ΤΟΥ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΧΑΤΖΗΣΤΑΣΟΥ* PhD
Παρόλα τα οικονομικά δεινά που προκάλεσε στην Κύπρο το κούρεμα καταθέσεων, γνωστό και σαν bail-in, ένα θετικό στοιχείο είναι ότι η κυπριακή οικονομία παρουσιάζει μέχρι στιγμής αξιοσημείωτη αντοχή. Ώθηση στην έξοδο από την οικονομική κρίση ενδέχεται να δώσουν οι προγραμματιζόμενες γεωτρήσεις για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων στα τεμάχια 2, 3, 9, 10 και 11 αρχής γενομένης τέλη του 2014. Φυσικά το μεσοδιάστημα που προκύπτει μπορεί να αξιοποιηθεί εποικοδομητικά ώστε να επιφέρει ανάπτυξη και να περιορίσει τη μάστιγα της ανεργίας. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι οι εταιρείες θα ορύξουν στα επόμενα 3 έτη από την υπογραφή των συμβολαίων με την Κυπριακή Δημοκρατία, στις αρχές του 2013, τουλάχιστον πέντε εξερευνητικές γεωτρήσεις. Αν σε αυτές συμπεριληφθούν ακόμα τρεις επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις συνολικά υπολογίζεται να πραγματοποιηθούν περίπου οκτώ γεωτρήσεις.
Με εκτιμημένο κόστος περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια ανά γεώτρηση με ένα συντηρητικό υπολογισμό οι επενδύσεις που θα διοχετευθούν στην Κύπρο αναμένεται να ανέλθουν στα $800 εκατ. Το ζητούμενο όμως είναι τι ποσοστό των επενδύσεων αυτών θα εισρεύσει στην πραγματική οικονομία; Με άλλα λόγια πώς μπορεί η Κύπρος καλύτερα να εκμεταλλευτεί αυτή τη συγκυρία με τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το μεσοδιάστημα μέχρι την ανέγερση του τερματικού υγροποίησης στο Βασιλικό μπορεί να αξιοποιηθεί χαράσσοντας μια εθνική πολιτική προσέκλυσης εταιρειών που να παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες και εξοπλισμό στις εταιρείες που κατέχουν τα δικαιώματα εντοπισμού και ανάπτυξης των υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ και στη γύρω περιοχή.
Αναπόδραστα παρουσιάζονται σημαντικές ευκαιρίες στον τομέα της ενέργειας. Για να αξιοποιηθούν όμως πρέπει να κατανοήσουμε τη βιομηχανία πετρελαίου. Εν συντομία αποτελείται από: α) τις κρατικές εταιρείες Υδρογονανθράκων (Υ/Α) (National oil companies), β) τις ιδιωτικές πετρελαϊκές εταιρείες κολοσσούς όπως BP, Total, Chevron, γ) τις ανεξάρτητες εταιρείες όπως BG, Occidental και Noble Energy, και δ) τις εταιρείες παροχής υπηρεσιών (Oil Field Service (OFS) companies) π.χ., Halliburton, Baker Hughes, Schlumberger. Οι τελευταίες δεν κατέχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης πεδίων Υ/Α αλλά παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες και προϊόντα στις υπόλοιπες εταιρείες (α, β, και γ) που καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσμα της πετρελαϊκής βιομηχανίας.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών (OFS) χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες: κατασκευαστικές και υπεργολάβοι, εταιρείες παροχής υπηρεσιών, και προμήθεια εξοπλισμού. Μερικά παραδείγματα είναι ο σχεδιασμός γεωτρύπανων, η πόντιση αγωγών, η όρυξη πηγαδιών, η εγκατάσταση σωληνώσεων, η τσιμέντωση πηγαδιών, οι διαγραφίες (logging), η προμήθεια πολφού (γεωτρητικής λάσπης), η διεξαγωγή και επεξεργασία σεισμικών επισκοπήσεων, ο επισιτισμός και η μεταφορά προσωπικού, κλπ. Η προσφορά τέτοιων υπηρεσιών και εξοπλισμού βασίζεται σε εξειδικευμένη τεχνογνωσία που χρειάζεται να αναπτυχθεί στην Κύπρο.
Η περίπτωση του λιμανιού της Λάρνακας
Όσο όμορφα και αν φαντάζουν τα φουτουριστικά σχέδια ανάπλασης του λιμανιού και της μαρίνας Λάρνακας με τη δημιουργία συμπλέγματος ξενοδοχείων και μαρίνας, τόσο απόμακρα μοιάζουν ελέω οικονομικής κρίσης. Η αλήθεια είναι ότι το λιμάνι της Λάρνακας μετά τη μετατόπιση των κυρίων δραστηριοτήτων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στην Λεμεσό παραμένει ουσιαστικά αναξιοποίητο. Χωρίς να υποβαθμίζεται ο ρόλος του, πρακτικά το λιμάνι υπολειτουργεί στην καλύτερη περίπτωση. Αρκεί κανείς να το κοιτάξει κανείς μέσω της Google maps για να διαπιστώσει ένα «λιμάνι φάντασμα.» Με εμβαδό θάλασσας 250,000 τετραγωνικά μέτρα (τμ), εμβαδό στεριάς 445,000 τμ και βάθος νερού 12 μέτρα το λιμάνι Λάρνακας μπορεί άνετα να αποτελεί τη βάση πολλών εταιρειών που ενδεχομένως να ενδιαφερθούν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο. Με σχετική ευκολία και με μερικές μετατροπές το λιμάνι μπορεί να φιλοξενήσει τη συντριπτική πλειοψηφία των σκαφών που συμμετέχουν στην ανάπτυξη πεδίων Υ/Α.
Μέχρι στιγμής έχει επιτραπεί σε μερικές εταιρείες να χρησιμοποιούν το λιμάνι για σκοπούς εξυπηρέτησης της ανερχόμενης βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου (Π&ΦΑ) αλλά απουσιάζει μια μακρόπνοη πολιτική. Εν μέρει αυτό οφείλεται σε τρείς λόγους. Πρώτο στην ανεπαρκή κατανόηση των δραστηριοτήτων των εταιρειών της βιομηχανίας Π&ΦΑ τόσο από το κοινό όσο και από τους ιθύνοντες. Δεύτερο, διακρίνουμε μια αντίσταση ως προς την εγκατάσταση των εταιρειών. Και τέλος υπάρχει η εντύπωση ότι η τουριστική βιομηχανία θα επιφέρει μεγαλύτερα οφέλη στον τόπο. Εσφαλμένα επικρατεί η αντίληψη ότι ορισμένες από αυτές τις εταιρείες θα μολύνουν το περιβάλλον με τις δραστηριότητες τους. Στην πραγματικότητα οι διεργασίες των εταιρειών μπορούν να ρυθμίζονται και να υπόκεινται σε αυστηρούς περιβαλλοντικούς ελέγχους, σε πρότυπα λειτουργίας και ελέγχους συμμόρφωσης.
Αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου
Σαν κίνητρο η κυβέρνηση μέσω της Αρχής Λιμένων και των τοπικών αρχών μπορεί να δώσει κίνητρα προς τις εταιρείες να επιλέξουν ως βάση των εργασιών τους την Κύπρο παρέχοντας τους χώρο στο λιμάνι της Λάρνακας με μακροχρόνια συμβόλαια. Ως αντάλλαγμα οι εταιρείες μπορούν να δεσμευτούν να εργοδοτήσουν αριθμό Κυπρίων τεχνικών, μηχανικών και επιστημόνων βάση μέσα από ειδικές ρυθμίσεις. Επιπλέον μπορούν να προωθηθούν συνέργειες μεταξύ των διεθνών εταιρειών με τις ντόπιες επιχειρήσεις αλλά και με Πανεπιστήμια.
Στόχος είναι η σταδιακή μεταφορά των διεργασιών των εταιρειών που θα πλαισιώνουν τη βιομηχανία Π&ΦΑ στην Κύπρο. Η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου, ο χαμηλός συντελεστής φορολογίας, το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο εργατικό δυναμικό σε συνάρτηση με μια σωρεία πλεονεκτημάτων μπορούν συνεισφέρουν στη μετατροπή της Κύπρου σε κέντρο παροχής υπηρεσιών και εξοπλισμού στην πετρελαϊκή βιομηχανία (petro-cluster). Φυσικά τέτοιοι σχεδιασμοί θα χρειαστούν καιρό να αποδώσουν χειροπιαστά αποτελέσματα. Τα οφέλη όμως είναι μακροπρόθεσμα.
Με ανάλογο τρόπο είχε αρχίσει και η Νορβηγία τη δεκαετία του ’70 να αναπτύσσεται ως χώρα που να παρείχε προστιθέμενη αξία στη βιομηχανία Π&ΦΑ. Σήμερα η Νορβηγία αποκομίζει περισσότερα οφέλη σαν οικονομία από τις υποστηρικτικές υπηρεσίες και την τεχνολογία που παρέχει στη βιομηχανία Π&ΦΑ παρά από την αξία των Υ/Α. Έτσι και στην περίπτωση της Κύπρου η αξιοποίηση των αποθεμάτων Υ/Α θα αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο στη δημιουργία της βιομηχανίας Π&ΦΑ και κέντρου παροχής υπηρεσιών. Η υψηλή τεχνική και επιστημονική κατάρτιση που απαιτείται από τη βιομηχανία Π&ΦΑ είναι ιδανική για την Κύπρο που διαθέτει το δεύτερο ψηλότερο ποσοστό αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ε.Ε.
Θα χρειαστεί όμως μεθοδική προσπάθεια, σκληρή δουλεία και ευελιξία (π.χ., εκπαίδευση και παραμονή στο εξωτερικό) του εργατικού δυναμικού. Ο ενεργειακός τομέας μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης στην (επαν)εκπαίδευση και εργοδότηση μια μεγάλης μερίδας των 78.000 ανέργων. Κατανοώντας καλύτερα τη βιομηχανία Π&ΦΑ θα βοηθήσει να εξαλειφθεί και το στίγμα που τη θέλει να έχει βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Σίγουρα ο τομέας της ενέργειας είναι πολύ πιο ευρύς από την ανέγερση του τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου. Ο τουρισμός και η βιομηχανία Π&ΦΑ μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά αρκεί να αναπτυχθούν επαρκείς γνώσεις και κουλτούρα επαγγελματισμού γύρω από τα δύο θέματα ως αφετηρία.
*Λέκτορας στις Θαλάσσιες Τεχνολογίες Υδρογονανθράκων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Ιστοσελίδα: www.energysequel.com
