ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ
(Παρέμβαση του τέως υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού στην εκδήλωση του Πανεπιστημίου Frederick)
Η αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και θέτει βασικούς στόχους οι οποίοι θα πρέπει να υλοποιηθούν σε προκαθορισμένο χρονικό ορίζοντα. Αυτή την περίοδο έχει τεθεί ως χρονικό ορόσημο το 2020 και η τρέχουσα πολιτική είναι γνωστή ως «Ευρώπη 2020». Ο José Manuel Barroso, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρει:
“..Σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, θέλουμε η ΕΕ να γίνει μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Αυτές οι τρεις αλληλοσυμπληρούμενες προτεραιότητες θα βοηθήσουν την ΕΕ και τα κράτη μέλη να επιτύχουν υψηλά επίπεδα απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής.
Πιο συγκεκριμένα, η Ένωση έθεσε πέντε φιλόδοξους στόχους – για την απασχόληση, την καινοτομία, την εκπαίδευση, την κοινωνική ένταξη και το κλίμα/την ενέργεια – προς επίτευξη μέχρι το 2020. Κάθε κράτος μέλος έχει υιοθετήσει τους δικούς του εθνικούς στόχους σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς. Συγκεκριμένες δράσεις τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο στηρίζουν τη στρατηγική αυτή”.
Από την παραπάνω αναφορά προκύπτει σαφώς ότι η εκπαίδευση και η απασχόληση είναι στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής πολιτικής.
Κατά τα δύο εξάμηνα που προηγήθηκαν της Κυπριακής προεδρίας, υπήρξαν σημαντικές αποφάσεις σε θέματα παιδείας και απασχόλησης.
Κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες και πριν ακόμα η Κύπρος αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, θέσαμε ως βασικό στόχο τη συμπερίληψη θεμάτων στον τομέα της εκπαίδευσης και της απασχόλησης τα οποία θα είχαν στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο και κατ’ επέκταση την κοινωνική συνοχή και την οικονομική πρόοδο.
Στα πλαίσια αυτά κινήθηκαν όλες οι ενέργειες μας κατά τις εργασίες των δεκάδων συνεδριάσεων των διαφόρων επιτροπών και ομάδων εργασίας και των 18 επίσημων συναντήσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας.
Αναφέρω τους τίτλους των πολιτικών κείμενων που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και των ανακοινωθέντων της Προεδρίας για τις συναντήσεις υψηλού επιπέδου κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας στον τομέα της Εκπαίδευσης:
Θα κάνω μια επιλεκτική αναφορά κατά τρόπο που να συνάδει με το θέμα της αποψινής εκδήλωσης, δηλ. του ρόλου των Πανεπιστημίων και των προοπτικών απασχόλησης σε περίοδο οικονομικής κρίσης
Στο κείμενο με τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση αναφέρονται:
«…Το Συμβούλιο διαπιστώνει:
Με βάση τα παραπάνω, το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη:
«..Να κατευθύνουν επαρκείς επενδύσεις προς τους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στα πλαίσια μιας ευρύτερης στρατηγικής για την οικονομική ανάκαμψη, την ανάπτυξη και την απασχόληση, αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, τα προγράμματα της ΕΕ και τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία,…»
Πέραν αυτού όμως το Συμβούλιο καλεί κα πάλι τα κράτη μέλη:
« … Να διευρύνουν τη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την Επαγγελματική Κατάρτιση ΕΕΚ, θεσπίζοντας, για παράδειγμα, στοχοθετημένα μέτρα για την ενδυνάμωση των υποεκπροσωπούμενων ομάδων, εισάγοντας ευέλικτες μορφές μάθησης και αναπτύσσοντας, όπου δεν υφίστανται ακόμα, μορφές τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, συμπληρωματικής προς την πανεπιστημιακή….»
Τα κείμενα που σας έχω προαναφέρει επεκτείνονται και σε θέματα που άπτονται άμεσα της λειτουργίας των Πανεπιστημίων. Το Συμβούλιο καλεί ευθέως τα κράτη μέλη και εμμέσως βεβαίως και τα Πανεπιστήμια:
«..Να παρέχουν καλύτερα στοχοθετημένα συστήματα στήριξης και προσανατολισμού των σπουδαστών προκειμένου να τους βοηθήσουν να αποκτήσουν τίτλο σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εντός του προβλεπόμενου χρονικού διαστήματος,..»
Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα σ’ αυτό το θέμα διότι, η έγκαιρη αποφοίτηση των σπουδαστών έχει πολλαπλά οφέλη:
1ον: Συμβάλει καθοριστικά στην εξύψωση της ψυχολογίας και του ηθικού των φοιτητών και μετέπειτα νέων επιστημόνων, που τους βοηθούν στην απόκτηση αυτοπεποίθησης και πίστης στις ικανότητές τους. Εφόδια τα οποία τους είναι άκρως απαραίτητα για τη σταδιοδρομία τους ως νέοι επιστήμονες.
2ον: Δημιουργούν υψηλή έφεση προς τη μάθηση και πολύ εύκολα θέτουν τους νέους επιστήμονες σε διαδικασίες για απόκτηση πιο εξειδικευμένων γνώσεων και ανώτερων προσόντων αλλά και σε διαδικασίες δια-βίου μάθησης.
3ον: Υποβοηθούνται τα πανεπιστήμια στην καλύτερη κατάρτιση του προγραμματισμού τους αλλά και της εξοικονόμησης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων. Το ίδιο συμβαίνει και με την πολιτεία η οποία θα γνωρίζει πιο ασφαλή στοιχεία για τον αριθμό αποφοίτων ανά κλάδο και ανά έτος στο μέλλον και αναλόγως θα διαμορφώνει τις εκάστοτε πολιτικές της για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την απασχόληση.
Παράλληλα, το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη όπως λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να περιορίσουν των αριθμό φοιτητών οι οποίοι εγκαταλείπουν τις σπουδές τους χωρίς να τις ολοκληρώσουν.
Παρά την πρόοδο που έχει σηµειωθεί κατά την τελευταία πενταετία ως προς τα ποσοστά των αποφοίτων της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, θα χρειαστεί να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να επιτευχθεί ο πρωταρχικός στόχος της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», δηλαδή ποσοστό 40% των νέων που ολοκληρώνουν την τριτοβάθµια εκπαίδευση. Ο στόχος αυτός δεν καθορίστηκε τυχαία. Προβλέψεις δείχνουν ότι η αναλογία των θέσεων εργασίας στην ΕΕ οι οποίες απαιτούν προσόντα επιπέδου τριτοβάθµιας εκπαίδευσης θα αυξηθεί από 29% το 2010 σε 34% το 2020, ενώ το ποσοστό των θέσεων εργασίας µε χαµηλή ειδίκευση θα µειωθεί κατά την ίδια περίοδο από 23% σε 18%.
Στη συνάντηση των ΓΔ Ανώτερης Εκπαίδευσης συζητήθηκαν εκτενώς τα θέματα «Αριστεία στη διδασκαλία και διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση».
Κάποια βασικά στοιχεία που θα μπορούσαν να αναφερθούν είναι:
Η διασφάλιση ποιότητας είναι απαραίτητη στην προσπάθεια για δημιουργία συνοχής, ελκυστικότητας και εμπιστοσύνης στην ανώτερη εκπαίδευση, βάσει των στόχων της ατζέντας εκσυγχρονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανώτερη εκπαίδευση. Η ανάπτυξη της κοινωνίας στη βάση της γνώσης και της πληροφορίας, η παγκοσμιοποίηση, η οικονομική ολοκλήρωση και η αναπτυσσόμενη κινητικότητα ακαδημαϊκών και εργαζομένων κάνουν, επίσης, την διασυνοριακή διασφάλιση ποιότητας αυξανόμενα σημαντική.
Άλλη μια πρόκληση για τη διασφάλιση ποιότητας σχετίζεται με τη δικαιόχρηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Παρότι η προσφορά προγραμμάτων μέσω της δικαιόχρησης έχει αναπτυχθεί σχετικά πρόσφατα στην Ευρώπη, μάλλον θα αναπτυχθεί σημαντικά στο μέλλον αφού είναι σχετικά ευκολότερο και χαμηλότερου κόστους να μετακινείς προγράμματα σπουδών αντί φοιτητές. Έτσι, ένα από τα σημαντικότερα θέματα είναι να μπορούμε να εγγυηθούμε στους φοιτητές επαρκή επίπεδα ποιότητας τόσο στα προγράμματα σπουδών όσο και στους απονεμόμενους τίτλους μέσω δικαιόχρησης. Ξεκάθαρες αρχές πρέπει να καθοριστούν ώστε να παρέχουν ένα γενικό πλαίσιο διασφάλισης ποιότητας τέτοιων προγραμμάτων.
Για το θέμα της διδασκαλίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τονίστηκε ότι είναι επιτακτική ανάγκη οι φορείς χάραξης πολιτικής και οι ευρωπαϊκοί φορείς για την εκπαίδευση να θέσουν την αριστεία στη διδασκαλία και τη μάθηση ως κορυφαία προτεραιότητα της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό απαιτεί καλύτερη γνώση των συνθηκών που απαιτούνται για την ανάπτυξη ποιοτικής διδασκαλίας και μάθησης για μεγάλα και διαφορετικά ακροατήρια, των μεθόδων αξιολόγησης για την ενίσχυση της ποιότητας της διδασκαλίας και της επαγγελματικής ανάπτυξης και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στην αριστεία της διδασκαλίας.
Στην κοινή συνάντηση των Γενικών Διευθυντών της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της Ανώτερης Εκπαίδευσης συζητήθηκε εκτενώς το θέμα του ανοίγματος διόδων μεταξύ της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της Ανώτερης Εκπαίδευσης.
Στη συνάντηση τονίστηκε ότι τα κοινά πεδία της Ανώτερης Εκπαίδευσης με την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση χρειάζονται περισσότερη διαπερατότητα – από την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση στην Ανώτερη Εκπαίδευση και αντίστροφα. Πρέπει να δοθούν ουσιαστικές δυνατότητες στους απόφοιτους της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ανώτερη Εκπαίδευση. Αντίστοιχα, οι φοιτητές πανεπιστημιακών προγραμμάτων θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα, παράλληλα με την ακαδημαϊκή γνώση, να βελτιώνουν τις δεξιότητές τους μέσω εργαστηριακής άσκησης ή/και πρακτικής κατάρτισης σε πραγματικά πεδία της εργασίας. Επιπρόσθετα, οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμπληρώσουν τις ακαδημαϊκές τους σπουδές με υψηλού επιπέδου επαγγελματική εκπαίδευση μετά την αποφοίτησή τους.
Κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας πετύχαμε στον τομέα της Εκπαίδευσης να καταλήξουμε σε μια πολύ σημαντική πολιτική συμφωνία που αφορά τη Σύσταση για την Επικύρωση της Μη τυπικής και της Άτυπης μάθησης. Η σύσταση αυτή επιτρέπει την αναγνώριση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που αποκτούν οι πολίτες εκτός της τυπικής εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Τα άτομα μαθαίνουν και αποκτούν νέες δεξιότητες και ικανότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, όχι μόνο στον παραδοσιακό χώρο μιας αίθουσας διδασκαλίας αλλά ολοένα και πιο συχνά έξω απ’ αυτόν: στο χώρο εργασίας, στον ελεύθερό τους χρόνο μέσω της συμμετοχής σε συνέδρια και σεμινάρια, μέσα σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, από το διαδίκτυο, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί την πλέον προωθημένη διαδικασία άτυπης μάθησης.
Η Σύσταση αποκτά ιδιαίτερη σημασία υπό το φως των σημερινών συνθηκών της αυξανόμενης ανεργίας - που πλήττει ιδιαίτερα τους νέους - και των μειωμένων ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Η εκμετάλλευση νέων μαθησιακών ευκαιριών και η πλήρης αξιοποίηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτώνται εκτός της τυπικής εκπαιδευτικής διαδικασίας θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προσωπική ανάπτυξη, την ενεργό πολιτότητα, την κοινωνική ενσωμάτωση αλλά και την απασχολησιμότητα.
Όσα σας έχω αναφέρει, και όχι μόνον, μπορούν και θα πρέπει να τύχουν επεξεργασίας και κατάλληλης υλοποίησης τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από τα πανεπιστήμια, κρατικά και ιδιωτικά. Και σ’ αυτή την προσπάθεια πιστεύω ότι και το δικό σας Πανεπιστήμιο κ.Φρειδερίκου μπορεί και θα πρέπει να εδραιώσει τη θέση καιτο ρόλο του υπό τις σημερινές κρίσιμες οικονομικές συνθήκες. Έχοντας όμως πάντοτε κατά νου, ότι αν δε σώσουμε τον άνθρωπο καμιά οικονομία δεν σώζεται και ότι αν δεν βάλουμε στο επίκεντρο του όποιου εκπαιδευτικού συστήματος τον άνθρωπο, το μαθητή, το σπουδαστή, το φοιτητή δεν θα μπορούμε να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες.
