ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗ*
Παρά τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν με την οικονομική κρίση του Μαρτίου του 2013 και το τεράστιο πλήγμα που υπέστη, η οικονομία της Κύπρου έδειξε ανθεκτικότητα. Η χώρα ήταν σε θέση να επιστρέψει σε συνθήκες σταθερότητας σχετικά γρήγορα και να ανακτήσει μέρος της χαμένης της εμπιστοσύνης από τις διεθνείς αγορές και τους επενδυτές, που είναι προϋποθέσεις απαραίτητες για την επιστροφή στην ανάπτυξη και για την σταδιακή μείωση της ανεργίας.
Αυτό που συνέβη ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων, όπως ύφεση πολύ πιο ήπια από ό,τι αναμενόταν, η σταθεροποίηση της ανεργίας (ή τουλάχιστον αύξησή της με πολύ πιο αργούς ρυθμούς), το δημόσιο χρέος, που κρατήθηκε σε βιώσιμα επίπεδα, η μείωση των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς και ένα πρωτογενές πλεόνασμα το οποίο μάλιστα επιτεύχθηκε πολύ πιο πριν από ό,τι είχε προβλεφθεί από όλους, περιλαμβανομένων και των διεθνών δανειστών της χώρας μας.
Στην συνέχεια τα θετικά αυτά στοιχεία αποτυπώθηκαν σε πέντε επιτυχημένες αξιολογήσεις της Τρόικας, σε διαδοχικές αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου και από τους τρεις διεθνείς Οίκους Αξιολόγησης, στην σημαντική μείωση των αποδόσεων των κρατικών μας ομολόγων - μάλιστα ήμασταν σε θέση ακόμη και να δανειστούμε με επιτυχία από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια - και τέλος, στις άμεσες ξένες επενδύσεις για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού μας τομέα. Ωστόσο, εξακολουθούν ακόμη να υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, οι οποίοι μπορούν εύκολα να μας βγάλουν από τον σωστό δρόμο και να μας εμποδίσουν από το να επιστρέψουμε στην πολυπόθητη ανάπτυξη.
Οι κίνδυνοι που οφείλονται σε Εσωτερικούς παράγοντες
Όπως είναι σε όλους μας γνωστό, η πρόοδος του προγράμματος προσαρμογής που εφαρμόζεται στην Κύπρο είναι σε κατάσταση αναμονής από το περασμένο καλοκαίρι που έγινε με επιτυχία η τελευταία αναθεώρηση της Τρόικας, κυρίως λόγω των διαδοχικών παρατάσεων από την Βουλή των Αντιπροσώπων της αναστολής της εφαρμογής του νόμου περί αναγκαστικών εκποιήσεων. Την ίδια στιγμή, η Βουλή των Αντιπροσώπων θα πρέπει επίσης να ψηφίσει το πακέτο των πέντε συνολικά νομοσχεδίων που αφορούν το πλαίσιο αφερεγγυότητας. Αυτή η καθυστέρηση κοστίζει πολλά στον τόπο μας και θέτει την οικονομία σε κίνδυνο, γιατί πρώτον, δημιουργεί σημαντική αβεβαιότητα κατά πόσο θα είμαστε σε θέση να τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας που σχετίζονται με τα όσα είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του Μνημονίου Συναντίληψης και επιπρόσθετα, αφαιρεί ένα ουσιώδες εργαλείο, το οποίο οι τράπεζες χρειάζονται για να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση προς τους οφειλέτες που αρνούνται να συνεργαστούν με αποτέλεσμα το μεγάλο πρόβλημα με τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια όχι μόνο να παραμένει άλυτο αλλά και να επιδεινώνεται.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση ευελπιστούσε ότι θα ήταν σε θέση να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές κατά το πρώτο τρίμηνο ή το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, αλλά αυτή η προοπτική φαίνεται τώρα να είναι απομακρυσμένη, αφού οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων έχουν αυξηθεί πρόσφατα, με το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης τους να μην μπορεί να αποκλειστεί αν εξακολουθήσει να υφίσταται η αβεβαιότητα όσο αφορά στην υλοποίηση του προγράμματος της Κύπρου, και βεβαίως και της Ελλάδας. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, διατρέχουμε τον κίνδυνο να μην μπορέσουμε να υλοποιήσουμε τους στόχους που είχαμε θέσει και το αποτέλεσμα θα είναι να παραμείνουμε κολλημένοι σε ύφεση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Οι κίνδυνοι που οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες
Αυτή την στιγμή βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύο βασικούς εξωτερικούς κινδύνους που μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία μας και στις προοπτικές της για το 2015. Πρώτον, υφιστάμεθα τις αρνητικές επιπτώσεις από την ύφεση που αντιμετωπίζει η Ρωσική οικονομία. Η Ρωσία έχει υποστεί πολλά τον τελευταίο καιρό, κυρίως λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και από τη μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου. Το νόμισμα της Ρωσίας, το ρούβλι, έχει απωλέσει το μισό σχεδόν της αξίας του έναντι του δολαρίου κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες, ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί σε επίπεδα πέραν του 15%, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών έχει μειωθεί κατακόρυφα, ενώ οι πραγματικοί μισθοί αναμένεται να μειωθούν κατά 9% για το έτος 2015. Επίσης για το τρέχον έτος αναμένεται ότι θα σημειωθεί ύφεση στα επίπεδα του 3%. Και δεδομένου ότι η Ρωσία αποτελεί σημαντικό εμπορικό εταίρο της Κύπρου, τα προβλήματα που ταλανίζουν την οικονομία της χώρας αυτής θα έχουν δυστυχώς μεγάλες επιπτώσεις και στην δική μας οικονομία.
Εξάλλου, ένας δεύτερος εξωτερικός κίνδυνος προέκυψε μετά τις πρόσφατες εκλογές στην Ελλάδα όπου υπάρχει το θέμα με την στασιμότητα στην Ελληνική οικονομία, το οποίο αν συνεχιστεί για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, χωρίς αμφιβολία δεν θα βοηθήσει την κατάσταση μας για τους πιο κάτω λόγους:
α)Δημιουργεί αβεβαιότητα για το ευρώ, το οποίο με την σειρά του οδηγεί σε αύξηση του κόστους δανεισμού για την κυβέρνησή μας λόγω των υψηλότερων αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.
β) Παρά το ότι οι δικές μας τράπεζες έχουν φύγει από τον ελληνικό τραπεζικό τομέα, υπάρχουν ακόμη θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών που θα μπορούσαν να επηρεαστούν αρνητικά αν η κατάσταση με το ελληνικό πρόγραμμα δεν έχει επιτυχή κατάληξη και
γ) Η Ελλάδα είναι ένας από τους κύριους εμπορικούς μας εταίρους και, κατά συνέπεια, τα προβλήματα στην οικονομία της είναι φυσικό να επηρεάζουν και τη δική μας.
Τέλος, ως καταληκτικό συμπέρασμα μπορούμε με λίγα λόγια να πούμε ότι δυστυχώς η χρονιά του 2015 δεν έχει αρχίσει καλά. Εντούτοις, παρά το ότι δεν είναι εύκολο να προστατεύσουμε πλήρως την οικονομία μας από τους κινδύνους που οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες, μπορούμε τουλάχιστον να διασφαλίσουμε ότι αντιμετωπίζουμε αποφασιστικά και επιλύουμε τα εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν αυτή την στιγμή ενώπιον μας. Αυτό μπορούμε και οφείλουμε να το πράξουμε γιατί οι εκκρεμότητες και τα άλυτα προβλήματα στο εσωτερικό αποτελούν και αυτά εμπόδιο στην οποιαδήποτε μελλοντική ανάπτυξη.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Institute of Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες.
