ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΚΑΝΑ*
Εποχή των φώτων και της προόδου χαρακτηρίζεται η εποχή μας και όχι άδικα, καθότι αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα τεχνολογικό και επιστημονικό θαύμα. Η καταπληκτική όμως αυτή πρόοδος έχει μια μονομέρεια μιας και τα προβλήματα της κοινωνίας συνεχώς πολλαπλασιάζονται και χρονίζουν. Αναφέρω ενδεικτικά: Έξαρση της τρομοκρατίας. Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Ρατσισμός. Αντικοινωνικές συμπεριφορές. Εκφοβισμοί. Βία. Παραβατικότητα. Εγκληματικότητα. Ανισότητες.
Ποιο ρόλο καλείται να διαδραματίσει η Παιδεία μέσα σε αυτές τις σύνθετες και πολύπλοκες – όπως διαμορφώνονται – κοινωνικές καταστάσεις; Η απάντηση εντοπίζεται μόνο στα πλαίσια της ανθρωπιστικής παιδείας. Η ανθρωπιστική εκπαίδευση που υπηρετεί τις ανάγκες του ανθρώπου και αποσκοπεί στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ηθικής, πνευματικής και κοινωνικής προσωπικότητας αποτελεί τον «μίτο» που θα μας οδηγήσει με ασφάλεια έξω από το λαβύρινθο. Ένα βήμα προς την πραγμάτωση αυτής της ανθρωποκεντρικής παιδείας υπήρξε και η εισαγωγή του Προγράμματος Σπουδών Αγωγής Υγείας (ΠΣΑΥ) στο αναθεωρημένο Αναλυτικό Πρόγραμμα (2011).
Στόχος του ΠΣΑΥ, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι οι μαθητές «να κρίνουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους, να εξασκηθούν σε δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας, διαχείρισης των συγκρούσεων και αντιμετώπισης της πίεσης των φίλων, να αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα, να διαχειρίζονται θέματα όπως ασφάλεια, αγωγή του καταναλωτή, δικαιώματα και υποχρεώσεις, χρήση και κατάχρηση ουσιών εξάρτησης, σεξουαλική αγωγή και άλλα». Επίκεντρο λοιπόν της σύγχρονης εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι μόνο η κατάκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων αλλά και η επίτευξη της αυτονομίας του παιδιού, δηλαδή ο μαθητής να μπορεί να διαχειρίζεται και να ελέγχει τη σκέψη, τα συναισθήματα και τις πράξεις του. Με άλλα λόγια, το παιδί δεν πρέπει να θεωρείται απλό παράγωγο των περιβαλλοντικών συνθηκών του, αλλά ένα ενεργητικό άτομο το οποίο έχει την εγγενή ικανότητα αυτοδιαχείρισης, δηλαδή μπορεί να διαμορφώνει καταστάσεις, να ελέγχει, να αποδέχεται ή να απορρίπτει τη συμπεριφορά που θα εκδηλώσει. Αυτή η ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται και να ρυθμίζει τόσο τα εσωτερικά όσο και τα εξωτερικά γεγονότα, γίνεται αντικείμενο μάθησης και ασκείται μέσω του Προγράμματος της Αγωγής Υγείας.
Δυστυχώς, όμως, όλα τα πιο πάνω ακυρώνονται από την πρόσφατη πρόταση που υποβλήθηκε για αλλαγή του ωρολογίου προγράμματος και στην οποία προτείνεται η μείωση του χρόνου διδασκαλίας του ΠΣΑΥ σε μικρότερες τάξεις και η κατάργηση του σε μεγαλύτερες τάξεις. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τα ερευνητικά δεδομένα καθώς και την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου μαθήματος. Το ΠΣΑΥ μέσα από τη διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων και ορθών στάσεων ζωής συμβάλει σημαντικά στη πρόληψη των παραβατικών συμπεριφορών. Τέλος, μέσω βιωματικών και ολιστικών προσεγγίσεων δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να μάθουν και να προβληματιστούν για τα σύγχρονα και ουσιαστικά ζητήματα των κοινωνιών.
Εν κατακλείδι, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Β.Ν Τατάκης: «η Παιδεία, οδηγητικός φάρος προς το καλύτερο, πρέπει να έχει πάντοτε άγρυπνο το μάτι της προς τα μηνύματα των καιρών, τις νέες συνθήκες και τις μεταβολές που συντελούνται». Να μην περιορίζεται στη στείρα παροχή γνώσεων που οδηγεί στη δημιουργία τεχνοκρατικών, μονοδιάστατων και μονόπλευρων ανθρώπων. Αντίθετα, να στοχεύει στη διάπλαση ανθρώπων ελεύθερων που στοχάζονται, προβληματίζονται, έχουν κριτική σκέψη, επιλέγουν και διαμορφώνουν άποψη. Η καθιέρωση του ΠΣΑΥ στα σχολεία ήταν ένα σημαντικό βήμα προοδευτικότητας. Τώρα, ας μην κάνουμε ένα βήμα πίσω. Από εδώ και πέρα ας βλέπουμε μόνο μπροστά. Το χρωστάμε στα παιδιά μας…
*Εκπαιδευτικός Ελληνικής Φιλολογίας
