ΤΩΝ: ΝΑΣΙΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, ΠΑΥΛΙΝΑΣ ΠΕΤΡΟΥ, ΚΑΙ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*
Οι σχολικές γιορτές αποτελούν αναπόσπαστο και σημαντικό μέρος του Αναλυτικού Προγράμματος σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης. Η διοργάνωση και συμμετοχή των παιδιών σε σχολικές γιορτές αποτελεί θεσμό με παιδαγωγική και πολιτιστική αξία, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα σε όλη την κοινότητα (στα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς) να συμμετέχουν σε ένα γεγονός που απελευθερώνει τη δημιουργικότητα και τη χαρά και συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μαθητών. Η αξία των σχολικών γιορτών εντοπίζεται επίσης στις έννοιες και τα μηνύματα που παρέχουν για σημαντικά γεγονότα, ιστορικά και εθνικά, καθώς και κοινωνικά θέματα, όσο και στα οφέλη που τα παιδιά αποκομίζουν από τη συμμετοχή στην προετοιμασία και την υλοποίησή τους (Myers & Myers, 2001). Χαρακτηριστικά, όπως αναφέρει η Sparks (2006), η συμμετοχή στην προετοιμασία εορτών βοηθάει στην ανάπτυξη ενός πνεύματος συλλογικότητας και του αισθήματος του «ανήκειν» σε μια ομάδα στενά συνδεδεμένη. Επίσης, η διοργάνωση εορτών με παιδαγωγικά κατάλληλες μεθόδους αποτελούν για τα παιδιά όλων των ηλικιών πηγή ενδιαφέροντος και μάθησης.
Στις θεμελιώδεις αρχές ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος γίνεται αναφορά στη διαμόρφωση κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης μέσω πνευματικής αναβάθμισης που στηρίζεται σε έννοιες όπως η δημοκρατία, η απαλοιφή στερεοτύπων με στόχο την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ανάδειξη της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας κάθε λαού, αλλά και των στοιχείων που συνδέουν τους λαούς μεταξύ τους. Η Εκπαιδευτική Έκθεση για την Ευρώπη (2020) τονίζει τη σημαντικότητα της ποιοτικής και ουσιαστικής εκπαίδευσης των παιδιών με βάση την ηλικιακή τους ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να διασφαλίζουν τα δικαιώματα του κάθε παιδιού και να ικανοποιούν τις ανάγκες του μέσα σε ένα πλαίσιο ελευθερίας, δημιουργικότητας και ουσιαστικών παιδαγωγικών εμπειριών μάθησης. Το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης (2016) βασίζεται στις παραπάνω αρχές και αναγνωρίζει τη σημασία των ατομικών διαφορών αναφορικά με τους ρυθμούς μάθησης και ανάπτυξης κάθε παιδιού. H διαδικασία μάθησης έχει ως εφαλτήριο τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά, αποδεχόμενη ότι το κάθε παιδί είναι ικανό να αναπτυχθεί, να μάθει και να εφαρμόσει την προσλαμβάνουσα γνώση σε νέα περιβάλλοντα μάθησης. Οι συμβάσεις του ΟΗΕ καθώς και ο Χάρτης Δικαιωμάτων του Παιδιού διασφαλίζουν ένα σχολικό περιβάλλον όπου τα παιδιά είναι το επίκεντρο κάθε σχολικής δραστηριότητας.
Η συνήθης ή τυπική διαδικασία που ακολουθείται στη διοργάνωση σχολικών γιορτών στις μέρες μας, συχνά φαίνεται να αγχώνει τα περισσότερα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς. Κυρίως γιατί ανατρέπει την καθημερινή «ρουτίνα» και εμπλέκει τους μαθητές σε δραστηριότητες οι οποίες δεν συμβαδίζουν με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Ξοδεύεται πολύτιμος εκπαιδευτικός χρόνος σε τυποποιημένες, χιλιοειπωμένες, πανομοιότυπες δράσεις οι οποίες αρκετές φορές δυσκολεύουν παιδιά και γονείς να κατανοήσουν το πραγματικό νόημα μιας σχολικής γιορτής και τους ουσιαστικούς λόγους συμμετοχής σε αυτήν, πέρα από τους προφανείς κοινωνικούς ή θρησκευτικούς λόγους, οι οποίοι είναι θεμιτοί αλλά όχι επαρκείς. Μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον που τείνει να αναπαράγεται, παρατηρείται συνήθως η επιλογή έτοιμων σεναρίων παλαιότερων ετών, τα οποία οι μαθητές καλούνται να απομνημονεύσουν και να παρουσιάσουν στους γονείς και τις οικογένειές τους. Ο υπερβολικός χρόνος που δαπανάται στην προετοιμασία μιας τέτοιας σχολικής γιορτής λειτουργεί εις βάρος της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ιδιαίτερα όταν οι δραστηριότητες αποκλίνουν σημαντικά από τα πραγματικά ενδιαφέροντα και κίνητρα των μαθητών. Όταν κεντρικός στόχος των Αναλυτικών Προγραμμάτων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης είναι η ανάπτυξη ενός ενεργού πολίτη με κριτική σκέψη και διάθεση για αυτενέργεια και δημιουργία, το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι πώς ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσα από δραστηριότητες ασύμβατες με το γνωστικό, γλωσσικό, κοινωνικό και συναισθηματικό κόσμο των παιδιών.
Η απάντηση σε ερωτήματα όπως τα ακόλουθα μπορεί να προσδιορίσει ίσως καλύτερα τον σκοπό των εορταστικών εκδηλώσεων και πού αυτές θα πρέπει να στηρίζονται.
- Τι κερδίζουν τα παιδιά από τη διοργάνωση σχολικών γιορτών
Η προετοιμασία, οργάνωση και παρουσίαση της γιορτής δεν πρέπει να είναι αποκομμένη από την «καθημερινή παιδαγωγική εργασία» αλλά αναπόσπαστο μέρος της. Για παράδειγμα, το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης εισηγείται τη μέθοδο Project ως την κύρια μορφή διδασκαλίας, και μάλλον όχι τυχαία. Τα παιδιά μέσα από τη μέθοδο Project αποκτούν δεξιότητες έρευνας, αναζήτησης πηγών, και εις βάθος μελέτης θεμάτων τα οποία έχουν νόημα για τα ίδια και την εκπαίδευσή τους. Ένας από τους στόχους της μεθόδου αυτής αφορά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας πεδίου των παιδιών με τρόπο που τα ίδια θα αποφασίσουν μέσω της διοργάνωσης γιορτής. Μιας γιορτής από τα παιδιά για τα ίδια τα παιδιά.
Για παράδειγμα, σε ένα project με θέμα: «Χριστούγεννα στον Κόσμο», η κορύφωση του project-γιορτή θα μπορούσε να αποτελέσει η δραματοποίηση ενός παραμυθιού που έχουν γράψει όλα τα παιδιά μέσω μιας δομημένης δραστηριότητας φανταστικού διωνύμου ή ηχοϊστορίας ή παραμυθοσαλάτας. Τα παιδιά θα ετοιμάσουν το σενάριο, θα επιλέξουν τους ρόλους, θα κατασκευάσουν τις στολές και τα αξεσουάρ τους με βάση το σενάριο. Στη συνέχεια, μπορεί να ακολουθήσει φεστιβάλ χριστουγεννιάτικων δημιουργιών και κατασκευών που θα ετοιμάσουν οι Νηπιαγωγοί σε συνεργασία με τους Γονείς (Σύνδεσμος Γονέων) για όλα τα παιδιά.
Μέσα από τη διοργάνωση μιας τέτοιας εκδήλωσης τα παιδιά αποκτούν πολλαπλές δεξιότητες οι οποίες καλύπτουν όλους τους τομείς ανάπτυξης. Εκτός από την ενδυνάμωση του γνωστικού τομέα, την ενίσχυση του λεξιλογίου, την τεκμηρίωση των αποφάσεων και των επιλογών τους καθώς και την καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης, τα παιδιά αποκτούν μοναδικές βιωματικές εμπειρίες και αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση και την αυτενέργειά τους. Μελετώντας ένα θέμα εις βάθος και διοργανώνοντας μια γιορτή με βάση όλα όσα έχουν ανακαλύψει κατά τη διάρκεια του Project, τα παιδιά συνεργάζονται μεταξύ τους, με τις δασκάλες τους, τους γονείς τους και πιθανώς με άλλα μέλη της κοινότητας που μπορεί να προσφέρουν υπηρεσίες στη διοργάνωση μια σχολικής γιορτής. Με τον τρόπο αυτό, αναπτύσσουν χρήσιμες κοινωνικές δεξιότητες, απαραίτητες για την ενδυνάμωση της κοινωνικής τους συνείδησης, όπως είναι η εξέταση διαφορετικών απόψεων, η ομαδική διαχείριση προκλήσεων και η εύρεση αποτελεσματικότερων λύσεων.
Ο κοινός στόχος που μοιράζονται όσοι συμμετέχουν σε ένα τέτοιο σημαντικό γεγονός διασφαλίζει την ουσιαστική επικοινωνία και την εποικοδομητική συνεργασία των μελών της κάθε ομάδας, αλλά και των διαφορετικών ομάδων μεταξύ τους. Το κάθε μέλος αποτελεί πλούσια πηγή ιδεών, προτάσεων και πληροφοριών για τα υπόλοιπα μέλη. Η αλληλεπίδραση αυτή βοηθά τους μαθητές να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τις διαφορετικές ιδέες και να καλλιεργήσουν την ικανότητά τους να καταλαβαίνουν την επιθυμία του άλλου.
- Τι κερδίζουν οι εκπαιδευτικοί
Μέσα από τη διοργάνωση καινοτόμων εκδηλώσεων, οι εκπαιδευτικοί ενδυναμώνονται επαγγελματικά, προβάλλουν το έργο τους και προάγουν τις κοινωνικές και παιδαγωγικές τους αξίες. Για τον εκπαιδευτικό που συμμετέχει και καθοδηγεί τα παιδιά σε μία τέτοια δράση, σημασία έχει η διαδικασία που ακολουθούν τα παιδιά για την προετοιμασία της γιορτής, δηλαδή οι αυτοσχεδιασμοί και η έρευνα που κάνουν, τα μουσικοκινητικά παιχνίδια και τα παιχνίδια ρόλων που επιλέγουν, οι δημιουργίες και οι κατασκευές στις οποίες καταλήγουν, και όχι τόσο το αποτέλεσμα της ίδιας της γιορτής. Αυτή η προσέγγιση τους επιτρέπει να εμπλέκουν τους γονείς και μέλη της κοινότητας στη διοργάνωση της εκδήλωσης, αναδεικνύοντας τους στόχους της γιορτής και πώς αυτοί μπορούν να επιτευχθούν σε συνεργασία με τα παιδιά τους. Έτσι, αποδίδεται μεγάλη αξία στη σχέση ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια καθώς και στους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί αυτή η σχέση, ώστε να συντελείται αποτελεσματική μάθηση, καταξιώνοντας παράλληλα τους εκπαιδευτικούς και συμβάλλοντας στην αναγνώριση του έργου τους.
- Τι κερδίζουν οι γονείς
Κατ’ επέκταση, η γονεϊκή εμπλοκή στη διαδικασία ετοιμασίας ή παρουσίασης της γιορτής των παιδιών τους μπορεί να είναι ενεργητική. Οι γονείς μπορούν να ετοιμάσουν δραστηριότητες, παιχνίδια, να συμμετέχουν στην εκδήλωση παίζοντας κάποιο μουσικό όργανο, διαβάζοντας ένα παραμύθι, διδάσκοντας θεατρικό παιχνίδι, ή υποδυόμενοι κάποιο ρόλο. Μπορούν επίσης να ετοιμάσουν κεραστικά, να τραγουδήσουν, να διδάξουν χορό ή να συμμετέχουν με άλλες συναφείς δραστηριότητες στη βάση της ειδικότητάς τους και των ενδιαφερόντων τους.
Το επιστέγασμα μιας τέτοιας προσπάθειας αποτελεί συνήθως η απόλαυση της γιορτής από γονείς και παιδιά, με χαρά, χωρίς αγωνία και πίεση για το αποτέλεσμα, αφού το θέμα της γιορτής και η προετοιμασία της ανταποκρίνονται στις ανάγκες, στις ατομικές διαφορές καθώς και στα ενδιαφέροντα των παιδιών τους. Το κάθε παιδί επιλέγει τον ρόλο του στη γιορτή και έχει την ευκαιρία να αναδείξει τις δυνατότητές του. Τέτοιες εκδηλώσεις βοηθούν τους γονείς να παρατηρήσουν την πρόοδο και την ανάπτυξη των παιδιών τους.
Συμπερασματικά, η διοργάνωση οποιασδήποτε εκδήλωσης αποτελεί ένα σημαντικό εγχείρημα και πρόκληση για τον σύγχρονο εκπαιδευτικό αλλά και όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας. Οι σχολικές γιορτές χρειάζεται να έχουν συγκεκριμένη θέση και αποστολή στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Να αναδεικνύουν την καλλιτεχνική και πολιτιστική τους διάσταση και να συμβάλλουν στην παροχή αγωγής και παιδείας στις νέες γενιές.
Για την επίτευξη αυτού του σκοπού δεν πρέπει να αλλοιωθούν, να καταλήξουν δηλαδή σε φορμαλιστικές επιβιώσεις μουσειακού τύπου, αναντίστοιχες των αναγκών της σημερινής εκπαίδευσης και να μετατραπούν σε δράσεις διεκπεραιωτικού χαρακτήρα. Δεν μπορεί να είναι απλουστευτικές και ακαλαίσθητες.
Αντιθέτως, πρέπει να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή της μαθητικής κοινότητας, την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια των μαθητών και να αναδεικνύουν τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Να αποτελούν πραγματική πολιτιστική εκδήλωση που αφορά όλο το δυναμικό της σχολικής μονάδας και να προβάλλουν τη φυσιογνωμία του.
Καλές Γιορτές!
*Νάσια Χαραλάμπους, Διευθύνουσα Νηπιαγωγείου «Λητώ Παπαχριστοφόρου» και Βρεφοκομικού Σταθμού Πανεπιστημίου Κύπρου, Πανεπιστήμιο Κύπρου
*Παυλίνα Πέτρου, Νηπιαγωγός Νηπιαγωγείου «Λητώ Παπαχριστοφόρου» και Βρεφοκομικού Σταθμού Πανεπιστημίου Κύπρου, Πανεπιστήμιο Κύπρου
*Βικτώρια Μιχαηλίδου, Νηπιαγωγός, Νηπιαγωγείου «Λητώ Παπαχριστοφόρου» και Βρεφοκομικού Σταθμού Πανεπιστημίου Κύπρου, Πανεπιστήμιο Κύπρου
