Ο θρίαμβος του Προκρούστη: Η μέγγενη των ποσοστώσεων

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ Α ΠΟΛΗ*

Η Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης της Δημόσιας Υπηρεσίας ετοίμασε Προσχέδιο Κανονισμών¹ για το νέο τρόπο αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων. Στους Κανονισμούς αυτούς που αναμένεται να τεθούν σε ισχύ την 1^η Ιανουαρίου 2016, [άρθρο 21]  γίνεται ρητή αναφορά στην εισαγωγή καθοδηγητικού μηχανισμού ποσοστώσεων, για την κατηγοριοποίηση σε ποσοστά επί τοις εκατόν της αξιολόγησης των υπαλλήλων που θα γίνεται για σκοπούς προαγωγής σύμφωνα με τον σχετικό πίνακα. Η ποσόστωση θα γίνεται ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν θα βαθμολογούνται όλοι το ίδιο.  Στο άρθρο 17.-(2)-στ καλούνται οι προϊστάμενοι που θα κάνουν τις αξιολογήσεις να μην διστάζουν να βάζουν χαμηλές βαθμολογίες για το καλό της υπηρεσίας αλλά και του αξιολογούμενου. Ανάλογο σύστημα θέλει να επιβάλει το Υπουργείο Παιδείας στην εκπαίδευση από την  σχολική χρονιά 2016-2017.

Είναι γεγονός ότι εξετάζοντας ένα χαρακτηριστικό ενός μεγάλου πληθυσμού², όπως για παράδειγμα την υπηρεσιακή απόδοση, η πλειοψηφία των εξεταζομένων είναι καλοί, αφού το 68,3% του υπό εξέταση πληθυσμού αναμένεται να βρίσκεται σε απόσταση μια τυπική κατανομή εκατέρωθεν του μέσου όρου. Το υπόλοιπο 31,7% μοιράζεται ισόποσα ανάμεσα στους πολύ καλούς και άριστους από τη μια και τους μέτριους και κάτω του μετρίου από την άλλη. Ο προτεινόμενος μηχανισμός ποσοστώσεων όμως δεν τηρεί ούτε τα προσχήματα, αλλά βασίζεται σε  αυθαίρετη και μη σταθμισμένη κλίμακα βαθμολογίας από το 1 έως το 100. [άρθρο 7.-(1)] Κατά παράδοξο τρόπο τα τρία τέταρτα αυτής της κλίμακας σχεδόν δεν θα χρησιμοποιείται, αφού το 95% των αξιολογουμένων θα βαθμολογούνται πάνω από 75. Είναι προφανές ότι η πιο πάνω ποσόστωση με το 95% των υπαλλήλων να βρίσκεται στο ένα από τα τέσσερα τεταρτημόρια  δεν αποτελεί αναπαράσταση κανονικής κατανομής πληθυσμού.² Η πρόταση λοιπόν στερείται την όποια επίφαση επιστημονικότητας.

Οι βαθμολογίες με βάση τις  προτεινόμενες ποσοστώσεις θα κατανέμεται ως εξής:

1. Στο βαθμολογικό κλιμάκιο 76 έως 85 θα βρίσκεται το 50% των υπαλλήλων.
2. Πάνω από 85 θα έχει συνολικά ένα  45% των υπαλλήλων το οποία θα κατανέμεται στα ακόλουθα τρία κλιμάκια:

-Το  βαθμολογικό κλιμάκιο 86-90 να δίνεται στο 20% των υπαλλήλων.

-Το κλιμάκιο 91-95 θα δίνεται στο 15% των υπαλλήλων.

- Το ύψιστο κλιμάκιο  96-100 στο 10% των υπαλλήλων.

1. Υπάλληλοι με βαθμολογία 1 μέχρι 75 στις δύο τελευταίες βαθμολογίες τους δεν θα δικαιούνται να είναι υποψήφιοι για προαγωγή.[άρθρο 8.-(1)] Με τη δυσμενή αυτή βαθμολογία    θα αξιολογείται μόνο το 5%.
2. Η ποσόστωση θα εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε υπηρεσία νοουμένου ότι ο συνολικός αριθμός των υπαλλήλων της που βρίσκονται στην ίδια οργανική θέση είναι τουλάχιστον 10· [άρθρο 7.-(2)] Αλλά και σε περίπτωση μονοψήφιου αριθμού υπαλλήλων θα γίνεται προσπάθεια για εφαρμογή της ποσόστωσης κατά προσέγγιση. [άρθρο 7.-(3)]  Στις οριακές αυτές περιπτώσεις θα δίνεται αυθαίρετη (συγγνώμη διακριτική) εξουσία στον προϊστάμενο να στρογγυλοποιήσει τις ποσοστώσεις προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Αλήθεια τι σημαίνει το 5% του δέκα; Μισός υπάλληλος με δυσμενή βαθμολογία; Ένας; Ή κανένας;  

Οι εκπαιδευτικοί στο κρεβάτι του Προκρούστη

1. Η εφαρμογή του κανονισμού ποσοστώσεων σε ένα σχολείο με είκοσι  δασκάλους θα οδηγήσει σε μεγάλες αδικίες αφού το  δείγμα είναι πολύ μικρό για να είναι αντιπροσωπευτικό και να ανταποκρίνεται στην αυθαίρετη και ούτως ή άλλως λανθασμένη ποσόστωση.
2.  Ο αξιολογητής  ως σύγχρονος Προκρούστης θα  πρέπει να «μαρκάρει» ένα εκπαιδευτικό με δυσμενή κρίση και αν δεν  υπάρχει θα πρέπει να τον δημιουργήσει για να μην υποστεί ο ίδιος δυσμενή κρίση από το δικό του προϊστάμενο.
3.  Χοντρικά ένα σχολείο με 20 δασκάλους θα πρέπει να έχει (ή να δημιουργήσει) δύο «άριστους» με βαθμολογία 96-100, τρείς  «πολύ καλούς» με βαθμολογία 91-95,  τέσσερις καλούς με βαθμολογία 86-90, δέκα μέτριους με βαθμολογία 76-85 και ένα μαύρο στιγματισμένο πρόβατο με βαθμολογία μέχρι 75. Ο βαθμολογητής πρέπει να στιγματίζει ένα στους είκοσι υφισταμένους του  για να μείνει εντός του Ιερού κανόνος της ποσοστώσεως διαφορετικά ίσως στιγματιστεί και ο ίδιος από τον Ανώτερο Ιεροεξεταστή (συγγνώμη αξιολογητή).

Τι γίνεται όμως αν στο συγκεκριμένο σχολείο όλοι οι εκπαιδευτικοί είναι άνω του μετρίου και ο αξιολογητής απλά πρέπει να «σκαρτάρει» κάποιο με το ζόρι; Ή αντίθετα αν υπάρχουν περισσότεροι ανεπαρκείς υπάλληλοι και ο αξιολογητής καλύπτει κάποιους με καλή βαθμολογία επειδή το επιτρέπει η ποσόστωση;

Το κλίμα θα γίνει πολύ ανταγωνιστικό αφού θα ισχύει ένα άτυπο παιγνίδι μαγικών καρεκλών όπου 20 ανταγωνιστές θα γυρίζουν γύρω από 19 καρέκλες. Κάποιος κάθε χρόνο θα κινδυνεύει κυριολεκτικά να..χάσει την καρέκλα του και μετά την πρώτη εξόντωση το παιγνίδι συνεχίζεται με όσους επιβιώσαν. Στον επόμενο γύρο μπορεί να είναι η δική σου ή η δική μου σειρά. Μακροπρόθεσμα το παιγνίδι θα γίνει πολύ ψυχοφθόρο, αφού αν κάθε χρόνο βγαίνει νοκ άουτ ένα 5% σε μια δεκαετία μπορεί να την πάθουν μέχρι 50%.

Ως αποτέλεσμα του σκληρού ανταγωνισμού οι πισώπλατες  μαχαιριές και τα κτυπήματα κάτω από τη μέση θα δίνουν και θα παίρνουν και το παιδαγωγικό και συναδελφικό κλίμα εντός του σχολείου θα δηλητηριαστεί ανεπανόρθωτα. Σε ένα μεταμοντέρνο έργο τρόμου, σε ένα αγώνα ζωής και θανάτου κυριολεκτικά θα παίζεται το ψωμί της οικογένειας στο..κρεβάτι του Προκρούστη-Αξιολογητή. Φυσικά όσοι έχουν αναπτυγμένους  σιελογόνους αδένες, εύκαμπτη σπονδυλική στήλη και μακριά γλώσσα θα έχουν  ακαταμάχητα όπλα επιβίωσης. Αναμένεται ότι οι ιθύνοντες θα διατυμπανίζουν  ότι η διαδικασία θα είναι αξιοκρατική, αλλά αυτό θα είναι ένα ακόμα επικοινωνιακό παιγνίδι.

Φυσικά όλα αυτά θα γίνουν όχι για να μετατρέψουν τη δημόσια υπηρεσία σε ρωμαϊκή αρένα αλλά για να αυξήσουν την απόδοση της, για να κάνουν τους υπαλλήλους αποδοτικότερους και για την καλή χρήση του χρήματος των φορολογουμένων. Τώρα αν θα υπάρχουν και εκπαραθυρώσεις αθώων..ή ανθρώπων με δύσκαμπτη σπονδυλική στήλη και μικρή γλώσσα δεν έγινε και τίποτε..Αυτοί θα αποτελούν τις αναγκαίες παράπλευρες απώλειες..για να έχουμε.. ένα «αποδοτικό» «σύγχρονο» και «λειτουργικό» δημόσιο τομέα. 

Σημειώσεις

1. Επικεφαλής της Μονάδας Διοικητικής Μεταρρύθμισης είναι ο  Υφυπουργός παρά το Προέδρω Κωνσταντίνος Πετρίδης. Μπορείτε να βρείτε όλες τις σχετικές πληροφορίες για το έργο της υπηρεσίας αυτής στην ιστοσελίδα www.reform.gov.cy Οι προτεινόμενοι κανονισμοί τιτλοφορούνται «Οι περί Δημόσιας Υπηρεσίας (Αξιολόγηση Υπαλλήλων) Κανονισμοί του 2015»  Θα οδηγηθεί επίσης στη βουλή για ψήφιση Ο περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Προαγωγή, Διατμηματική Προαγωγή και Πρώτο Διορισμό και Προαγωγή στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμος του 2015»
2. Το κεντρικό  οριακό θεώρημα του  Carl F. Gauss αναφέρει ότι σε μια δειγματοληψία από κανονική κατανομή το 68,3% των τιμών απέχει το πολύ μια τυπική απόκλιση πάνω και κάτω από τη μέση τιμή, βρίσκεται δηλαδή στο διάστημα . Το 95,5% των τιμών βρίσκεται στο διάστημα  δηλαδή σε απόσταση δύο τυπικές κατανομές πάνω και κάτω του μέσου όρου και το 99,7% στο διάστημα . Στον τύπο  μ ο μέσος όρος της κατανομής και σ η τυπική της απόκλιση.
3. Συγκεκριμενοποιήσουμε το θεώρημα με το ακόλουθο παράδειγμα:

Πληθυσμός: Σύνολο αντρών ηλικίας 18 - 25 ετών που ζουν στην Κύπρο.

Μεταβλητή: Ύψος

Μέσος όρος ύψους ανδρών 18-25 ετών: 1,75 μ

Τυπική Απόκλιση: 0,07 μέτρα

Με βάση το κεντρικό οριακό θεώρημα  αναμένουμε ότι το 34,15% του υπό εξέταση πληθυσμού, θα έχει  ύψος 1,76μ έως 1,82μ, 13,6% θα έχει ύψος μεταξύ 1,83μ και 1,89μ και 1,1% ύψος 1,90μ έως 1,96μ. Αντίστοιχα κάτω του μέσου όρου θα έχουμε: ύψος 1,69μ έως 1,75μ, 34,15,%, ύψος 1,62μ και 1,68μ και 13,6% και μεταξύ 1,55μ έως 1,61μ 1,1%.

*Μέλος ΔΣ ΑΚΙΔΑ 2014-2017