Νέα Αναλυτικά και Ωρολόγια προγράμματα και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ*

  Η διαμόρφωση εφαρμογή των νέων αναλυτικών και ωρολογίων προγραμμάτων από την προδημοτική έως και το λύκειο αποτελεί τη ραχοκοκαλιά στην οποία στηρίζεται όλο το εγχείρημα της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης. Από τον Ιούλιο του 2008 μέχρι και τον Αύγουστο του 2010 διαμορφώθηκαν τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα από την Προδημοτική μέχρι το Λύκειο. Για την ολοκλήρωση αυτού του μεγαλεπήβολου έργου εργάστηκαν 53 πανεπιστημιακοί (από την Κύπρο και την Ελλάδα), οι οποίοι επιλέχθηκαν κατόπιν διαβουλεύσεων του Υπουργού με όλα τα πολιτικά κόμματα και πέραν των 400 μάχιμων εκπαιδευτικών, οι οποίοι δήλωσαν ενδιαφέρον έπειτα από ανοικτή πρόσκληση του Υπουργείου, και επιθεωρητές, τόσο της Δημοτικής όσο και της Μέσης Εκπαίδευσης.

Η διαμόρφωση των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων από την αρχή πήρε το χαρακτήρα του «δημόσιου εγχειρήματος», αφού σε όλα τα στάδια της εξέλιξης των εργασιών της η αρμόδια επιτροπή είχε συνεχείς επαφές με όλα τα οργανωμένα σύνολα και φορείς που σχετίζονταν με το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου (κόμματα, εκπαιδευτικές οργανώσεις, συνδέσμους γονέων, κ.λπ.).

Το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα δεν περιορίζεται απλά στο θέμα του περιεχομένου (ύλη) της εκπαίδευσης όπως γινόταν μέχρι σήμερα αλλά αναφέρεται επιπλέον στο μαθησιακό περιβάλλον, στις διδακτικές μεθόδους, στα μέσα διδασκαλίας και μάθησης στους δείκτες επιτυχίας και τους τρόπους αξιολόγησης των μαθητών.

Η σημαντικότερη καινοτομία των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων βρίσκεται στο γεγονός ότι η ύλη περιορίζεται σε ένα επαρκές και συνεκτικό σώμα γνώσεων που επιλέγεται με βάση αυστηρώς καθορισμένα κριτήρια, ώστε να αποτελέσει παρελθόν «ο αγώνας δρόμου για κάλυψη της ύλης», στον οποίο παραδοσιακά επιδίδονται εκπαιδευτικοί και μαθητές με σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα στο μαθησιακό κλίμα των σχολείων μας και στις επιδόσεις των μαθητών.

Παράλληλα, το νέο αναλυτικό πρόγραμμα αποσκοπεί στην καλλιέργεια της ιδιότητας του δημοκρατικού πολίτη και στην ανάπτυξη των κομβικών προσόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που απαιτούνται όλο και περισσότερο στον 21ο αιώνα (όπως είναι η δημιουργικότητα, η προθυμία και ικανότητα συνεργασίας κ.ά.).

Σταθερές και ξεκάθαρες οι συντεταγμένες της παιδείας μας

Παρά τις αλλαγές όμως, οι συντεταγμένες της παιδείας μας παραμένουν σταθερές και ξεκάθαρες. Η εκπαίδευσή μας συντελείται στο πλαίσιο του ελληνικού πολιτισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στο πέρασμα των χρόνων και ιδιαίτερα στην επαφή του με άλλους πολιτισμούς. Στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά μας ενισχύονται για να διαμορφώσουν αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους (εθνική, θρησκευτική, πολιτισμική), μαθαίνοντας ταυτόχρονα να σέβονται τους συμμαθητές τους με διαφορετική ταυτότητα.

Ενώ η σχολική χρονιά 2010-2011 αποτέλεσε χρονιά προετοιμασίας της εισαγωγής των νέων Α.Π. (μέσα από την επιμόρφωση, την ελεγχόμενη εισαγωγή πτυχών των νέων Α.Π., την αξιολόγηση του υφιστάμενου εκπαιδευτικού υλικού ως προς τη συνάφειά τους με τις αρχές των νέων Α.Π. και την έναρξη των διαδικασιών παραγωγής νέου υλικού) η σχολική χρονιά 2011-2012 συνέπεσε με την επίσημη έναρξη της σταδιακής εφαρμογής των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (Α.Π.) στα Γυμνάσια και τα Δημοτικά και την πλήρη εφαρμογή των νέων Ωρολογίων Προγραμμάτων (Ω.Π.) σε όλα τα Δημοτικά Σχολεία.

Για να υποστηριχθεί η εισαγωγή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων διαμορφώθηκαν νέα Ωρολόγια Προγράμματα, τα οποία εφαρμόζονται σε όλα τα νηπιαγωγεία και δημοτικά από τη σχολική χρονιά 2011-2012 και σταδιακά στα Γυμνάσια από φέτος, ενώ προβλέπεται και η εφαρμογή και νέων Ωρολογίων Προγραμμάτων και στη λυκειακή βαθμίδα από την μεθεπόμενη σχολική χρονιά.

Ταυτόχρονα, για την ομαλή εισαγωγή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων εφαρμόστηκε το μεγαλύτερο πρόγραμμα ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης εκπαιδευτικών που έχει εφαρμοστεί στην ιστορία του εκπαιδευτικού μας συστήματος, στο οποίο συμμετείχε το σύνολο των επηρεαζόμενων εκπαιδευτικών, ενώ, μέσα σε δύο μόλις χρόνια, ετοιμάστηκαν και εκδόθηκαν συνολικά 130 νέα βιβλία για τις ανάγκες εισαγωγής των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων.

Δεκάδες μέτρα και αποφάσεις

Η σταδιακή εισαγωγή των νέων Αναλυτικών και Ωρολογίων Προγραμμάτων αποτελεί ασφαλώς την καρδιά της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, η οποία πλαισιώνεται όμως από δεκάδες μέτρα και αποφάσεις που έχουμε λάβει, οι οποίες αναβαθμίζουν ουσιαστικά την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που στην Κύπρο περιλαμβάνουν περίπου 750 σχολικές μονάδες, 110.000 μαθητές και 12.000 εκπαιδευτικούς. Τα σημαντικότερα μέτρα που λάβαμε είναι τα εξής:

• Μειώθηκε ο ανώτατος αριθμός μαθητών κατά τμήμα στους 25 μαθητές σε όλες τις τάξεις.
• Εφαρμόστηκε πρόγραμμα εισαγωγικής επιμόρφωσης νεοδιόριστων εκπαιδευτικών.
• Θεσμοθετήθηκαν συγκεκριμένες ημέρες κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους για την υποχρεωτική επιμόρφωση καθηγητών και δασκάλων.
• Εισήχθηκαν τα Τετράμηνα στη Μέση Εκπαίδευση.
• Κατατέθηκαν ολοκληρωμένες προτάσεις για την εισαγωγή νέου συστήματος αξιολόγησης και για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος εκσυγχρονισμού των εκπαιδευτικών.
• Επιχορηγήθηκαν 30.299 μαθητές Γυμνασίου για την αγορά φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή.
• Επενδύθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια για την αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων.
• Ολοκληρώθηκε η παραγωγή Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου (ΨΕΠ) για μαθήματα της Μέσης Εκπαίδευσης και συνδέθηκαν όλα τα σχολεία με το διαδίκτυο.
• Υπερδιπλασιάστηκαν τα Μουσικά Σχολεία.
• Διαμορφώθηκαν και εφαρμόστηκαν ολοκληρωμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση της μαθητικής παραβατικότητας και για την ομαλή ένταξη των αλλόγλωσσων μαθητών.
• Επεκτάθηκε ο θεσμός των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) από 3 σε 8, καλύπτοντας περίπου του 10% του μαθητικού πληθυσμού.
• Δημιουργήθηκε Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης.
• Διαμορφώθηκε ολοκληρωμένη πολιτική για τη οικονομική στήριξη όσων μαθητών αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, χωρίς τυμπανοκρουσίες και λαϊκισμούς αλλά με διακριτικότητα, με ευαισθησία, με σεβασμό στους μαθητές και τις οικογένειές τους και με μοναδικό στόχο την αποτελεσματική και επαρκή στήριξη των μαθητών που την έχουν ανάγκη.  

*Απόσπασμα από την ομιλία του υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού, που εκφώνησε  την Πέμπτη  20 Δεκεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα:  «Το παρόν και το μέλλον της εκπαίδευσης στην Κύπρο, για την Ευρώπη και τον κόσμο του 21^ου αιώνα»