ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΙΚΕΛΛΙΔΗ*
Σε μια εποχή από-ανθρωπιστική, και σε μια κοινωνία με θεσμούς σε ελεύθερη πτώση, με έντονη την υπερτροφικότητα του «εγώ», η ανάγκη για αναχώματα και προσπάθεια αναστροφής μιας πορείας που οδηγεί τον άνθρωπο και την κοινωνία στην καταστροφή, αποδεικνύεται εκ των ων ουκ άνευ.
Κοιτάζοντας κανείς γύρω βλέπει πόσο πολύ έχουν διαβρωθεί θεσμοί και οργανισμοί εξαιτίας της καταναλωτικής φρενίτιδας που οδηγεί τον άνθρωπο σε άλογες αποφάσεις, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να υποπέσει σε ψεύδη, σε απάτες και άλλες παρανομίες που δεν τιμούν κανένα.
Μελετώντας τους φορείς εκείνους που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στον κατήφορο που χαρακτηρίζει τη ζωή μας, θα μπορούσαμε να στρέψουμε το βλέμμα και να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στην παιδεία του τόπου. Αυτό, βέβαια, θα ήταν μια αισιόδοξη προοπτική, αν μιλούσαμε για έναν τόπο σε κάποια άλλη εποχή. Ας θυμηθούμε την περίοδο της Τουρκοκρατίας ή της Αγγλοκρατίας. Όλοι έχουμε μάθει κι έχουμε προς τούτο σημαντικές πηγές και τεκμήρια, ότι αποκούμπι των σκλάβων ήταν η παιδεία (όπως και η εκκλησία). Μια παιδεία που αν και δεν ήταν οργανωμένη είχε ωστόσο σαφείς προσανατολισμούς και στοχεύσεις. Κάτι που σήμερα φαντάζει νεφελώδες, αφού και στο χώρο της παιδείας οι προσανατολισμοί, η όλη φιλοσοφία της παιδείας και οι στοχεύσεις της δεν αποτελούν κοινό τόπο για όλους τους φορείς. Αλλιώς βλέπει ο καθένας την πορεία που πρέπει να ακολουθεί η σύγχρονη παιδεία, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να χρησιμοποιούνται οι ίδιοι όροι και έννοιες, αλλά με διαφορετικό περιεχόμενο από διαφορετικά πολιτικά κόμματα, από οργανώσεις, άτομα κλπ. Συχνά ο καθένας κόβει και ράβει στα δικά του μέτρα και συμφέροντα το πώς εννοεί τον όρο «εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης» ή τον όρο «μεταρρυθμίσεις».
Εκείνο που ζούμε έντονα στις μέρες μας είναι η προσπάθεια διασύνδεσης της παιδείας με το χώρο της οικονομίας, της ανάπτυξης ατόμων που θα αποτελέσουν χρήσιμα γρανάζια στις ανάγκες των πολυεθνικών και άλλων εταιρειών. Αυτή η προσπάθεια χρηστικού προσανατολισμού της παιδείας βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε μια κοινωνία που μετέτρεψε την ύλη σε κυρίαρχο στοιχείο της ζωής του. Έτσι, συχνά η παιδεία κυνηγώντας τις αλλαγές και την εξυπηρέτηση των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών της οικονομίας χάνει τον προσανατολισμό της και δεν στρέφει το ενδιαφέρον της στον άνθρωπο, τις εσωτερικές του ανάγκες και την ανάγκη καλλιέργειας και ανάδειξης του πνευματικού του κόσμου. Ζητούμενο για την παιδεία μας δυστυχώς είναι η συνεχής προσαρμοστικότητα του ατόμου σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό τοπίο. Και τούτο επιχειρείται μέσα από τον τεχνολογικό αλφαβητισμό, την πολυγλωσσία, την απόκτηση επικοινωνιακών ικανοτήτων. Την ίδια ώρα παραμελείται η κλασική παιδεία, η καλλιέργεια της ψυχής του ανθρώπου, η ανάδειξη ηθικών αρχών και αξιών, η προσήλωση στην υπηρεσία του «εμείς».
Αν αναλύσουμε όλα εκείνα που μας πληγώνουν στη σύγχρονη εποχή, την οικονομική κρίση, τις κλιματικές αλλαγές, τα ηθικά και οικονομικά σκάνδαλα και την έξαρση των ναρκωτικών, την παραβατικότητα σε όλες της τις μορφές θα ανακαλύψουμε πως στην πραγματικότητα όλα τούτα είναι απότοκο της ηθικής κατάπτωσης, της απομάκρυνσης του ανθρώπου από την ένθεη ζωή, της στοχοπροσήλωσης σε έναν κόσμο κατά βάση υλικό, καταναλωτικό, μη πνευματικό. Θα κατανοήσουμε πως η ρίζα του όλου κακού βρίσκεται συχνά στις λανθασμένες επιδιώξεις της ίδιας της παιδείας μας. Και πως ο οίστρος των τελευταίων δεκαετιών για υποταγή της παιδείας στα κελεύσματα της οικονομίας, ενώ από τη μια μπορεί να εξυπηρέτησε τις άμεσες ανάγκες μιας συνεχώς αυξανόμενης και διογκούμενης παγκόσμιας οικονομίας από την άλλη αποξένωσε τον άνθρωπο από τις ρίζες του, την οικογένειά του, τον μέσα του κόσμο, την πνευματικότητά του.
Είναι για τούτο που σήμερα, που βιώνουμε τις συνέπειες του προσανατολισμού της παιδείας στον κόσμο της οικονομίας – και τις βιώνουμε κατά τρόπο επώδυνο – χρειάζεται να εξετάσουμε τον επαναπροσδιορισμό της φιλοσοφίας της παιδείας για να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο μιας νέας πορείας που θα σώσει τον άνθρωπο και θα αναστρέψει την πτωτική πορεία του.
Η αλλαγή φιλοσοφίας της παιδείας δεν είναι βέβαια από μόνη της αρκετή, για να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε εξάλειψη όλων εκείνων των αρνητικών φαινομένων που την κατακλύζουν στις μέρες μας. Και τούτο γιατί η όποια φιλοσοφία και οι όποιες στοχεύσεις πρέπει να υπηρετηθούν σωστά και με συνέπεια από ανθρώπους έτοιμους να αναλάβουν το βάρος του αποστολικού έργου που τους αναμένει. Κι οι άνθρωποι αυτοί, που δεν είναι άλλοι από τους σκαπανείς της εκπαίδευσης, είναι μέρος αυτής της κοινωνίας που βυθίζεται και καταλαβαίνουν και πονούν και αγωνιούν και θέλουν να διαδραματίσουν το σωστικό ρόλο που τους αναλογεί, αλλά ξέρουν και βλέπουν πως αυτό είναι ιδιαιτέρως επώδυνο στις μέρες μας. Κι έχουν ανάγκη οι άνθρωποι αυτοί της στήριξης της πολιτείας, των γονιών, της εκκλησίας, των μέσων ενημέρωσης, των φορέων εκείνων που μπορούν να αναδείξουν την πολυπλοκότητα του διδασκαλικού έργου και να συμπαρασταθούν στους ανθρώπους αυτούς που είναι υποχρεωμένοι να μάχονται κόντρα στους ανέμους για μια νέα παιδαγωγική πορεία που θα αναδεικνύει τον άνθρωπο ως πρόσωπο. Φαινόμενα όπως εκείνα που βιώσαμε το περασμένο καλοκαίρι άφησαν μεγάλες πληγές στον εκπαιδευτικό κόσμο και όλοι εκείνοι που συνειδητά ή ασυνείδητα υπέθαλψαν την αποδόμηση των εκπαιδευτικών θα πρέπει να κάνουν δεύτερες σκέψεις και να αναλογιστούν το μέγεθος της ζημιάς που άφησαν οι ενέργειές τους.
Τον επώδυνο δρόμο της παιδείας, τον δρόμο ανάμεσα σε συμπληγάδες, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να τον διαβούν έχοντας ενισχυτές όλους εκείνους που αντιλαμβάνονται πως η πορεία της κοινωνίας και της ανθρωπότητας είναι καιρός να αναστραφεί
*Εκπαιδευτικός
