ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΒΟΥΤΟΥΡΗ*
Ύστερα από την Επανάσταση του της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 και τη δημοσίευση του Συντάγματος (Μάρτιος 1844) η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη βουλής. Οι ασάφειες του άρτι ψηφισθέντος εκλογικού νόμου αφενός και οι κομματικές αντιπαλότητες αφετέρου, μετέτρεψαν την εκλογική διαδικασία σε παρωδία, ενώ η καλπονοθεία καθόρισε εντέλει το αποτέλεσμα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η διεξαγωγή των εκλογών διήρκεσε περίπου τέσσερις μήνες (ο νόμος προέβλεπε ότι θα διαρκούσαν οκτώ μέρες). Στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας οι εκλογές διεξήχθησαν κατά τους μήνες Μάιο και Ιούνιο, ενώ σε άλλες (όπως για παράδειγμα στην Αθήνα) αναβάλλονταν διαρκώς, μέχρι και τις αρχές Αυγούστου. Έτσι όταν η συνήλθε η πρώτη στην ιστορία του ελληνικού κράτους Βουλή, τον Αύγουστο του 1844, σε κάποιες περιοχές δεν είχε περατωθεί η εκλογική διαδικασία.
Τα πράγματα έγιναν περισσότερο περίπλοκα καθώς ύστερα από πιέσεις, ταραχές, και ένοπλες εξεγέρσεις σε κάποιες περιοχές, ο αγγλόφρων Μαυροκορδάτος υποχρεώθηκε σε παραίτηση, στις 6 Αυγούστου, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η εκλογική διαδικασία. Ο Ιωάννης Κωλλέττης, ο οποίος διαδέχθηκε τον Μαυροκορδάτο, σχημάτισε κυβέρνηση «συνασπισμού» ανάμεσα στο γαλλικό και στο ρωσικό κόμμα, και επεχείρησε να χειραγωγήσει τη Βουλή (αυξάνοντας τις δικές του έδρες) με δύο τρόπους: πρώτον, με πιέσεις προς τους ψηφοφόρους της υπαίθρου (όπου η εκλογική διαδικασία δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί), και δεύτερον με αλχημείες κατά την κύρωση των εκλογικών αποτελεσμάτων. Όπως αναφέρουν οι πηγές ακυρώθηκε η εκλογή 42 βουλευτών προσκείμενων στον Μαυροκορδάτο.
Ο Νικόλαος Δραγούμης, ο οποίος παρεμπιπτόντως μετείχε στη διεύθυνση των βουλευτικών εκλογών, καταθέτει την εξής γλαφυρή μαρτυρία για την εκλογική παρωδία:
«Και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν· η μεν παραβίασις των καλπών ονομάσθη "συστολή των σανίδων", αι δε σαπουνοκασέλαι και τα σακκούλια "κάλπαι", η λύμανσις [καταστροφή] των σφραγίδων "τυχαία σύντριψις", οι συμβολαιογράφοι επί της ψηφοφορίας "επιτροπαί", και οι απόβλητοι του λαού "εκλεκτοί αυτού"». Εννοείται ότι ο Δραγούμης παύθηκε από τη θέση του το 1845.
Κάπως έτσι, με νοθείες και ψέματα, εγκαινίαζε το νεότευκτον ελληνικό κράτος τον κοινοβουλευτικό του βίο στα 1844. Ένα χρόνο αργότερα ο ρομαντικός σατιρικός ποιητής Αλέξανδρος Σούτσος κατέθετε τον εξής δηκτικό απολογισμό:
Ο βουλευτής του 1845
Αδελφοί Επαρχιώτες, έρχουμαι να σας ειπώ
εις τους δώδεκα αυτούς μήνας, όπου τον μισθόν κτυπώ,
τι ωραίας υποθέσεις και αληθινά χρυσάς
έκαμα διά το έθνος, δι’ εμένα, δι’ εσάς.
Ήλθα, βλέπετε, θρεμμένος και γερός και στερεός
δόξαν να ’χει ο Θεός!...
Τι καλές,
τι πολλές,
όπου έκαμα δουλειές!
Τι σταφίδες! Τι ελιές!
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
