ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΑΧΑΡΙΔΗ*
Οι παγκόσμιες αγορές έχουν περάσει ένα δύσκολο καλοκαίρι, αφού έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση που άρχισε από την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και η οποία γρήγορα επεκτάθηκε και εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου. Οι τιμές των μετοχών είχαν απώλειες αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ μερικοί εξέφραζαν φόβους για μια ακόμα παγκόσμια ύφεση. Ως φυσικό επακόλουθο προκύπτει το ερώτημα κατά πόσο θα πρέπει να ανησυχούμε για τα χειρότερα ή κατά πόσο πρόκειται απλά για μια διόρθωση των τιμών και επιστροφή τους πίσω στις θεμελιώδεις τους αξίες. Με το σύντομο αυτό άρθρο στόχος μου είναι να ρίξω λίγο φως στις τρέχουσες παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές κάνοντας ένα διαχωρισμό μεταξύ των αναπτυγμένων και των αναδυόμενων αγορών.
Οι αναπτυγμένες έναντι των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών
Σε έκθεσή του για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές (World Economic Outlook WEO), που παρουσιάστηκε τον περασμένο Ιούλιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), προβλέπει για την παγκόσμια οικονομία αύξηση με ρυθμό 3.3% και 3.8% για τα έτη 2015 και 2016, αντίστοιχα. Αυτή την εβδομάδα όμως, η Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ανέφερε ότι η πρόβλεψη αυτή είναι υπερβολικά αισιόδοξη, αλλά αναμένει να παραμείνει πάνω από το όριο του 3 τοις εκατό. Η ανάπτυξη αυτή χαρακτηρίζεται από σταδιακή αύξηση στις αναπτυγμένες οικονομίες και επιβράδυνση στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές. Ο ρυθμός ανάπτυξης για τις αναπτυγμένες οικονομίες προβλέπεται ότι θα είναι 2.1% και 2.4% για το 2015 και 2016, αντίστοιχα, σε σύγκριση με το έτος 2014 που ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 1.8%. Μερικοί από τους βασικούς λόγους για τις ευοίωνες προοπτικές έχουν να κάνουν με τους παράγοντες και τις συνθήκες που παρατίθενται πιο κάτω:
• Οι ευνοϊκές χρηματοοικονομικές συνθήκες, με τα επιτόκια να βρίσκονται κοντά στο μηδέν εδώ και αρκετό καιρό για πολλές αναπτυγμένες χώρες
• Οι ανανεωμένες προσδοκίες για έξοδο των χωρών της Ζώνης του Ευρώ από την οικονομική κρίση στην οποία βρίσκονται τώρα, εν μέρει ως αποτέλεσμα του τεράστιου προγράμματος Ποσοτικής Χαλάρωσης (QE programme) που εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)
• Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, που βρίσκονται σταθερά κάτω από τα 50 δολάρια το βαρέλι, καθώς και,
• Η βελτίωση της εμπιστοσύνης προς τις συνθήκες της οικονομίας και της αγοράς εργασίας.
Στην ίδια έκθεση του ΔΝΤ ο ρυθμός ανάπτυξης στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες προβλέπεται ότι θα είναι στα επίπεδα του 4.2% και 4.7% για τα έτη 2015 και 2016, αντίστοιχα, σε σύγκριση με 4.6% που ήταν το έτος 2014. Μερικοί από τους λόγους για την επιβράδυνση αυτή μπορεί να αποδοθούν στους παράγοντες και τις συνθήκες που παρατίθενται πιο κάτω:
• Χαμηλότερες τιμές των εμπορευμάτων, που έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε πολλές εξαγωγικές χώρες,
• Πιο σφικτές εξωτερικές χρηματοοικονομικές συνθήκες για τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες,
• Η ανικανότητα των οικονομιών των χωρών αυτών να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τις πολύ αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, και,
• Η επιβράδυνση της ανάπτυξης της Κινεζικής οικονομίας, αφού ο ρυθμός ανάπτυξης στην Κίνα ήταν 7.4% το 2014, το χαμηλότερο των τελευταίων 24 ετών, ενώ για το τρέχον έτος αναμένεται ότι η Κίνα δεν θα μπορέσει να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει για ρυθμό ανάπτυξης ύψους 7%.
Οι πηγές του κινδύνου για την ανάπτυξη
Υπάρχουν διάφορες πηγές κινδύνου που μπορούν να προκαλέσουν εκτροπή από τις αναμενόμενες προβλέψεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης. Πρώτο, βιώνουμε ουσιαστική χρηματοοικονομική αστάθεια που δεν έχει εμφανιστεί από το 2011 στο μέσο της κρίσης χρέους στην Ζώνη του Ευρώ. Επίσης, το γεγονός ότι τα επιτόκια διατηρήθηκαν σε τόσο χαμηλά επίπεδα για μια τόσο παρατεταμένη χρονική περίοδο και η αναμονή εκ μέρους των αγορών για αύξηση των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και από την Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας, δημιουργεί διαταραχές λόγω μεταβολών (αποκλίσεων) στις τιμές των στοιχείων ενεργητικού. Πέραν τούτου, η αύξηση της εν δυνάμει παραγωγής είναι χαμηλότερη τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις αναδυόμενες (αναπτυσσόμενες) οικονομίες, ενώ η πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων δημιουργεί μια επιπλέον πηγή κινδύνου, κυρίως για τις αναδυόμενες και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Τέλος, ο γεωπολιτικός κίνδυνος βρίσκεται σε ανοδική πορεία κατά τα τελευταία χρόνια με προφανή παραδείγματα να αποτελούν η μεταναστευτική κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη σήμερα, οι πολεμικές συγκρούσεις που διεξάγονται σε περιοχές όπως η Συρία και το Ιράκ, καθώς και η αύξηση των τρομοκρατικών ομάδων και οργανώσεων, όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι τζιχαντιστές μουσουλμάνοι που προχώρησαν στην ανακήρυξη του παράνομου ισλαμικού κράτους (ISIS) σε εδάφη της Συρίας και του Ιράκ.
Δεδομένα και παράγοντες που καθορίζουν τις προβλέψεις
Πρώτον, ο ρυθμός ανάπτυξης για το πρώτο τρίμηνο του έτους ήταν χαμηλότερος από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Επίσης, παρά την πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων, σε κάποιο βαθμό, οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν να ανακάμπτουν λόγω της αύξησης που σημειώθηκε στη ζήτηση και εξαιτίας του γεγονότος ότι η παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ ήταν χαμηλότερη από τα επίπεδα που αναμενόταν. Επιπρόσθετα προς τα πιο πάνω, ο πληθωρισμός βρίσκεται ίσως στο πιο χαμηλό του σημείο σε πολλές χώρες με αναπτυγμένες οικονομίες και θα πρέπει σύντομα να αρχίσει να ανεβαίνει, ενώ το αντίθετο συμβαίνει με τις αναδυόμενες αγορές, αφού εκεί ο πληθωρισμός παρουσιάζει μείωση. Ένας άλλος σημαντικός καθοριστικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι η χρηματοδότηση είναι ευνοϊκή τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες οικονομίες. Τέλος, η επιβράδυνση της Κινεζικής οικονομίας, η αναμενόμενη νομισματική στενότητα της Αμερικανικής οικονομίας, καθώς και η συνεχιζόμενη νομισματική χαλάρωση στη Ζώνη του Ευρώ και την Ιαπωνία, είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν τις πιο πάνω προβλέψεις όσον αφορά στις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Institute of Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες.
