ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΜΑΥΡΟΝΙΚΟΛΑ*
Αύριο Τρίτη η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας συνέρχεται για να συζητήσει την πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για παραχώρηση "υπεραρίθμων" θέσεων (σε ποσοστό 10%) στα δημόσια πανεπιστήμια της Δημοκρατίας μέσω μιας άλλης "πόρτας". Εκείνης των ούτω καλουμένων "εξετάσεων κατάταξης" για την ούτω καλουμένη "ειδική κατηγορία" των τελειοφοίτων/αποφοίτων των ιδιωτικών σχολείων και της Αγγλικής Σχολής.
Η πρόταση προωθήθηκε στη Βουλή χωρίς να έχουν γίνει, από ότι γνωρίζω, οι αναγκαίες διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερομένους και επηρεαζομένους φορείς. Σύμφωνα με την πρόταση, οι "εξετάσεις κατάταξης" (αντιγράφω) "θα διεξάγονται παράλληλα, στα πλαίσια και στο επίπεδο των Παγκύπριων Εξετάσεων".
Σύμφωνα, επίσης, με την πρόταση, τα δύο δημόσια πανεπιστήμια έχουν δεσμευτεί να αναλάβουν το κόστος που θα προκύψει για τις "υπεράριθμες" θέσεις που θα διατεθούν.
Σύμφωνα, ακόμη, με την πρόταση είναι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού που θα καθορίζει τις ελάχιστες απαιτούμενες βαθμολογίες κατά "Τμήμα Σπουδών". (Τα εισαγωγικά είναι δικά μου).
Σύμφωνα, τέλος, με την πρόταση, η γλώσσα εξέτασης μπορεί να είναι η αγγλική αν το επιθυμεί ο υποψήφιος. (Αλλιώς θα είναι η ελληνική).
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΙΣΧΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΣΧΕΙ ΓΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΟΤΑΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
1. Τι σημαίνει "υπεράριθμες" θέσεις; Συνήθως δημιουργούνται "υπεράριθμες" θέσεις εκεί που οι "κανονικές" θέσεις δεν αρκούν επειδή οι καλοί υποψήφιοι υπεραριθμούν κατά πολύ τις θέσεις. Αυτό δεν συμβαίνει στην παρούσα περίπτωση. Να θυμίσω μόνο τον μέσο όρο του 7.98 στα Νέα Ελληνικά (των "κανονικών" εξετάσεων) το 2015. Αλλά και την εισαγωγή φοιτητών με βαθμολογία κάτω της βάσης (μετά την "αναγωγή") σε τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Με την 23χρονη (στο Πανεπιστήμιου Κύπρου) εμπειρία του πανεπιστημιακού Καθηγητή, μπορώ να πω με βεβαιότητα πως μεγαλύτερο νόημα θα είχε η μείωση των θέσεων παρά η αύξησή τους. Μήπως οι "υπεράριθμες" θέσεις παριστάνουν, όταν φωταγωγούνται ως δήθεν μέτρο "κοινωνικής παροχής", το "δόλωμα" ώστε να ψηφιστεί το νομοσχεδιο παραμονές βουλευτικών εκλογών; Εξάλλου, τέλος, ήδη δίδονται υπεράριθμες θέσεις σε ποσοστό 14% ελέω Ειδικών Κριτηρίων. Με τις επιπρόσθετες 10% "υπεράριθμες"
θέσεις, οι συνολικές υπεράριθμες θέσεις φτάνουν το 24%, ποσοστό τόσο μεγάλο ώστε η λέξη "υπεράριθμος" να χάνει πλέον τη σημασία της.
2. Οι μαθητές των ιδιωτικών σχολείων έχουν ήδη κάθε δυνατότητα να διεκδικήσουν θέση στα δημόσια πανεπιστήμια μέσω των Παγκυπρίων Εξετάσεων. Κανείς και καμία αρχή δεν το απαγορεύει. Γιατί άραγε κάποιοι δεν θέλουν να τους αφήσουν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα που έχουν και ψάχνουν για άλλες "πόρτες"; Γιατί άραγε αρνούνται να αποδεκτούν το αυτονόητο ότι οι εξετάσεις για την επιλογή των υποψηφίων για τα δημόσια πανεπιστήμια πρέπει να είναι οι ίδιες για όλους;
3. Ένα ιδιωτικό σχολείο πρέπει να είναι ΙΣΟΤΙΜΟ με τα δημόσια σχολεία για να μπορεί να στέλλει τους αποφοίτους του στα δημόσια πανεπιστήμια της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Αλλιώς, οι απόφοιτοί του δεν θα είχαν εξ ορισμού τα απαιτούμενα εφόδια για φοίτηση στα δημόσια πανεπιστήμια.) Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι είναι ισότιμο. Ως ισότιμο δεν συγκροτεί, προφανώς, "ειδική κατηγορία". Και αφού είναι ισότιμο, γιατί να χρειάζονται διαφορετικές "εξετάσεις κατάταξης" για τους αποφοίτους του; Η ισοτιμία του συνεπάγεται ότι οι απόφοιτοί του είναι τόσο προετοιμασμένοι για τις Παγκύπριες Εξετάσεις όσο και οι απόφοιτοι του δημοσίου σχολείου. Μήπως αυτό που παρακολουθούμε είναι τελικά ένα παράλογο ταγκό της ισοτιμίας με την ανισοτιμία, όπου η ισοτιμία βγάζει το (σε λουστρίνι) πόδι της μπροστά δίκην σφραγίδας κύρους, ενώ η ανισοτιμία σέρνει το ταγκό προς τα πίσω και ψάλλει σε δεύτερη φωνή το υπέρ της "πίσω πόρτας" τροπάριο;
4. Η λειτουργία της "πίσω πόρτας" καταστρατηγεί την Αρχή της Ισονομίας, η οποία είναι κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ισονομία σημαίνει ΜΙΑ "πόρτα": μία ύλη, ένα γραπτό, μιά εξέταση. ΕΝΑ ΜΕΤΡΟ. Οι πολλές "πόρτες" που θα ανοίγουν και θα κλείνουν κατά πολλούς τρόπους, με πολλά μέτρα και σταθμά, και σύμφωνα με πολλούς (ενδεχομένους αλληλοσυγκρουόμενους) νόμους ή κανονισμούς, μόνο την ισονομία στην παιδεία δεν διασφαλίζει. Μα η παιδεία πρέπει να προάγει την ισότητα και την ισονομία για να είναι πραγματική παιδεία.
Έτσι, η καταπάτηση της Αρχής της Ισονομίας αρκεί αφ' εαυτής για να απορριφθεί η πρόταση.
5. Γιατί άραγε να είναι απαραίτητη τέτοιου είδους προνομιακή μεταχείριση προς τα ιδιωτικά σχολεία που λειτουργούν στην Κυπριακή Δημοκρατία; Σε καμιά χώρα του πολιτισμένου κόσμου δεν χορηγούνται τέτοια δυσανάλογα προνόμια προς ιδιωτικά διδασκαλεία. Ας μην πάμε μακρύτερα από την Ελλάδα. Είναι πασίγνωστα τα υψηλοτάτου επιπέδου ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας, όπως η Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή και το Αρσάκειο. Ουδέποτε θα εσυζητείτο καν στην Ελλάδα η δημιουργία άλλης "πόρτας" για την Βαρβάκειο και το Αρσάκειο. Επειδή, για να μάθουν όλοι την αλήθεια και να διαλυθεί κάθε είδους τοπική παραπλάνηση, οι απόφοιτοι της Βαρβακείου και του Αρσακείου είναι κατά παράδοση μεταξύ των πρώτων που επιτυγχάνουν, επί ίσοις όροις, στις Πανελλήνιες Εξετάσεις (και δεν έχουν ανάγκη την "πίσω πόρτα").
6. Το άνοιγμα της "πίσω πόρτας" δεν συζητήθηκε ποτέ στα τμήματα και τις σχολές των δημοσίων πανεπιστημίων. Έτσι μπορεί να λεχθεί ότι τα δημόσια πανεπιστήμια, και δη τα μέλη του Ακαδημαϊκού Προσωπικού τους, είναι άμοιρα των εξελίξεων γύρω από την "πίσω πόρτα", οι οποίες έγιναν ερήμην τους και παραμένουν αδιαφανείς. Δεν θα έπρεπε ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως ο τρόπος εισδοχής φοιτητών, να συζητηθεί πρώτα στα ακαδημαϊκά τμήματα; Δεν θα έπρεπε να είχε τοποθετηθεί το κάθε τμήμα για τη σκοπιμότητα και τη δυνατότητά του να δεχτεί τέτοιους "υπεράριθμους" φοιτητές; H παράκαμψη ακαδημαϊκών τμημάτων και σχολών συνιστά από μόνη της κατάφωρη παραβίαση των συλλογικών και εννόμων διαδικασιών, οι οποίες προϋποθέτουν, ως βασική αρχή, ότι τα ακαδημαϊκά θέματα συζητούνται στα ακαδημαϊκά τμήματα, τα οποία αποτελούν την κυψελίδα του ακαδημαϊκού βίου. Ομολογώ, πάντως, ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων μου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με τους οποίους έχω συζητήσει την πρόταση τάσσεται σφόδρα εναντίον. Πώς θα ενσωματωθούν άραγε στην κοινοβουλευτική συζήτηση οι θέσεις των ακαδημαϊκών τμημάτων και σχολών για το άνοιγμα της "πίσω πόρτας"; Πώς θα ακουστούν και θα μπουν στην εξίσωση οι θέσεις των μελών του Ακαδημαϊκού Προσωπικού των δημοσίων πανεπιστημίων; Ο αποκλεισμός και η παράκαμψη των ακαδημαϊκών τμημάτων, και δη των μελών του Ακαδημαϊκού Προσωπικού, των δημοσίων πανεπιστημίων από κάθε διαβούλευση (που δεν έγινε) προοιωνεί ότι τα ακαδημαϊκά τμήματα δεν θα έχουν κανένα λόγο ούτε και αργότερα, όταν το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θα καθορίσει αφ' υψηλού τις "ελάχιστες απαιτούμενες βαθμολογίες".
7. Ο όρος των "εξετάσεων κατάταξης" που χρησιμοποιείται είναι άκρως παραπλανητικός. Προφανώς δεν πρόκειται για "κατατακτήριες εξετάσεις", Κατατακτήριες εξετάσεις διοργανώνουν, για παράδειγμα, τα ελληνικά πανεπιστήμια για την εισαγωγή, σε κάποιο πρόγραμμα σπουδών, πτυχιούχων άλλων ειδικοτήτων σε ένα πολύ μικρό ποσοστό. Εδώ δεν θα "καταταχθούν" πτυχιούχοι αλλά κάτοχοι απολυτηρίου ιδιωτικών σχολείων, που στην καλύτερη περίπτωση θα είναι αναγνωρισμένα ως ισότιμα. Αυτό, όμως, μόνο στην καλύτερη περίπτωση καθώς το νομοσχέδιο της πρότασης δεν διευκρινίζει καν ότι αυτή θα αφορούσε τους αποφοίτους ιδιωτικών σχολείων που είναι (αναγνωρισμένα ως) ισότιμα προς τα δημόσια, και, επομένως, αφήνει (ακούσια ή εκούσια) ανοικτό το τραγελαφικό ενδεχόμενο να μπαίνουν από την "πίσω πόρτα" στα δημόσια πανεπιστήμια οι απόφοιτοι οποιουδήποτε ιδιωτικού διδασκαλείου που εκδίδει απολυτήρια, ακόμη και του μη αναγνωρισμένου!
8. Γιατί να είναι γλώσσα εξέτασης στις "εξετάσεις κατάταξης" η αγγλική; Δεν θα έπρεπε. Πρώτον, οι διά νόμου επίσημες γλώσσες των δημοσίων πανεπιστημίων είναι η ελληνική και η τουρκική. Πως θα μπορεί ένας αγγλόφωνος απόφοιτος ιδιωτικού διδασκαλείου που θα εισαχθεί πετυχαίνοντας σε μια εξέταση στην αγγλική να προσαρμοστεί και να επιτύχει κατά τη φοίτησή του, ώστε να μπορέσει να αποφοιτήσει, από τη στιγμή που η διδασκαλία θα γίνεται στην ελληνική ή την τουρκική; Ήδη, λοιπόν, η εξέταση στην αγγλική κυοφορεί σοβαρές προϋποθέσεις ώστε το εγχείρημα της εισδοχής διά της "πίσω πόρτας" να αποτύχει στην εφαρμογή του. (Σημειωτέον, ο αποκλεισμός της δυνατότητας να ήταν, επί παραδείγματι, γλώσσα εξέτασης η γαλλική ή η γερμανική αποτελεί άλλη σοβαρή καταστρατήγηση της Αρχής της Ισονομίας.)
9. Αφού οι "εξετάσεις κατάταξης" θα διεξάγονται στα πλαίσια και στο ίδιο επίπεδο με τις Παγκύπριες Εξετάσεις, γιατί οι δύο να μην ταυτίζονται; Γιατί να διπλασιάσουμε το (ήδη πολύ μεγάλο) κόστος των Παγκυπρίων Εξετάσεων εισάγοντας ένα άλογο κακέκτυπό τους; Οι ξεχωριστές, πάντως, "εξετάσεις κατάταξης" εύλογα δημιουργούν την υποψία πως αυτές θα είναι είτε εκτός πλαισίου (δηλαδή, σε άλλη ύλη) είτε σε άλλο επίπεδο. Εξίσου απαράδεκτα θα ήταν και τα δύο τελευταία αφού θα δημιουργούσαν εισακτέους "πολλών ταχυτήτων" και με πολλά και διάφορα "προσόντα", και θα παραβίαζαν εκ νέου την Αρχή της Ισονομίας.
10. Μια τελευταία καταστρατήγηση της Αρχής της Ισονομίας. Οι απόφοιτοι των δημοσίων σχολείων θα μπορούν, σύμφωνα με την πρόταση, να μπαίνουν και από την "κανονική" και από την "πίσω πόρτα". Μήπως αυτό είναι ένα "δόλωμα" ώστε να μετριαστούν οι αντιδράσεις των αποφοίτων των δημοσίων σχολείων εναντίον της προνομιακής μεταχείρισης των ιδιωτικών διδασκαλείων (αφού θα μπορούν τώρα και οι ίδιοι να μπαίνουν από δύο πόρτες, την "κανονική" και την "πίσω πόρτα");
11. Πώς θα εξασφαλισθεί η αξιοπιστία της νέας διαδικασίας θεματοθεσίας, ούτως ώστε οι υποψήφιοι να μην υποψιάζονται ότι κάπου και κάπως γίνεται διαρροή θεμάτων με συγκεκριμένους αποδέκτες;
12. Οι κανονισμοί που θα δουν οι βουλευτές συνεισφέρουν στον λαβύρινθο της πολυνομίας: δηλαδή, της ταυτόχρονης ύπαρξης πολλών νόμων ή κανονισμών για τη ρύθμιση του ιδίου ζητήματος. (Εν προκειμένω της εισδοχής φοιτητών στα δημόσια πανεπιστήμια). Ο συγκεκριμένος κανονισμός κάθε άλλο παρά ως καρπός νομοθετικής σχολαστικότητας ή γραφειοκρατικής αγκύλωσης θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Έτσι μπορεί να δημιουργήσει κάθε εύλογη υποψία ότι προορίζεται να υπηρετήσει "υψηλές" σκοπιμότητες. Ότι έρχεται ώστε να πετυχαίνονται όσα απαγορεύονται μέσα από τα "παράθυρα" της μυρμηγκότρυπας των μυριονόμων. Ότι προορίζεται να προάγει τα οικονομικά συμφέροντα των σχολαρχών εις βάρος της δημόσιας παιδείας.
Συμπερασματικά, η πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για να ανοίξει η "πίσω πόρτα" στα δημόσια πανεπιστήμια βρίθει λογικών αντιφάσεων, κενών ορθολογικής αιτιολόγησης, ανορθολογισμού, φυσικών αδικιών και καταστρατηγήσεων βασικών αρχών του κοινού δικαίου, όπως είναι η Αρχή της Ισονομίας. Αποτελεί κανόνα χωρίς εξαίρεση ότι κάθε "πίσω πόρτα" δημιουργεί εύλογες υποψίες για αδιαφάνεια, διαπλοκή οικονομκών και άλλων συμφερόντων, υπερτίμηση αναξιοτήτων, ευνοιοκρατικά φαινόμενα και παρά μέτρω ημετερισμό. Ως τέτοια η ("ντελικατέσσεν" κατά τα υπόλοιπα) πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου εγκυμονεί με τρόπο αναίσχυντο πολύ σοβαρούς κινδύνους για το δημόσιο συμφέρον, και δη για το συμφέρον της δημόσιας παιδείας του τόπου.
Ελπίζω ότι οι έντιμοι βουλευτές θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, θα αναγνωρίσουν αμέσως την εξόφθαλμη ακαταλληλότητα της πρότασης και θα την καταψηφίσουν δεόντως, υπερασπιζόμενοι τα καλώς νοούμενα συμφέροντα του λαού και των παιδιών του και στηρίζοντας τη δημόσια παιδεία του τόπου.
*Καθηγητής και Τέως Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου
