ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ*
«Net Democracy»! Πριν από κάποιες δεκαετίες θα ήταν απλώς μια μαγική επιλογή σε ταινία επιστημονικής φαντασίας! Αυτό που φάνταζε αδύνατο έγινε τώρα αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας μας. Να έχεις, δηλαδή, τη δυνατότητα να εκφράζεις ελεύθερα την άποψη σου μέσα από έναν ποικίλο, τεράστιο και παγκόσμιο ιστό. To «net democracy» επιτρέπει στους ανθρώπους να δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο και να καταθέτουν απόψεις, αμέσως και εύκολα.
«On line» μπορούν όλοι οι άνθρωποι να έχουν φωνή, ανεξαρτήτως θρησκείας, χρώματος, οικονομικής κατάστασης, κουλτούρας, καταγωγής και πολιτικών πεποιθήσεων. Ανεξαρτήτως οικονομικο-πολιτικών συμφερόντων μπορεί η φωνή μας να ακουστεί! Το μόνο, ίσως, που χρειάζεται είναι να έχει ο χρήστης τις βασικές γνώσεις στην τεχνολογία. Με τη χρήση των πολυμέσων ανεβάζεις εικόνες, βίντεο, ήχο, ανιμέϊσιον και υποστηρίζεις, εύκολα και γρήγορα, μιαν ιδέα, ένα θέμα, μιαν άποψη.
Σήμερα ζούμε σε μια ψηφιακή κοινωνία. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι νέοι, είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία. Η τεχνολογία είναι ουδέτερη και από εμάς εξαρτάται η θετική ή αρνητική χρήση της. Αναμφίβολα, το «net democracy» είναι μια επιλογή που, όταν γίνεται με σεβασμό, είναι ένα υπέρτατο αγαθό. Αρκετές φορές, όμως, μετατρέπεται σε κοινωνικό σχόλιο, κουτσομπολιό ακόμη και bullying! Προκαλεί θλίψη να βλέπει κανείς τόσους πολλούς ανθρώπους να αφιερώνουν πολύτιμο χρόνο στα Μέσα μαζικής δικτύωσης, με μόνο κίνητρο και ενασχόληση τα κακεντρεχή σχόλια και το κουτσομπολιό.
Εάν πάρουμε ως δεδομένο ότι συμφωνούμε με την άποψη του Βίσμαρκ, ότι η ελευθερία μας σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου, τότε πολλά ερωτήματα γεννιούνται αναφορικά με τη χρήση του «net democracy», τη διαμόρφωση, δηλαδή, απόψεων μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μπορούν, όμως, να μπουν όρια στην ελευθερία της διαδικτυακής άποψης; Τι γίνεται όταν η άποψη μου, η άποψη σου, η άποψη μας, αγγίζει λεπτές γραμμές ευπρέπειας, αισθητικής και ήθους; Είναι συχνό φαινόμενο μια ατεκμηρίωτη ή μη αντικειμενική διαδικτυακή «άποψη» να παίρνει διαστάσεις bullying. Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα ένα θέμα μπορεί να πάρει τεράστιες και απρόσμενες διαστάσεις. Έτσι, αρκετές φορές, διαμορφώνονται ρατσιστικές, άδικες, αβάσιμες, ατεκμηρίωτες, ακόμα και υβριστικές απόψεις, που παραβιάζουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Με αυτά τα δεδομένα είναι δυνατόν να ληφθούν πρακτικά μέτρα αντιμετώπισης της χρήση της διαδικτυακής άποψης, όταν αυτή ξεφεύγει από θεμιτά όρια; Πού αρχίζουν τα μέτρα και πού σταματά η λογοκρισία; Μήπως στα σχολεία πρέπει να ενταχθεί και μάθημα διαδικτυακής ηθικής; Μήπως όλα αυτά, τελικά, είναι θέμα παιδείας; Πολλές φορές αυτή η συμπεριφορά οφείλεται στο χαμηλό επίπεδο κοινωνικής μόρφωσης, η οποία δεν συναρτάται πάντα με το μορφωτικό επίπεδο και την εξειδίκευση γνώσης.
Μήπως το πλεονέκτημα της ανωνυμίας, που προσφέρει το διαδίκτυο μέσω των εικονικών χαρακτήρων «avatars», δίνει την ευχέρεια πολλοί άνθρωποι να εκφράζουν απόψεις, τις οποίες δεν θα είχαν εκφράσει εάν έπρεπε να χρησιμοποιήσουν την αληθινή τους ταυτότητα; Ανωνυμία, δεν σημαίνει απαραίτητα κακόβουλη κριτική, αρνητική πρόθεση και διάθεση.
Είμαστε ελεύθεροι; Αν είμαστε ελεύθεροι, δεν σημαίνει ότι ασυλλόγιστα και χωρίς όρια προσβάλλουμε, υποτιμούμε, κακοποιούμε ψυχικά οποιονδήποτε, κρυμμένοι και καλυπτόμενοι πίσω από την οθόνη ενός υπολογιστή, ενός κινητού, δηλ. πίσω από την ανωνυμία.
Μήπως είναι ουτοπία να ονειρεύομαι έναν κόσμο, έναν εικονικό, δημοκρατικό κόσμο; Ρεαλιστικά, ο εικονικός κόσμος είναι ένας μικρόκοσμος του πραγματικού. Μέσα από τον διάλογο, μέσα ακόμη και από την κακεντρέχεια, την κακία, που στο διαδίκτυο ξεπερνά με αφάνταστη ευκολία κάθε όριο ευπρέπειας, ξεχωρίζει, θέλω να πιστεύω, το δίκαιο, η αγάπη και η αισιοδοξία. Το δίκαιο παλεύει με το άδικο και ίσως κάποιες φορές διαδικτυακά, αυτό το δίκαιο, αναδεικνύεται πιο εύκολα, χωρίς τη γραφειοκρατία και τις τυπικές διαδικασίες του πραγματικού κόσμου. Παρόλο που δεν είναι το ζητούμενο, κάποιες φορές το λεγόμενο διαδικτυακό «λαϊκό δικαστήριο» μπορεί να δικαιώνει ή και να αποδίδει, έστω και διαδικτυακά, κοινωνική δικαιοσύνη. Χωρίς, φυσικά, να υποκαθιστά ποτέ την πραγματική δικαιοσύνη.
* Ακαδημαϊκός, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Τμήμα Σχεδιασμού και Πολυμέσων, Εικαστικός
