ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Η διαμονή στην ύπαιθρο τους μήνες του καλοκαιριού δεν είναι μόνο μια απόδραση από τον καύσωνα της πόλης αλλά και μια ευκαιρία να ξαναβρεί κανείς τις ρίζες του και να ξαναβρεθεί κοντά σε ανθρώπους που διατηρούν ακόμα ζωντανές τις αρετές που συνθέτουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής του ελληνοκύπριου, τις αρετές που τον βοήθησαν να επιβιώσει μέσα σε καιρούς δύσκολους και πονηρούς, την τιμιότητα, την εργατικότητα, την επιμονή, την υπομονή, την αξιοπρέπεια, την ψυχική αντοχή στις αντιξοότητες της ζωής αλλά και τη δυνατότητα εξεύρεσης τρόπων που να καλύπτουν τις ανάγκες του εκ των ενόντων.
Μια τέτοια βασική ανάγκη σήμερα είναι τα προβλήματα που δημιουργεί η γήρανση του πληθυσμού και η μη αναπλήρωσή του. Ο νεωκόρος της εκκλησίας ενός από τα χωριά μου είπε πως στα είκοσι χρόνια που υπηρετεί στην εκκλησία έκαναν 128 κηδείες και καμιά βάφτιση. Το πρόβλημα αυτό είναι εμφανές παντού. Στην εκκλησία τα εξαπτέρυγα τα κρατούν ογδοντάχρονοι, ένα θέαμα που συγκινεί για την εθελοντική προσφορά των ηλικιωμένων αλλά ταυτόχρονα ραγίζει την καρδιά. Και δημοτικά σχολεία δεν λειτουργούν, παρόλο που υπάρχουν μεγάλα σχολικά κτήρια που διαθέτουν ακόμα και αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων.
Μέσα σ ‘αυτές τις συνθήκες οι χωριτικές αρχές, οι σύνδεσμοι αποδήμων και τα πολιτιστικά κέντρα των χωριών προσπαθούν να αντιδράσουν οργανώνοντας φιλόδοξες πολιτιστικές οργανώσεις για να προσελκύσουν όχι μόνο τους χωριανούς τους αλλά και για να ενισχύσουν τον τουρισμό. Την προσπάθεια αυτή βοήθησαν, πρώτα, η πολιτική της κυβέρνησης να ενθαρρύνει τον αγροτουρισμό με χρηματοδότηση της αναπαλαίωσης σπιτιών μέσω των κονδυλίων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών προγραμμάτων και, δεύτερο, οι ποικίλες και πολύ φιλόδοξες πρωτοβουλίες ντόπιων να αναπαλαιώσουν παλιά σπίτια και ξενοδοχεία και να τα εξοπλίσουν, σε μερικές περιπτώσεις, με σπα πολλών εκατομμυρίων, να κτίσουν εμφιαλωτήρια, να φυτέψουν νέες ποικιλίες σταφυλιών για παραγωγή κρασιών ευρωπαϊκών προδιαγραφών και να ανεγείρουν πολλά και σε μερικές περιπτώσεις μεγάλα οινοποιεία. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν ως αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, και την απασχόληση ενός σημαντικού αριθμού ανθρώπων.
Σημαντική ήταν, τέλος, και η συμβολή της Πολιτιστικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας με την απόφασή της να αποκεντρώσει τις πολιτιστικές δραστηριότητές της με την οργάνωση αρκετών απ’ αυτές στα χωριά. Αυτό προκάλεσε μεγάλο πολιτιστικό ενδιαφέρον όχι μόνο στα ίδια τα χωριά αλλά και σε ολόκληρη την Κύπρο σε σημείο που έρχονταν στα χωριά για να παραστούν στις εκεί παρουσιαζόμενες εκδηλώσεις άνθρωποι από τη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό.
Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να αναφέρω ότι η Πολιτιστική Υπηρεσία θα βοηθούσε περισσότερο την αναβίωση των χωριών της υπαίθρου, αν εκτός από την αποκέντρωση των πολιτιστικών εκδηλώσεων που ήδη εφαρμόζει (αυτό που η Ουνέσκο ονομάζει στο Πρόγραμμά της δημοκρατικοποίηση του πολιτισμού, τη φιλοδοξία δηλαδή τα μεγάλα δημιουργήματα του πολιτισμού να φτάσουν στους ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων και όχι μόνο των εύπορων αστών) προάγει περισσότερο και το δεύτερο στόχο του Προγράμματος της Ουνέσκο, την πολιτιστική δημοκρατία, τη δυνατότητα δηλαδή να δημιουργούν πολιτισμό οι ίδιοι οι κάτοικοι των χωριών και όχι μόνο να τον καταναλίσκουν στα πλαίσια της δημοκρατικοποίησης του πολιτισμού. Ήδη μερικά χωριά έχουν προχωρήσει σ’αυτό με τη σύσταση τοπικών χορωδιών και χορευτικών συγκροτημάτων, την έκδοση τουριστικών χαρτών και οδηγών, και την οργάνωση φωτογραφικών διαγωνισμών και εκθέσεων. Η Πολιτιστική Υπηρεσία θα μπορούσε να ενθαρρύνει αυτές τις πρωτοβουλίες με μικρή, συμβολική έστω, οικονομική ενίσχυση. Κάτι άλλο πολύ σημαντικό θα ήταν η μίσθωση δασκάλων της βυζαντινής/εκκλησιαστικής μουσικής οι οποίοι να διδάσκουν σε ανθρώπους από συμπλέγματα χωριών που θα ήθελαν να μάθουν αυτή υη μουσική για να γίνουν κανονικοί ψάλτες. Όσοι συχνάζουν σε εκκλησίες χωριών θα πρέπει να έχουν πεισθεί ότι αυτό που ακούνε σήμερα στις εκκλησίες τους πολύ μικρή σχέση έχει με τη βυζαντινή μουσική. Αυτό είναι φυσικό να απογοητεύει όσους ήταν συνηθισμένοι να ακούνε καλή βυζαντινή μουσική και να αποξενώνει από την παράδοση όσους δεν την άκουσαν ποτέ. Μια τέτοια προσφορά δεν θα έχει ως αποτέλεσμα μόνο την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος και της επιθυμίας των ανθρώπων των χωριών να εκκλησιάζονται συχνότερα, αλλά και την επιβίωση αυτού του μεγάλου πολιτιστικού κεφαλαίου που λέγεται βυζαντινή μουσική.
*Πρώην Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
