ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*
Πόσο θλιβερό είναι αλήθεια η Κύπρος να είναι από τις πρώτες χώρες στη λίστα που επενδύουν πολλά στην εκπαίδευση, όπως έχει χιλιοειπωθεί, και ταυτόχρονα να είναι η τελευταία σε σχολικές επιδόσεις; Πολλές φορές αναρωτιέμαι πόσο δύσκολο είναι τελικά να κάνουμε την εκπαίδευσή μας πιο αποτελεσματική, ειδικά με τα κονδύλια που επενδύουμε σε αυτήν. Αν μόνο κοιτούσαμε γύρω μας και αφουγκραζόμασταν όσους εκπαιδευτικούς έχουν πραγματικά δυσανασχετίσει... Αν μόνο βλέπαμε τους μαθητές μας που καίνε τα βιβλία στο τέλος της σχολικής χρονιάς λες και η μάθηση είναι το χειρότερο που τους έχει συμβεί και τα σχολικά βιβλία ο χειρότερός τους εχθρός... Αν μόνο αναλογιζόμασταν γιατί αφήνουμε 12 χρόνια από τη ζωή των παιδιών να πάνε χαμένα...12 ολόκληρα χρόνια (!) και πολλές φορές φτάνουν στο πανεπιστήμιο με ελλιπείς βασικές γνώσεις και δεξιότητες... 12 ολόκληρα χρόνια! Πόσα αλήθεια μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος μέσα σε 12 χρόνια; Πόσα έχει πετύχει η καθεμιά και ο καθένας από εμάς; Πόσα έχει πετύχει η ανθρωπότητα; Με ποιο δικαίωμα, λοιπόν, σπαταλούμε τον χρόνο—ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά—των παιδιών μας στο σχολείο στερώντας τους το δικαίωμα να μάθουν, να σκεφτούν, να οραματιστούν, να καταλάβουν ποιοι είναι, τι θέλουν και που μπορούν να φτάσουν και να αναπτύξουν τον καλύτερό τους εαυτό, τις μοναδικές τους δυνατότητες, το όποιο ιδιαίτερό τους ταλέντο προς όφελος της κοινωνίας αργότερα; Αν μόνο είχαμε φαντασία και δημιουργικότητα πρώτα και κύρια εμείς που καλούμαστε να ασχοληθούμε με την εκπαίδευση και να ηγηθούμε αυτής ως ειδήμονες...
Σκοπός μου με αυτό το κείμενο είναι να θίξω δύο σημεία. Πρώτον την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που πρέπει να τη βλέπουμε ως προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη αντί υποτιμητικά να στεκόμαστε μπροστά τους για να τους πούμε πώς να διδάξουν (υποτίθεται ότι ξέρουν) και πώς πραγματοποιείται μέσα από τα διάφορα σεμινάρια. Δεύτερον, ότι οι δείκτες είναι καλοί ως ένδειξη της μάθησης, αλλά όχι όταν τους βλέπουμε υπεράνω αυτής, οπότε σε αυτή την περίπτωση, η έννοια της εκπαίδευσης και της μάθησης παίρνει άλλη τροπή. Η λύση σε αυτά είναι πολλή δόση φαντασίας και δημιουργικότητας, και συνάμα χαλαρότητα αλλά και αυστηρότητα μαζί.
Μιλώντας με φίλους εκπαιδευτικούς, αλλά και με μεταπτυχιακούς φοιτητές μου που είναι οι ίδιοι εκπαιδευτικοί, συχνά μου λένε, «Μα πόσες φορές να μας πουν για αυτούς τους δείκτες; ... Τόσα χρόνια ακούμε τα ίδια και τα ίδια». Μπορεί κανείς μέσα από τέτοιες προτάσεις να διαπιστώσει ότι τελικά σπαταλούμε τον χρόνο όχι μόνο των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών. Και όχι μόνο τους τον σπαταλούμε, αλλά μαζί τους υποτιμούμε. Μεταπτυχιακοί μου φοιτητές που είναι συνάμα εκπαιδευτικοί, μιλούν επίσης για έλλειψη ευκαιριών συνεργασίας. Αντί να τους δώσουμε ευκαιρίες για ανταλλαγή απόψεων, για συνεργασία, για να δουν το επάγγελμά τους ως δημιουργία, λοιπόν, τους βομβαρδίζουμε με τα ίδια και τα ίδια. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι αρκετά από τα σεμινάρια που υποχρεώνονται να παρακολουθήσουν, τα οποία πολλές φορές γίνονται με τον πιο αντιπαραδειγματικό τρόπο. Λένε στους εκπαιδευτικούς πώς να διδάξουν, κάνοντάς τους διάλεξη, σε μια μεγάλη αίθουσα, απρόσωπα, με πολλούς εκπαιδευτικούς που και αυτοί μιλούν μεταξύ τους μπροστά στην αδιαφορία του εκπαιδευτή να τους προσφέρει κάτι ποιοτικό και χρήσιμο. Οι εκπαιδευτές λένε στους εκπαιδευτικούς τι πρέπει να κάνουν, κάνοντας οι ίδιοι οι εκπαιδευτές αυτό που λένε στους εκπαιδευτικούς ότι δεν πρέπει να κάνουν. Οι εκπαιδευτικοί είναι καθημερινά στην πρώτη γραμμή, στο καθήκον, και γνωρίζουν καλύτερα και από πρώτο χέρι πώς να διδάξουν και έχουν τύχει εκπαίδευσης για να το κάνουν αυτό, ενώ οι όποιοιεκπαιδευτές είναι συχνά εκτός της σχολικής τάξης. Ίσως επίσης να πρέπει να αναρωτηθούμε και να προβληματιστούμε για το πόσες φορές ζητείται από τους εκπαιδευτικούς-συμμετέχοντες να αξιολογήσουν τα σεμινάρια που παρακολουθούν και να ακουστεί και να ληφθεί υπόψη η άποψή τους ώστε το σεμινάριο και ο ίδιος ο εκπαιδευτής να βελτιώνονται κάθε επόμενη φορά. Εμείς, λοιπόν, λέμε στους εκπαιδευτικούς πώς να βελτιωθούν, αλλά εμείς πώς προσπαθούμε να βελτιωθούμε; Αν θεωρούμε ότι οι εκπαιδευτές τα ξέρουν όλα, τότε πώς θα πείσουν τους εκπαιδευτικούς ότι πρέπει να είναι και αυτοί για πάντα μαθητές και ότι η μάθηση και η αυτο-βελτίωση συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια του ταξιδιού μας; Δίνεται η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να πουν τι δεν δουλεύει καλά για να υπάρξει βελτίωση; Τους λέμε να κάνουν αυτοαξιολόγηση των μαθημάτων τους. Εμείς, οι εκπαιδευτές, κάνουμε αυτοαξιολόγηση των δικών μας; Τους λέμε ότι πρέπει να στοχάζονται και να αναστοχάζονται καταγράφοντας αναστοχαστικά ημερολόγια και να βελτιώνονται κάνοντας έρευνα δράσης. Εμείς στοχαζόμαστε και αναστοχαζόμαστε; Βελτιωνόμαστε; Που, πως, πότε;
Αν είχαμε μόνο περισσότερη φαντασία και αν αφουγκραζόμασταν τι γίνεται γύρω μας, περισσότερη έγνοια, δημιουργική χαλαρότητα και απλότητα, αλλά ταυτόχρονα και αυστηρή πειθαρχία και συστηματική προσπάθεια να δούμε πιο είναι το καλό για τους μαθητές μας... Αν είχαμε λίγη καρδιά (συναίσθημα), λίγο μυαλό (λογική) κι ένα σπιτικό (οικειότητα και...για τις σκέψεις μας) (παρμένο από τον Μάγο του Οζ), τότε θα δείχναμε ότι πραγματικά ενδιαφερόμαστε για τον χρόνο και για το καλό των παιδιών και των εκπαιδευτικών και τότε θα είχαμε ίσως πιο χαρούμενους μαθητές, εκπαιδευτικούς, καλύτερα σχολεία, καλύτερα αποτελέσματα. Η πολλή προσπάθεια και η εμμονή σε μια αναποτελεσματική προσπάθεια δείχνει ότι δεν γνωρίζουμε και προσπαθούμε να πείσουμε. Αντίθετα, όταν ξέρουμε τι κάνουμε τότε χαμογελούμε, δημιουργούμε το κατάλληλο περιβάλλον και αφήνουμε τα πράγματα να κυλήσουν και να βρουν τον δρόμο τους, πάντα με την υποστήριξη, την συμπαράσταση, την συνέπεια, την έγνοια και την αγάπη των από πάνω, με μια απλότητα και χαλαρότητα και συνάμα αυστηρότητα, μεθοδικότητα και εμμονή. Προπάθειες γίνονται και δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι πάντα ξεκινούν με καλή θέληση. Μήπως όμως κάποιες από τις προσπάθειές μας δεν είναι καιοι πιο αποτελεσματικές; Μήπως θα μπορούσαν να γίνουν αποτελσματικότερες; Πώς; Ας ανοίξουμε τα αυτιά μας για να αφουγκραστούμε και τα μάτια μας για να δούμε. Οι λύσεις βρίσκονται μπροστά μας είναι ανάμεσά μας, μας φωνάζουν. Η αλήθεια είναι ότι όσο ψάχνουμε και κοιτούμε τους δείκτες τόσο σταματούμε να κοιτούμε την μάθηση. Και σε πολλά σεμινάρια επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών αυτό γίνεται. Οι δείκτες δεν είναι κακοί. Όμως γίνονται κακοί όταν η εστίαση στρέφεται σε αυτούς και μόνο σε αυτούς. Κακοί είναι όταν η έγνοια μας είναι αυτοί και όχι οι μαθητές μας και το τι μαθαίνουν και αν μαθαίνουν. Θα μπορούσαν οι προσπάθειες που γίνονται στην εκπαίδευση να έχουν περισσότερη δόση φαντασίας, δημιουργικότητας, χωρίς τον φόβο της δοκιμής αλλά και της παραδοχής της αναποτελεσματικότητά τους όταν δεν δουλεύουν, και περισσότερη ευελιξία, αυστηρότητα και συνέπεια σε σχέση με την πολλή και καλή δουλειά που πρέπει να γίνεται και με οδηγό την μάθηση των μαθητών μας; Θα μπορούσε να υπάρχει πολλή εμπιστοσύνη και άπλετη στήριξη προς το έργο που καλούνται να κάνουν οι εκπαιδευτικοί; Θα μπορούσε να τους δοθεί χρόνοςκαι ευκαιρίες για συνεργασία, ανταλλαγή ιδεών, αναζήτηση πόρων και πηγών και να κάνουν οι ίδιοι αυτά που θα ζητήσουν αργότερα από τους ίδιους τους μαθητές τους να κάνουν στην τάξη; Οι λύσεις είναι μπροστά μας, αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια μας για να τις δούμε. Αν μόνο είχαμε φαντασία και δημιουργικότητα πρώτα και κύρια εμείς που καλούμαστε να ασχοληθούμε με την εκπαίδευση και να ηγηθούμε αυτής ως ειδήμονες μπορεί τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Μπορεί τότε τα λεφτά του κόσμου που δαπανούνται για την εκπαίδευση να είχαν ένα πιο καλό αντίκρισμα.
*Αναλυτικά Προγράμματα και Διδασκαλία
Πανεπιστήμιο Frederick
