Αν δεν υπάρχει έρωτας μέσα στην εκπαίδευση, δεν υπάρχει εκπαίδευση. Εάν κάποιος μαθαίνει κάτι στο σχολείο [...] είναι επειδή ερωτεύεται τον καθηγητή του που είναι ερωτευμένος μ' αυτό που διδάσκει.
Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997), φιλόσοφος
ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ*
Πέρασαν κιόλας δεκατέσσερα χρόνια στην ίδια τάξη... Στην τάξη του δημόσιου σχολείου. Σε ένα δημόσιο σχολείο που βάλλεται από κάθε είδους χτυπήματα, καθημερινά, ένθεν κι ένθεν. Σε ένα δημόσιο σχολείο που αγωνίζεται να επιζήσει παρά τις αντιξοότητες της εποχής, παρά τις δυσμορφίες της κοινωνίας.
Είναι αλήθεια ότι κοιτάζοντας πίσω, νιώθω τυχερή, μαζί και κάτι περισσότερο από ευγνώμων, που έζησα την παιδική μου ηλικία έχοντας ως πρότυπο, και δασκάλους και καθηγητές, που αγαπούσαν το δημόσιο σχολείο. Στα δύσκολα χρόνια της μεταπολίτευσης και της προσφυγιάς, πάλεψαν και δίδαξαν μέσα από την αγάπη για τη γνώση, την αγάπη για τον άνθρωπο. Η πίστη και η αφοσίωση στο αντικείμενό τους, είτε θετικών είτε ανθρωπιστικών σπουδών, τους καθοδηγούσε έξω από τα ασφυκτικά όρια της τάξης· άνοιγε ορίζοντες στους μαθητές, σε μας που ζούσαμε χωρίς πληθώρα ερεθισμάτων, που διψούσαμε για το νέο, που ποθούσαμε για το άγνωστο· καλλιεργούσε την εμπιστοσύνη, για να δουλέψουμε ομαδικά, όπως αρμόζει σε ένα σχολείο· τόνωνε την ανάγκη μας για την έκφραση των ανησυχιών μας πάντα με οδηγό το επιχείρημα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο· θέριευε την έμφυτη τάση που είχαμε ως έφηβοι, για το δικαίωμα της ελευθερίας, ατομικής και συλλογικής. Ήταν δάσκαλοι, με την αληθινή έννοια της λέξης, μια έννοια τώρα πια δυστυχώς, περιφρονημένη και πιθανόν, ξεχασμένη.
Τώρα τα καταλαβαίνω όλα αυτά, όντας στη θέση τους, στην έδρα. Γι' αυτό και μερικές φορές -είναι παράξενο πώς- έχω την εντύπωση ότι είναι κάπου πίσω από τα θρανία των μαθητών κρυμμένοι και σε ανύποπτη στιγμή θα μου κλείσουν το μάτι ή θα με κοιτάξουν αυστηρά. Είναι αστείο, μα είναι το ίδιο αλήθεια, ότι κάποιες φορές, έχω πιάσει τον εαυτό μου να τους «μιμούμαι» μέσα στην τάξη. Τόσο λοιπόν, μεγάλη επιρροή έχει ο δάσκαλος στους μαθητές του; Είχε μεγάλη, θα πει κάποιος, παλαιότερα. Σήμερα, λίγη. Μήπως να 'ταν ισχυρότερη, ουσιαστικότερη;
Ο λόγος αυτός δεν αφορά μόνο τους καθηγητές μου αλλά και τους συναδέλφους μου. Αν εκείνοι ήταν τότε η καθοδήγησή μου, αυτοί τώρα είναι η πηγή της δύναμης που αντλώ καθημερινά, για να αποκρούω τις δυσκολίες. Ναι, είναι πραγματικότητα. Διότι υπάρχουν συνάδελφοι που μένουν μακριά από στείρες επαγγελματικές διεκδικήσεις, μακριά από κομματισμούς, μακριά από στέρφες αψιμαχίες, μακριά από ατομικά κι ευτελή μικροσυμφέροντα. Διότι με κόστος βαρύ τολμούν να διεκδικήσουν τη χαμένη, λόγω πολλών, επιστημοσύνη τους, την προδομένη, στην κοινωνία, αξιοπιστία τους. Διότι βρίσκονται στο δημόσιο σχολείο όχι γιατί δεν είχαν πού αλλού να απασχοληθούν αλλά γιατί έχουν τούτο το επάγγελμα ως λειτούργημα. Διότι γνωρίζουν καλά πως ο αγώνας υπέρ της δημόσιας παιδείας, θα κριθεί εξαρχής άνισος, εάν οι πολεμιστές δεν υπερασπίζονται ιδανικά. Διότι έχουν πρωταρχικό τους σκοπό την καθοδήγηση των παιδιών, και στον χώρο της γνώσης μα πάνω από όλα, στον χώρο της ηθικής, όντας ειλικρινείς και αληθείς απέναντι σε αυτό που πρεσβεύουν και ταυτόχρονα, σ' αυτό που διδάσκουν. Φύσει και θέσει. Διότι, τέλος, μένουν πιστοί στην πρώτη τους αγάπη, τη διδασκαλία, στερώντας πολύτιμο χρόνο από την οικογένειά τους, από την προσωπική τους ζωή, από τα, αφημένα στην άκρη, όνειρά τους.
Ίσως όλα εκείνα που συχνά στέκονται ενάντιά μας, εκείνα που πολεμούν την αξία της παιδείας να είναι βαριά, να είναι ασήκωτα. Όμως, είναι δυνατό μία στάση ζωής τέτοια, γιατί για στάση ζωής πρόκειται, να μην αποδίδει καρπούς; Να μην ωφελεί τους μαθητές; Για μένα είναι αδύνατο. Όχι επειδή είμαι εκ φύσεως ιδεαλίστρια, που είμαι, αλλά επειδή το έχω δει να συμβαίνει. Και η εμπειρία, στην περίπτωση αυτή ευτυχώς, είναι πιο ζωογόνα από την ελπίδα.
Έζησα λοιπόν, τους μαθητές να βρίσκουν καταφύγιο σ' αυτούς τους δασκάλους. Μια στέγη. Για να εκφραστούν για όσα δε ζουν, για όσα δεν τους αφήνουν να οραματιστούν, για όσα δεν μπορούν να κατανοήσουν, για όσα τους στεναχωρούν σε έναν κόσμο στενό και στεγνό από οράματα. Μέσα σ' αυτό το καταφύγιο τούς έχω βιώσει να ανοίγονται, να υπερβαίνουν τις οικογενειακές τους δυστοκίες, να εμπνέονται, να δημιουργούν, να ωριμάζουν, να φτιάχνουν θαύματα σαν μικροί θεοί. Με την εμπιστοσύνη στο πρόσωπο των δασκάλων τους, από το τίποτα συχνά, μας εκπλήσσουν για το τι μπορούν να καταφέρουν κόντρα στο πείσμα των καιρών. Εάν αυτό δεν είναι κατάκτηση για το δημόσιο σχολείο, τότε τι άλλο είναι; Και, τι άλλο πιο σημαντικό και σπουδαίο απομένει άραγε, για έναν Δάσκαλο να ζητήσει;
*Φιλόλογος
