ΤΗΣ ΣΤΕΛΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*
Σε μια σκηνοθετική διασκευή ενός κλασικού έργου, το κείμενο-πηγή προσφέρεται/χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη ώστε ο σκηνοθέτης-δημιουργός-διασκευαστής να ξαναδημιουργήσει, ξαναανακαλύψει (γράφοντας εκ νέου) τον αρχικό μύθο… ή και όχι. Η διαμάχη ανάμεσα σε συγγραφέα και σκηνοθέτη ως προς την πατρότητα του κειμένου (γραπτό κείμενο και κείμενο της παράστασης) επανέρχεται συνεχώς, ιδιαίτερα όταν η διασκευή υποσκάπτει τις αρετές και κλυδωνίζει τις δομές ενός κλασικού έργου – πόσο μάλλον όταν αυτό προέρχεται από την Αρχαία Ελληνική δραματουργία και συγκεκριμένα από την αξεπέραστη Αριστοφανική Κωμωδία. Με δεδομένο το γεγονός ότι καμία αρχαία παράσταση δεν είναι δυνατό να «αναβιώσει» με την τέλεια αναπαραγωγή των πρώτων συνθηκών εκτέλεσής της (είναι στην ουσία άγνωστο το «πώς»), αυτό που ο σύγχρονος σκηνοθέτης καλείται να πράξει είναι να βρει επί της ουσίας οδούς επικοινωνίας του «τότε» με το «τώρα». Όταν λέμε «επί της ουσίας» δεν εννοούμε απαραίτητα τη διατήρηση όλων των δραματικών προσώπων ή ολόκληρου του δραματικού κειμένου αυτολεξεί.
Τώρα γιατί όλη αυτή η εισαγωγή; Αφορμή στάθηκε η προχθεσινοβραδινή παράσταση του Πλούτου στο Αρχαίο Θέατρο του Κουρίου στα πλαίσια του ετήσιου Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος, όπου είχε στηθεί ευφυώς ένας δημιουργικός και ενεργητικός διάλογος ανάμεσα σε συγγραφέα (Αριστοφάνης) και σκηνοθέτη (Κώστας Σιλβέστρος), ανάμεσα στο τότε (-388) και στο σήμερα (2016) προβάλλοντας το πάλαι ποτέ επίκαιρο και διαχρονικό θέμα του πλούτου και της φτώχειας. Παραμένοντας στην όψη της παράστασης αυτή δεν θύμιζε σε τίποτα το Αριστοφανικό ύφος: ούτε στη θεατρική σκευή, ούτε στο μακιγιάζ, ούτε στο σκηνικό. Ακόμα και η δομή της παράστασης παρουσίαζε σημαντική απόκλιση από την Αριστοφανική Κωμωδία (εναλλαγή χορικών και διαλόγου) καθώς ο χορός συγκεντρωνόταν σε ένα και μοναδικό πρόσωπο το οποίο σε πεζό λόγο και στατική κίνηση συνδιαλεγόταν με τα υπόλοιπα δραματικά πρόσωπα. Η εισαγωγή του μουσικού σχήματος «Γαβ» στην παράσταση, θα μπορούσε να πει κανείς ότι κάθε άλλο παρά σε αρχαίο δράμα παρέπεμπε. Μόνο το Κούριο και η μαγεία του –η απίστευτη ηχητική, το μουρμούρισμα των κυμάτων και η τραχιά λαξευμένη πέτρα- έδιναν την αίσθηση του «αρχαίου» (με κάθε έννοια) στην παράσταση.
Η χθεσινοβραδινή παράσταση ήταν ένα καλό παράδειγμα ότι η εποχή μας απαιτεί όχι την «αναβίωση» του αρχαίου δράματος, αλλά να αναδείξει το γιατί της «επιβίωσής» του. Οι εύστοχες μεταφορές, οι μετωνυμικές χρήσεις αντικειμένων και κοστουμιών, η καυστικά σατιρική στάση απέναντι στη σύγχρονη επικαιρότητα (των ΜΜΕ, των debate, των τηλεπαιχνιδιών, της νυκτερινής διασκέδασης, της ευμάρειας, του δήθεν, της ματαιοδοξίας, της κενοδοξίας κλπ) υπακούοντας σε μια ευφυή σκηνοθετική σύλληψη, διατήρησαν την απαιτούμενη απόσταση από το «τότε» της εποχής του Αριστοφάνη, ώστε να κεντρίσουν το τώρα της καθημερινότητάς μας. Εάν ο στόχος του Αριστοφάνη υπήρξε να ασκήσει κριτική στην λανθάνουσα νοοτροπία της εποχής του, να θίξει φιλοσοφικά ερωτήματα ως προς την αναγκαιότητα των συμπληρωματικών αντιθέσεων (πλούτος ≠ φτώχεια)και να εγείρει υπαρξιακά ερωτήματα τα οποία να προκαλέσουν την ενδοσκόπηση και την αυτοκριτική στον θεατή, τότε ψες βράδυ ο Αριστοφάνης μίλησε ξανά… μετά από σχεδόν 2500 χρόνια προκαλώντας για ακόμα μια φορά αβίαστα το γέλιο.
Εδώ πλέον τα όποια ζητήματα πατρότητας και ιεραρχίας ανάμεσα σε κείμενο και παράσταση, συγγραφέα και σκηνοθέτη-δημιουργό, κλασικό και σύγχρονο καταρρίπτονται καθώς στη δημιουργική συνένωσή τους γεννούν ένα νέο δημιούργημα, παλίμψηστο του τότε δια του κειμένου και καθρέφτη του σήμερα δια της παράστασης/σκηνοθεσίας. Κλειδί εισόδου στη παράσταση ο μονοπρόσωπος χορός ο οποίος απρόθυμος να συμμετάσχει στο «φιάσκο» της δράσης, εδρεύει εκκινώντας και καταλήγοντας στον χώρο των θεατών!
*Νηπιαγωγός στη Δημοτική Εκπαίδευση
Κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου στις Θεατρικές Σπουδές με ειδίκευση σε Υποκριτική και Σκηνοθεσία (MAGISTERARTIUM, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου 2016), διπλώματος υποκριτικής (Δραματική Σχολή Βλαδίμηρος Καυκαρίδης 2006) και πρώτου πτυχίου στην εκπαίδευση (Πτυχίο Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου: Προδημοτική Εκπαίδευση, 2001).
