ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΙΤΛΕΤΤΟΝ*
Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να μιλήσει κανείς για τη σημασία τούτου του Σχολείου από την ιστορία του. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει ν’ αναφέρεται κανείς στην ιστορία του, από τα λόγια της Αγγελικής Σμυρλή, η οποία αναφέρεται στο Σχολείο κατά τη δεκαετία του 50 στο βιβλίο της «Τον καιρό του αγώνα». «Πέντε δρόμοι ένωναν την Πάφο με τον άλλο κόσμο. Όλοι ξεκινούσαν από το κέντρο, μια χαριτωμένη πλατεία κατάφυτη με «αρτιμαθιές», που την πλαισίωναν η αστυνομία, το ξενοδοχείο «Πάφος», μια λέσχη, ένας κινηματογράφος και το παλιό τούρκικο νεκροταφείο, το Εφκάφ. Με τον καιρό η παλιά του ιδιότητα ξεχάστηκε. Στα χρόνια πριν από τον ξεσηκωμό ήταν πια ένα όμορφο άλσος με κιόσκια και καναπέδες. Εκεί εύρισκαν καταφύγιο κυρίως τα παιδιά την ώρα που σχόλαγαν τ’ απόγεμα, για να παίξουν τα τελευταία τους παιγνίδια, ώσπου να σουρουπώσει και να βγούνε οι μανάδες στους δρόμους για να τα μαζέψουν […] Από τους πέντε δρόμους αυτούς, οι τρεις ανέβαζαν στα χωριά, ο τέταρτος κατέβαζε στην παραλία, την Κάτω Πάφο με το γραφικό λιμανάκι και τις τρακόσιες εξήντα εκκλησιές κι ο πέμπτος, ο ανατολικότερος, τραβούσε για τη Λεμεσό. Αυτός ήταν κι ο σπουδαιότερος.
Σ’ αυτόν ήταν κτισμένα τα σχολεία, δημοτικό και γυμνάσιο σε κλασσικό ρυθμό κι ανάμεσά τους τα προπύλαια του γυμναστηρίου με τις μαρμάρινες κολόνες και τα κορινθιακά κιονόκρανα […] Α! Το Ελληνικό Γυμνάσιο ήταν το καμάρι της μικρής πόλης με παλιά κι ηρωική ιστορία, πραγματική κιβωτός της εθνικής συνείδησης του μικρού λαού. Ιδρύθηκε σαν απλό σχολαρχείο από τις αρχές της αγγλοκρατίας, ύστερα έγινε ημιγυμνάσιο και από το 1915 κανονικό γυμνάσιο ισότιμο με τα ελληνικά. Από τότε το φύλαγαν και το προστάτευαν όλοι ως κόρην οφθαλμού».
Όμορφα συμπυκνώνει η Αγγελική Σμυρλή την ιστορία του Σχολείου τούτου και ακόμα πιο όμορφα στη συνέχεια αναλύει τον ρόλο που έπαιξε με την παιδεία και τα παιδιά του στην ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου. Από το 1888 λειτούργησε λοιπόν το Σχολείο αυτό που προέκυψε από το ελληνικό τμήμα του Αρρεναγωγείου Κτήματος, ιδρυτής του οποίου υπήρξε ο Τηλέμαχος Καλλονάς. Το 1977 μετονομάστηκε σε «Α' Γυμνάσιο Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄». Ως Λύκειο λειτούργησε από το 1983, παίρνοντας την ονομασία που φέρει μέχρι σήμερα.
Το Σχολείο μας συμμετείχε και διακρίθηκε στους αγώνες της σύγχρονης ιστορίας. Πολλοί οι απόφοιτοί του, αλλά και οι μαθητές του που το εγκατέλειψαν, για να γίνουν μαχητές της ελευθερίας. Μαθητές του πολέμησαν στους Βαλκανικούς πολέμους του 12-13, συμμετείχαν μαζί με τους καθηγητές τους στην εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931 δίνοντας μάχη κατά των Άγγλων αποικιοκρατών, ενώ τον Ιούνιο του 1953, αρνήθηκαν να μπουν στις τάξεις και οργάνωσαν διαδήλωση για να σαμποτάρουν τους προγραμματισμένους εορτασμούς για τη στέψη της βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ. Ανάμεσά τους ο δεκαπεντάχρονος τότε Ευαγόρας Παλληκαρίδης κατέβασε την αγγλική σημαία από τα Προπύλαια του Ιακώβειου Γυμναστηρίου και την πέταξε στο πλήθος, ενώ η σύγκρουση των μαθητών με τις δυνάμεις της αποικιοκρατίας επεκτάθηκε και δεν ήταν ούτε η μόνη ούτε η τελευταία. Στον ένοπλο αγώνα για την απελευθέρωση, πολλοί ήταν οι μαθητές που στρατολογήθηκαν. Ο Ευαγόρας, έφυγε τον Δεκέμβριο του 1955, αφήνοντας αποχαιρετιστήριο γράμμα στους συμμαθητές του με το χαρακτηριστικό ποίημά του «Θα πάρω μιαν ανηφοριά» και με εντολή να διαβαστεί στην τάξη. Στα χρόνια που ακολούθησαν το Σχολείο προσέφερε πολύ αίμα για να ποτιστεί το δέντρο της ελευθερίας. Τα ονόματα των ηρώων του είναι χαραγμένα σε μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο, ενώ το μνημείο των πεσόντων μαθητών εικονίζει ένα μαθητή με τη σάκα του ο οποίος πετροβολά ένα λιοντάρι.
Το Σχολείο όμως έγραψε μια εξίσου σημαντική πολιτιστική ιστορία. Ήδη από το 1889, δεύτερο έτος από την ίδρυσή του, ο Καλλονάς με τους μαθητές του ανέβασαν την πρώτη θεατρική παράσταση. Από τότε το Λύκειο Α΄ ανεβάζει θεατρικά έργα για τα οποία αποσπά τις καλύτερες κριτικές, για τη δε φετινή παράσταση «Μπλακ Άουτ» απέσπασε το Α΄ Βραβείο Παγκύπρια. Και δεν είναι μόνο οι θεατρικές παραστάσεις. Εδώ οργανώνονται πολλές εκδηλώσεις: συναυλίες, συμπόσια, συνέδρια, εδώ φιλοξενούνται εξέχουσες προσωπικότητες του Πνεύματος και της Πολιτικής. Ανάμεσα σε όσους επισκέφθηκαν το Σχολείο ο αείμνηστος συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης και πέρσι ο Καθηγητής Γλωσσολογίας Γεώργιος Μπαμπινιώτης.
Το 2005 το Σχολείο επεκτάθηκε κτηριακά, γεγονός που συνέπεσε με τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Ελληνικού Γυμνασίου Πάφου και που γιορτάστηκε με μια τελετή - αφιέρωμα και ένα τόμο στον οποίο παρουσιάζεται μέρος της διασωθείσας ιστορίας του. Έκτοτε ακολουθεί μια πορεία επέκτασης και ανόδου. Από το 2012, το Μουσικό Λύκειο Πάφου, στολίδι για το Σχολείο και για τον Πολιτισμό της πόλης μας, λειτουργεί εδώ, ενώ από το 2015-2016 έχουμε το Αθλητικό Λύκειο. Τον Σεπτέμβριο του 2014 διαμορφώθηκε η τάξη του ήρωα-μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως μουσειακή αίθουσα. Τα εγκαίνια τέλεσε ο τότε Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Γιαννάκης Ομήρου. Την αίθουσα επισκέπτονται μαθητές απ’
όλη την Κύπρο και την Ελλάδα και την αφήνουν με φανερή συγκίνηση.
Η ιστορία όμως αυτού του εκπαιδευτηρίου δεν έχει καταγραφεί πλήρως.
Είτε επειδή είναι τόσο μεγάλη και πολλές πτυχές της βρίσκονται στα πολύτιμα αρχεία του, είτε επειδή βρίσκεται στη μνήμη των ανθρώπων που έζησαν και δημιούργησαν τις μεγάλες στιγμές του. Φιλοδοξούμε η ιστορία αυτή ν’ αναδειχθεί με τη δημιουργία μικρών μουσειακών – εκθεσιακών χώρων, αλλά και με την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου για την οποία βρισκόμαστε εδώ σήμερα. Άλλωστε οι πλείστοι εξ ημών που υπηρετούμε σε αυτό το Σχολείο είμαστε απόφοιτοί του και οι χώροι αυτοί που βλέπετε και στους οποίους κινούμαστε καθημερινά είναι ταυτισμένοι με τη ζωή μας. Εδώ μεγαλώσαμε, εδώ ονειρευτήκαμε, εδώ κάποιοι βλέπουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους να μαθητεύουν και να μεγαλουργούν. Γι’ αυτό και η ύπαρξη του εκπαιδευτηρίου αυτού, αλλά και η συνέχιση της ιστορίας του, είναι για εμάς υπόθεση υψίστης σημασίας. Κλείνουμε λοιπόν αυτή τη σύντομη αναφορά στην ιστορία και την πάροδο του ιστορικού χρόνου με μια αλλαγή του γραμματικού μόνον χρόνου της Αγγελικής Σμυρλή. «Πέντε δρόμοι ενώνουν την Πάφο με τον άλλο κόσμο. Από τους πέντε δρόμους αυτούς, οι τρεις ανεβάζουν στα χωριά, ο τέταρτος κατεβάζει στην παραλία, την Κάτω Πάφο με το γραφικό λιμανάκι και τις τρακόσιες εξήντα εκκλησιές κι ο πέμπτος, ο ανατολικότερος, τραβά για τη Λεμεσό. Σ’
αυτόν είναι κτισμένα τα σχολεία, δημοτικό και γυμνάσιο σε κλασσικό ρυθμό. Αυτός είναι ο σπουδαιότερος».
*Φιλόλογος
