωση ότι πρόσφυγας που ένα μήνα πριν είχε περάσει από τη Λέρο και τη Σερβία ήταν μεταξύ των καμικάζι που χτύπησαν στο Παρίσι, ήταν πολύ φυσικό να διογκωθεί η ξενοφοβία και η ανασφάλεια των πολιτών και να αυξηθεί ο αριθμός των αντιτιθεμένων στην εγκατάσταση προσφύγων στη χώρα τους. Το αποτέλεσμα ήταν να προστεθούν στις χώρες που αρνούνταν να δεχθούν πρόσφυγες στο έδαφός τους και έκτιζαν φράκτες για να εμποδίσουν την είσοδό τους και χώρες που προηγουμένως έβλεπαν με συμπάθεια το πρόβλημα των προσφύγων.
Η τέταρτη ειρωνεία είναι ότι η επίθεση συνέβη σε μια εποχή αυξημένης αποδοχής της πολυπολιτισμικότητας, σε μια εποχή που η εύκολη διακίνηση εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο για σκοπούς ψυχαγωγίας, σπουδών ή εργασίας βοήθησαν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μετακινηθούν από τη στερεότυπη στάση της διάκρισης μεταξύ του εμείς και των άλλων και να αρχίσουν να δέχονται τη διαφορετικότητα. Αυτή η ανοχή και η κατανόηση του ξένου και του διαφορετικού, φοβούμαι, θα χαθούν για πολλά χρόνια, Ο φόβος για τους αντάρτες των πόλεων, που, όπως είπε ο Λώρενς της Αραβίας, είναι σαν την πάχνη που είναι παντού και πουθενά, θα μετατραπεί δικαιολογημένα σε φοβία και παράνοια που θα κατατρύχουν πλέον ένα μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων για πολύ καιρό. Αυτό θα έχει πιθανότατα σοβαρές πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές επιπτώσεις. Πολιτικά θα ενισχυθούν τα συντηρητικά και ξενοφοβικά κόμματα και θα δοκιμαστεί η συνοχή της ΕΕ, οικονομικά θα πληγούν πολλές χώρες από τον περιορισμό της διακίνησης τουριστών, και πολιτιστικά θα υποχωρήσει η σημερινή μεγάλη έφεση για διεθνή συνεργασία.
Βέβαια τα ανθρώπινα κανείς δεν μπορεί να τα προβλέψει. Μπορεί ο ιστορικός Θουκυδίδης να είπε πως η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια «εσαεί», αλλά σήμερα ξέρουμε ότι οι εξωτερικές δυνάμεις είναι τόσο δυνατές που αναγκάζουν τους ανθρώπους να συμμορφωθούν και να αλλάξουν. Υπό τις παρούσες συνθήκες, ωστόσο, μπορούμε να πούμε πως μετά τα γεγονότα της 13ης Νοεμβρίου οι μεγάλες αξίες Ελευθερία, Ισότητα και Αδελφότητα θα περιοριστούν σοβαρά στο άμεσο μέλλον, άγνωστο για πόσο χρονικό διάστημα, με όλες τις δυσμενείς συνέπειες για την ποιότητα ζωής. όλων των πολιτών.
*Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
