ΤΩΝ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΝΚΟΛΑΟΥ, ΜΑΡΙΑΣ ΤΣΑΠΑΡΑ, ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΨΟΛΑΙΜΗ*
Η ρομποτική είναι μια διασκεδαστική και συναρπαστική δραστηριότητα που δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να εμπλακούν στην προσέγγιση STEM (science, technology, engineering, and mathematics).
Το STEM είναι ένας τρόπος σκέψης για το πώς οι εκπαιδευτικοί σε όλα τα επίπεδα - συμπεριλαμβανομένων των γονέων - πρέπει να βοηθήσουν τους μαθητές να ενσωματώσουν τη γνώση σε όλους τους τομείς, ενθαρρύνοντάς τους να σκέφτονται με πιο συνδεδεμένο και ολιστικό τρόπο (Bales, Volmert & Kendall-Taylor, 2015). Οι γνώσεις μας για τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν αυξήθηκαν σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Γνωρίζουμε τώρα ότι η επιτυχία στη μάθηση απαιτεί, ο μαθητευόμενος να βρίσκεται στο επίκεντρο της εμπειρίας, δημιουργώντας διασυνδέσεις μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων και του περιβάλλοντος (Alade, Lauricella, Beaudoin-Ryan & Wartella 2016). Τα παιδιά πρέπει να έχουν ευκαιρίες να μελετήσουν τα ίδια υλικά μέσα από διαφορετικές προϋποθέσεις και διαφορετικές οπτικές, ώστε να αποκτήσουν γνώσεις. Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί αναρωτιούνται «Ποιά ηλικία είναι κατάλληλη για να ξεκινήσουν τη διδασκαλία του STEM;» Και «Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτές τις έννοιες στην εκπαίδευση των μικρών παιδιών;» Η απάντηση είναι ότι ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να ξεκινήσει η εκπαίδευση STEM (Sneideman, 2013).
Το έργο μας "Μια χαρούμενη εμπειρία Stem με τη Bee – Bot / A happy Stem Experience with Bee - Bot" χρησιμοποίησε τo Bee-Bot ως ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό εργαλείο που βοήθησε τα παιδιά να εξοικειωθούν με παιγνιώδη τρόπο με την επιστήμη και την τεχνολογία και παράλληλα να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες και ικανότητες όπως αλγοριθμική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, την κριτική σκέψη και τη δημιουργική σκέψη. Στόχος του έργου μας είναι τα παιδιά, να εισαχθούν στην έννοια του προγραμματισμού με παιγνιώδη τρόπο. Η μεθοδολογία βασίστηκε στη συνεργατική μάθηση. Η προσέγγιση του θέματος ήταν βιωματική, με κύριο στόχο την καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η επικοινωνία, η συνεργασία και η δημιουργικότητα. Επιπλέον, δεξιότητες όπως η συζήτηση, η οπτική παρατήρηση, η χρήση λογισμικού, η εμπλουτισμένη διδασκαλία, η ομαδική εργασία, ο καταιγισμός ιδεών και η συλλογή υλικού από το διαδίκτυο, συμβάλλουν στη διαδικασία της μάθησης.
Οι μαθητές είχαν εμπλέξει το Bee - Bot στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Έχουν αναπτύξει δεξιότητες ΤΠΕ, εμπέδωσαν τις έννοιες Δεξιά, Αριστερά, Πίσω, Μπροστά, έμαθαν να συνεργάζονται, να λύνουν προβλήματα, ανέπτυξαν κριτική σκέψη, απόκτησαν δεξιότητες παρατήρησης, έμαθαν να κάνουν υποθέσεις και προβλέψεις, να διαβάζουν απλά σύμβολα, σχέδια και χάρτες, , ανέπτυξαν τη γλώσσα και την επικοινωνία, τα μαθηματικά και την τεχνολογία. Ταυτόχρονα, η δράση υλοποιήθηκε σύμφωνα με το πλαίσιο μάθησης που βασίζεται στο παιχνίδι. Αυτή η προσέγγιση στοχεύει στη δημιουργία μαθησιακών περιβαλλόντων που συνδυάζουν τη μάθηση με την ψυχαγωγία και την ικανοποίηση που λαμβάνει ο παίκτης σε ένα καλά σχεδιασμένο παιχνίδι. Η γνωριμία, η παρουσίαση των σχολείων, η δημιουργία ενός συνεργατικού ψηφιακού βιβλίου, η ανταλλαγή ιδεών, η αξιολόγηση προγράμματος, είναι μερικές από τις δράσεις συνεργασίας στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι μαθητές των συνεργαζόμενων σχολείων.
Η νέα σχολική χρονιά, βρήκε τα σχολεία μας με ένα δώρο, το δώρο της συνεργασίας. Αυτό που είναι πιο ενδιαφέρον από ένα έργο που είχε ως κύριο στόχο την γνωριμία των σχολείων, είναι η συνεργασία και η δημιουργία. Η ενέργεια αυτή ήταν πλήρως συμβατή με το πρόγραμμα σπουδών για το Νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Οι γνωστικοί, ψυχοκοινωνικοί και κοινωνικο-συναισθηματικοί στόχοι τέθηκαν με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη διαφορετικών δεξιοτήτων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην επικοινωνία, την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία (οι 4 "υπερ- δεξιότητες" για τον 21ο αιώνα. The 4C's - "super skills": communication, critical thinking, creativity and collaboration).
Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε κατά τη σχολική χρονιά 2017 - 2018, σε 3 σχολεία από 2 χώρες (Ελλάδα και Κύπρο) και συμμετείχαν περισσότεροι από 100 μαθητές. Πρόκειται για ένα εξαμηνιαίο πρόγραμμα από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 2018, για τους μαθητές του νηπιαγωγείου και τους μαθητές του δημοτικού σχολείου, ηλικίας 5-7 ετών.
Η δημιουργία του " A Happy Stem Experience with Bee Bot" έγινε από κοινού από όλους τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς. Η κατανομή της εργασίας έγινε τόσο κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του έργου όσο και κατά την εφαρμογή του. Κάθε εκπαιδευτικός είχε επίσης αναλάβει τη δέσμευση να μεταφορτώσει ένα κομμάτι του έργου στην πλατφόρμα eTwinning προκειμένου να επιτρέψει σε όλους να έρθουν σε επαφή με την πλατφόρμα. Υπήρξε επίσης συνεχής επικοινωνία σε όλο το έργο. Ταυτόχρονα, η συνεργασία και η κατανομή της εργασίας πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής επικοινωνίας μας (δημιουργία τηλεδιασκέψεων), δημιουργία εγγράφων google, δημιουργία ενότητας αξιολόγησης, δημιουργία ηλεκτρονικού βιβλίου, ανταλλαγή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μηνυμάτων μέσω κοινωνικών μέσων καθώς και το Twinspace. Όσον αφορά τις δραστηριότητες επικοινωνίας, χρησιμοποιήθηκαν όλες οι δυνατότητες που προσφέρει η πλατφόρμα eTwinning, όπως η ηλεκτρονική αλληλογραφία, η τηλεδιάσκεψη, η συνομιλία, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ιδιαίτερα συνεργατικό έργο. Επίσης οργανώθηκαν διάφορες ηλεκτρονικές επικοινωνίες, τηλεδιασκέψεις μέσω skype, messenger και Twinspace, προκειμένου οι μαθητές να μάθουν περισσότερα για τη χαρά της συνεργατικής μάθησης βγαίνοντας από τα στενά όρια της τάξης. Στους μαθητές είχε κάνει ιδιαίτερη αίσθηση το γεγονός ότι ταυτόχρονα οι μαθητές από διαφορετικά σχολεία μπορούσαν να επικοινωνούν. Έγινε παρουσίαση του Bee Bot στους μαθητές, το γνώρισαν καλύτερα και αντάλλαξαν ιδέες και προτάσεις για τον τρόπο χρήσης του.
Υπήρξε συνεχής επαφή, επικοινωνία και συνεργασία με τα σχολεία των εταίρων μία φορά την εβδομάδα για την ομαλή εκτέλεση του προγράμματος, την υποβολή υποθέσεων και προβλέψεων, την επίλυση προβλημάτων και την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά κατανοούσαν τη σημασία της συνεργασίας για τη δημιουργία ενός συλλογικού σχεδίου, συμμετείχαν σε διερευνητική και συνεργατική μάθηση και έμαθαν να σέβονται τις απόψεις και τα έργα των άλλων και να αποδέχονται διαφορετικές απόψεις. Συναντήθηκαν με συμμαθητές από άλλα σχολεία, καλλιεργώντας κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Απόκτησαν γνώση και κοινωνική ανάπτυξη μέσω της ομαδικής εργασίας, ανακαλύπτοντας τη χαρά της ομαδικής εργασίας και της κοινής δράσης. Το Beebot έχει χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες δραστηριότητες καλλιεργώντας την υπολογιστική σκέψη. Το ηλεκτρονικό εργαλείο https://www.bee-bot.us/emu/beebot.html βοήθησε προς αυτή την κατεύθυνση.
Οι μαθητές ήταν πολύ ενθουσιασμένοι και ενεργοί σε κάθε πτυχή του έργου. Εργάστηκαν τόσο σε επίπεδο Ολομέλειας όσο και σε Ομαδικό επίπεδο στην τάξη τους. Φαινόταν να δείχνουν ιδιαίτερα τον ενθουσιασμό τους όταν συνεργάζονταν με άλλα σχολεία, αλλά και με το τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Το συνεταιριστικό τους βιβλίο με την απεικόνιση των δραστηριοτήτων που διεξάγονταν και το γεγονός ότι όλοι ήταν συνοδοιπόροι σε μια συνεργατική αποστολή ήταν ιδιαίτερα ευχάριστο σ’ αυτούς.
Για την υλοποίηση του έργου χρησιμοποιήθηκαν διάφορα εργαλεία συνεργατικής μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, κάθε σχολείο είχε έναν λογαριασμό Gmail για να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τις δυνατότητες των εγγράφων google. Για να δημιουργηθεί ένας κοινός χάρτης, χρησιμοποιήθηκαν χάρτες zee, μια υπηρεσία χαρτογράφησης που μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε ένα διαδραστικό χάρτη όπου οι μαθητές έψαξαν και βρήκαν το σχολείο τους και στη συνέχεια "το χαρτογράφησαν" στον χάρτη. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.zeemaps.com/map?group=3061867. Οι μαθητές των συνεργαζόμενων σχολείων δημιούργησαν ένα συνεργατικό ηλεκτρονικό βιβλίο, όπου ο καθένας μπορεί να βρει μια ποικιλία δραστηριοτήτων με τη χρήση της bebot στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το eBook δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας το εργαλείο web 2.0 https://www.storyjumper.com και είναι διαθέσιμο στο: https://www.storyjumper.com/book/showframe/56022365/5b0408dc112d8#page/1.
Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκε το συνεργατικό ηλεκτρονικό εργαλείο https://www.jigsawplanet.com, όπου οι μαθητές δημιούργησαν διάφορα παζλ για το έργο. Διατίθεται στο: https://www.jigsawplanet.com/?rc=play&pid=2674bb1e4bb1.
Για το διαμοιρασμό του υλικού ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, χρησιμοποιήθηκε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τόσο μέσω της πλατφόρμας eTwinning όσο και μέσω της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας των σχολείων και των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί, στα πλαίσια της επικοινωνίας χρησιμοποίησαν κάθε ευκαιρία που τους δόθηκε μέσω της πλατφόρμας eTwinning όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Περισσότερες λεπτομέρειες για το έργο στη διεύθυνση https://twinspace.etwinning.net/59688/home.
Το έργο κοινοποιήθηκε επίσης στους διαδικτυακούς τόπους των σχολείων προκειμένου να υπάρχει πρόσβαση στους γονείς και άλλους εκπαιδευτικούς των μαθητών. Διαθέσιμο στα:
http://dim-p-fokaias.att.sch.gr/index.php/draseis/ekpaideftikes/91-a-happy-stem-experience-with-beebot
https://tasterakiatisprotis.blogspot.com/p/bee-bot.html
http://blogs.sch.gr/2nippera/etwinning/a-happy-stem-experience-with-bee-bot/
Το έργο παρουσιάστηκε από τους εκπαιδευτικούς στους γονείς των μαθητών και στους εκπαιδευτικούς του σχολείου. Ταυτόχρονα παρουσιάστηκε στο εργαστήριο της Σχολικής Σύμβουλου της 55ης Περιφέρειας Προσχολικής Εκπαίδευσης Αττικής με στόχο την ενημέρωση και την παρακίνηση των εκπαιδευτικών για την εφαρμογή σχετικών προγραμμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η παρουσίαση είναι διαθέσιμη στο https://www.slideshare.net/MariaTsapara/a-happy-stem-experience-etwinning-project.
Παρατηρήθηκαν ποικίλα οφέλη για τους μαθητές κατά την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος eTwinning, όπως:
● Αποτελεί τρανή απόδειξη για τους μαθήτες, ότι επιτυγχάνεται η ανάπτυξη ποικίλων δεξιοτήτων και η ακαδημαϊκή γνώση με την υιοθέτηση των ΤΠΕ στην τάξη.
● Αύξηση της ικανότητας έκφρασης ιδεών, λήψης κοινών αποφάσεων.
● Ο μαθητής σέβεται τους κανόνες και αποδέχεται τις απόψεις των άλλων.
● Αναπτύσσει δεξιότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και διαχείρισης.
● Συνδέει τη γνώση με τις καθημερινές καταστάσεις.
● Αναπτύσσει υπολογιστική σκέψη και ικανότητες αυτο-ανάπτυξης.
Επιπλέον, το έργο αξιολογήθηκε μέσα από ατομικά και ομαδικά ερωτηματολόγια που δόθηκαν στα παιδιά και ήταν κατάλληλα για την ηλικία τους. Παρατίθενται πιο κάτω λίγα λόγια από τους μαθητές: ... "Μου άρεσε που συνάντησα νέους φίλους", "μου άρεσε που κάναμε τα δικά μας παιχνίδια", "Μου άρεσε το ρομπότ ή η μέλισσα που ήλθε στο σχολείο", " Θα μου αρεσε να έχω και εγώ μια μέλισσα- ρομπότ στο σπίτι".
Όλα τα παιδιά είναι περίεργα από τη φύση τους και πρόθυμα να διερευνήσουν το περιβάλλον τους και να μάθουν για μια ευρεία ποικιλία αιτιών και αποτελεσμάτων. Με αυτή την έννοια, οι παιδαγωγικές μέθοδοι για την εκπαίδευση των μικρών παιδιών, πρέπει να υποστηρίζουν αυτές τις βασικές διαστάσεις και να παρέχουν ένα ευρύ φάσμα πλαισίων για να τα χρησιμοποιούν τα μικρά παιδιά (Alade, Lauricella, Beaudoin-Ryan & Wartella 2016). Ο καλύτερος τρόπος είναι η διδασκαλία STEM. Το σημαντικότερο πράγμα που πρέπει να θυμόμαστε για τη διδασκαλία του STEM στους μικρούς μαθητές είναι ότι είναι τέλεια προσαρμοσμένοι για να μάθουν τις έννοιες STEM και δεν είναι δύσκολο να διδάξουμε το STEM σε μικρά παιδιά. Επιτρέποντάς τους να διερευνήσουν, ενθαρρύνοντάς τους να υποβάλλουν ερωτήσεις σχετικά με τον πραγματικό κόσμο, εντάσσουμε τα παιδιά στο STEM (Sneideman, 2013).
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Sneideman, M.J. (2013). Engaging Children in STEM Education EARLY! NAAEE's Early Childhood Environmental Education Programs.
Alade, F., Lauricella, A. R., Beaudoin-Ryan, L., & Wartella, E. (2016). Measuring with Murray: Touchscreen
technology and preschoolers’ STEM learning. Computers in Human Behavior. DoI: 10.1016/j.chb.2016.03.080
Bales, S., Volmert, A., and Kendall-Taylor, N. (2015). The Power of explanation: Reframing STEM and informal learning, Washington, D.C.: The FrameWorks Institute
*Νικολάου Ευτυχία, Δημόσιο Νηπιαγωγείο Τραχωνίου, Λεμεσός, Κύπρος.
Τσαπάρα Μαρία, 2ο Νηπιαγωγείο Περάματος, Ελλάδα.
Κοψολαίμη Ελένη, 1ο Δημοτικό Σχολείο Παλαιάς Φώκαιας, Ελλάδα
